Сөз өнері

Бесінші тарау

СӨЗ СЫРЫ

ҚАБДОЛОВ Зейнолла. Шығармалары. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2013.

ІSВN 978-601-7472-24-5

Т. 3: Сөз өнері: Окулық-монография. – 360 бет.

интонация (латынша intonare – дауыс ырғағы), яки әр сөздің айтылу мәнері. (211)

Әдеби тілге дауыс ырғағы емес-ау, тіпті дыбыс қайталаулар арқылы да әжептәуір ажар бітіруге болады. Бұл тәсіл екі түрлі: аллитерация (латынша ad-littera – дыбыстас) – бірыңғай дауыссыз дыбыстарды қайталау және ассонанс (французша assonanse – үндес) – бірыңғай дауысты дыбыстарды қайталау. (213)

-

айқындау, ягни эпитет – заттың, құбылыстың айрықша сипатын, сапасын анықтайтын суретті сөз. Эпитетсіз тіпті айтарыңды анықтау, суреттеп отырған нәрсеңді нақтылау қиын. Әрине, бұрын-соңды сан мәртебе қолданылып, ығыр болған эпитеттерді қайталай берудің керегі жоқ.

Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан,

Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан, –

(сұр, тұсі суық, дымқыл (214)

Әдеби тілге үстеме мағына беріп, оның көркіне көрік қосатын, сол арқылы әдеби шығарманың мазмұнын құнарландырып, пішінін ажарландыратын көркемдеу құралдарының бірі – теңеу (орысша сравнение). Мұнда суреткер заттың, құбылыстың ерекше белгілерін көрсетпей-ақ, оны басқа затпен, құбылыспен салыстыра суреттейді. Сонда бұлар туралы оқырман түсінігі айқындалу үстіне тереңдейді де, өнер туындысының эстетикалық әсері күшейе түседі. (217)

IV

Әдеби тілдің әсемдігі ғана емес, эсерлігі үшін де орасан кажет тәсіл – құбылту,