Тұлғаны дамыту, қалыптастыру факторларын ашып көрсететін жағдаяттарды таңдау және талдау

Тұлғаны дамыту, қалыптастыру факторларын ашып көрсететін жағдаяттарды таңдау және талдау.

Даму процесі-өте күрделі процесс. Латын тілінен аударғанда-алдыға жылжу,өзгеру деген процесс.Даму процесі кезінде адам ағзасның сандық ,сапалық жағынан дамиды.

ДАМУ-жек адамды дамытудағы күрделі,диалектикалық процесс.Жеке тұлғаның дамуына арналған бірнеше факторлар бар.Олар:әлеуметтік,психологиялық,бтологиялық,қоғамдық.Бұлардың бәрі тұлғанының қалыптасуына әсер етеді.

Әлеуметтік даму-тұлғаның рухани,психологиялық,мәдениетінің дамуына әсер етеді.

Биологиялық даму- тұлғаның морфологиялық,физикалық,биохимиялық дамуын айтады.

Адам тұлға болып туымайды,өсе келе, дами келе тұлғаға айналады.  Егер адам белгілі бір білім  дәрежесіне  жетік,өмірден алған тәжірибесі мол болып,өз бетінше,қоғам үшін,жанұя үшін күрделі жұмысты атқара  алатын болса,оны «тұлға» деп атайды.Тұлғаны қалыптастырумен оны жетілдіруіне әсер ететін факторлар белгілі бір жас шамаларында әсер етуі тиіс.Адам жасының табиғи негізі –жас сатылары немесе биолгиялық жетілудің сатылары.Әрбір жас шағы психикалық дамудың ерекше сапалы кезеңі болып табылады және бала дамуының осы кезеңіндегі жеке басының өзіндік құрылымылының жиынтығын қүрастыратын көптеген өзгерістермен сипатталады.Осыған байланысты әрбір педагог-психолог маман орта мектеп оқушыларының жас кезеңдеріндегң ерекшеліктеріне сергек те сезімтал көзқараспен қарап, олардың жан дүниесін түсіне білуі шарт. Даму өмір жағдайына байланысты. Адамның өзінің өсіп өнуіне, өмір сүруіне өзі әрекет жасап, жағдай туғызады, еңбек етеді, өмірдің биік шыңдары: білімге, ілімге талпынады. Дамудың қозғалыс күші қарама-қайшылық күресі болып табылады. Қарама-қайшылықты адам іздеп немесе ойлап таппайды, ол өзгерістің қажеттілігінің салдарынан туындап, адамның әрбір қадамында кездесіп отырады.Қарама-қайшылықтың ішкі және сыртқыекі түрі болады. Ішкі қайшылықтар адамның ішкі дүниесінің қайшылықтары болып табылады. Адам өзінің еркіне қарсы іс әрекет жасаған кезде ішкі қайшылықтар пайда болады. Мәселен, қазіргі кезде С.Назарбаева Порфирии Ивановтың әдістемесін ел арасында кеңінен таратуда, суық сумен шомылуды ’’стресс’’ адам организмінде, мұздай су адам организмінде тітіркену, адамның үрейленуі, қобалжуы, қанның қысымының төмендеуі 1-2 минуттан соң адам организмінің бейімделу әсері көбейеді, ’’антитела’’бөлінеді, былайша организмнің қорғау қасиеті күшейіп оның бейімделу қасиеті көбейеді. Адам организмнің клеткалар бір- бірімен қарым-қатынасы күшейіп, адам қорғаушы энергия күшейеді.Сол сияқты адам ауырғанда t көтерілуі адам организінде антитела көбиеді, t-ны бірден басуға болмайды, организм өзімен- өзі күреседі, сүйтіп организм адамның сауығуына көмектеседі. Ал, сыртқы қайшылықтар адамның басқа адамдармен, табиғатпен қарым-қатынасында байқалады.Дамып келе жатқан жеке бастың тәрбиесі оны тек іс-әрекет процесінде араластырғанда ғана жүзеге асады. Бұл заңдылықты (қандай болмасын жеке бастың дамуында) адамға қоғамдық тәжірибені бергенде ғана жүзеге асыруға болады. Мысалы, адамды еңбек сүйгіш етіп тәрбиелеу үшін еңбекке араластырмай, ұжымшыл ету үшін, ұжымның ісін шешуге араластырмай болмайды. Ол тәрбиенің әр түрлі әрекет түрлерін енгізу арқылы шешіледі. Психолог С.Л.Рубинштейн жалпы даму барысында жеке адам қалыптасады. Оның сыртқы қалпын тек ішкі орта арқылы сол жеке бастың өз қуаты, өз белсенділігі арқылы іске асырады дейдіБелсенділік дегеніміз не? Белсенді деп тегінде суъектінің іс- әрекет үстіндегі күйін, іс-әрекетін айтады. Әрекет ұғымына белсенділікті қолдануға болмайды, өйткені әрекет қалайда жеке бастың белсенділігі. Адам еңбекке берілгендігі емес, еңбек етуге тәуелділігінен еңбектенеді.Қажеттілік адамның техникалық, психикалық ішкі өтініш, ренішін қажетсінуінен, әр адамда жетіспегендіктен туындайды. Соның нәтижесінде адамның әрекетке ұмтылысын, ішкі қажеттілігін, ілгері ұмтылысын туғызады.