Медиа-мәдениет және «Сандық (цифрлық) Қазақстан» моделі: қазіргі заман келбетіндегі болашақ

                                                    3 СӨЖ. Эссе                                     Ғазиз Ұлпан

«Медиа-мәдениет және «Сандық (цифрлық) Қазақстан» моделі: қазіргі заман келбетіндегі болашақ»

    Бүгін біз цифрлық революция планетадағы адамдардың көпшілігінің өмір салтын өзгертетін ерекше уақытта өмір сүріп жатырмыз.

    Цифрлық мәдениет - бұл қоғаммен өзара әрекеттесу және кәсіби қызметтегі мәселелерді шешу үшін ақпараттық-коммуникациялық цифрлық технологиялардың басым қолданылуын сипаттайтын принциптер мен құзыреттер жиынтығы.

    Мәдениеттануда медиа мәдениет дегеніміз - 20 ғасырда бұқаралық ақпарат құралдарының әсерінен пайда болған және қалыптасқан қазіргі батыстық капиталистік қоғам.

   ХХ ғасырға дейін танымал өнерде болған сияқты, баламалы термин, бұндай мәдениеттің бұқараның ішінде өздігінен пайда болатындығын білдіреді. Екінші жағынан, «медиа мәдениет» сөз тіркестері мұндай мәдениеттің бұқаралық ақпарат құралдарының өнімі екендігін білдіреді. Медиа мәдениеттің тағы бір балама анықтамасы - «имидждік мәдениет».

   Жарнама мен қоғаммен байланысқа бағытталған медиа-мәдениетті көбінесе халықты манипуляциялауға бағытталған жүйе деп санайды. Корпоративті медиа, ең алдымен, басым идеологияларды ұсыну және көбейту үшін қолданылады. 1940 жылдары Теодор Адорноның жұмысы осы бағытты дамытуда көрнекті болды. Медиа-мәдениет тұтынушылықпен байланысты және осы мағынада балама түрде «тұтынушылық мәдениет» деп аталады.

     Осыдан 20 жыл бұрын ғана біздің көпшілігіміз кәдімгі оятар сағатының сигналынан оянып, кешкісін теледидар экранының алдында өткізетін едік, ал бүгінде барлығы дерлік өз смартфонының сигналымен оянып, кешкілерді мобильді құрылғыдан немесе планшеттен көреді.

    Қазірдің өзінде көптеген халықаралық институттар алдағы 20 жылда әлемдегі жұмыс операцияларының жартысына жуығы автоматтандырылған болуы мүмкін және оның ауқымында бұл процесті 18-19 ғасырлардағы өнеркәсіптік революциямен салыстыруға болады дейді. Сондықтан қазіргі уақытта көптеген елдер үшін цифрландыру дамудың негізгі басымдықтарының бірі болып табылады, ал олардың кейбіреулері өздерінің ұлттық цифрландыру бағдарламаларын іске асыруда.

   Өткен жылы Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың тапсырмасы бойынша «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы жасалып, қабылданды. Оны жүзеге асыру бес негізгі бағыт бойынша жүзеге асырылады. Бұл экономикалық секторларды цифрландыру, цифрлық мемлекетке көшу, цифрлық Жібек жолын іске асыру, адами капиталды дамыту және инновациялық экожүйені құру.

   Мемлекеттік бағдарламаның сәтті жүзеге асырылуы ең алдымен цифрлық сауаттылыққа байланысты екенін түсіну қажет. Сандық мәдениеттің жоғары деңгейінде ғана экономиканы цифрландыру елдегі трансформацияның қуатты қозғалтқышына айнала алады.

   Сандық мәдениет - бұл халықтың заманауи ақпараттық технологияларды және олардың функционалдығын түсінуі. Бұл кезде азаматтар өз жұмысында немесе өмірінде әртүрлі заманауи технологияларды кәсіби түрде қолдана алады.

   Азаматтар арасында негізгі цифрлық дағдылардың болмауы немесе деңгейінің төмендігі елдің цифрландыруындағы негізгі проблемалардың бірі болып табылады, бірақ сонымен бірге оқыту үдерісі, цифрлық дағдыларды беру керісінше емес, «төменнен жоғарыға» принципі бойынша жүруі керек.      

    Азаматтар тарапынан цифрлық тауарларды пайдалануға деген сұраныс болуы керек, ал экономикалық агенттер заманауи цифрлық технологияларды қолданудың тиімділігін көруі керек. Бұл бөлікте Үкіметтің міндеті азаматтар мен кәсіпкерлерден сұраныс туғызатын тиісті жағдайларды жасау болып табылады. Сонымен қатар, Үкімет бұл бөлімде адами капиталға, әсіресе халықтың осал топтарына қаражат салуы керек. Сонымен қатар, болашақта балалардың өзгерістерге бейімделуіне және жаңа білім алуға мүмкіндік беретін дағдылар мен дағдыларды игеру үшін инвестицияларды салу қажет.