Әдіс мәселесі және зерттеу деңгейлері

Әдіс мәселесі тарих әдіснамасында басты орын алады, өйткені ол тарихи зерттеудің теориялық деңгейі мен тәжірибесін біріктіреді. Тарих ғылымында осы екі жақтың табиғатын көрсететін әртүрлі анықтамалары бар.

В. В. Иванов тарихи әдіс  дүниетанымдық, теориялық білімді және әлеуметтік құбылыстарды зерттеудің нақты әдістерін қамтиды деп санайды; и . Ковальченко ғылыми әдістің мәселесін шешу мақсатында субъектінің белгілі бір объектімен өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін жолдар мен принциптердің, талаптар мен нормалардың, ережелер мен процедуралардың, құралдар мен құралдардың жиынтығы ретінде анықтайды.

И. М. Савельева мен А. В. Полетаев ғылыми әдісті кең және тар мағынада ажыратады, бұл әдістің негізгі мазмұны ғылыми теорияларды құрайды, ал тарихи әдістер қысқаша айтқанда тарихи дереккөздерді, ең алдымен жазбаша деректерді сынға алу әдістерін білдіреді. Осылайша Савельева мен Полетаев Тарихи зерттеу әдістерінің қалыптасуындағы ғылыми теориялардың рөлін баса айта отырып, олар "әдіс мәселесі - бұл ғылыми дәстүрлердің, ғылыми мектептердің және ішкі ғылыми коммуникациялардың тарихы деп бекітед. Әлеуметтік ғылымдар болғанға дейін тарихтың иелігінде ғылыми әдістер болған жоқ. Ол шежірелер, мәліметтер және т.б. жиынтығы болды" деп есептеген

 В. п. Визгин тарих әдісін Тарихи зерттеуде "жұмыс істейтін" ("жұмыс істей алатын") тұжырымдамалық құрал ретінде анықтайды. Мұндағы әңгіме, бұл бір жағынан тарих философиясымен, екінші жағынан нақты тарихи зерттеулердің әдістері деп атауға болатын кең аралық аймақ туралы" болып отыр

О. М. Медущевская кез-келген ғылымда үш негізгі компонентті анықтайды: 1)нақты объектілер туралы дисциплинаааралық(теориялық, эпистемологиялық) идеялардың болуы оларды әртүрлі ғылыми пәндер тарапынан; 2)осы пәннің қарастыратын объектісінің қасиеттері ретінде, 3)ол қолданатын негіздер мен әдістер тарапынан зерттеуге мүмкіндік береді.