Әдеби компаративистикадағы Шамшиябану Сәтбаеваның зерттеулерінің маңыздылығы

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ                                                                                                                     5                                                 

1 ӘДЕБИ КОМПАРАТИВИСТИКА ЖӘНЕ АУДАРМА

1.1. Әдеби компаративистиканың халықтар арасындағы мәдениетті дамытудағы ықпалы                                                                                                                          8

1.2. Қазақ әдеби компаративистикасының қалыптасуы және зерттеулердің өзектілігі                                                                                                                     18

1.3. Көркем аударма маңыздылығы және оның халықаралық мәдени байланыстарды дамытудағы рөлі                                                                             21

2 ШАМШИЯБАНУ СӘТБАЕВА – ӘДЕБИ КОМПАРАТИВИСТИКА МЕН КӨРКЕМ АУДАРМА ЗЕРТТЕУШІСІ

2.1. Әдеби компаративистикадағы Шамшиябану Сәтбаеваның зерттеулерінің маңыздылығы                                                                                                             26

2.1.1 Шәмшиябану Сәтбаеваның Шоқан Уәлихановтың еңбектерін зерттеуі, зерттеудің маңыздылығы мен құндылығы                                                              37

2.2. Көркем аударманы зерттеудегі ізденістері мен талдап, саралау ерекшеліктері                                                                                                             39

ҚОРЫТЫНДЫ                                                                                                        45

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ                                                   47

КІРІСПЕ

Көркем аударма, тәржіме дегеніміз жай ғана бір тілден екінші тілге аударыла салған мәтін емес. Көркем аударма үлкен ізденісті, еңбек пен қажырлықты талап ететін нәрсе. Екі тілді, яғни түпнұсқа тілі мен аударма тілін біліп қою жеткіліксіз, сол тілдерді тереңірек зерттеудің маңызы өте жоғары. Өйткені, сөздердің астарына ары қарай үңілу үшін сол тілдің әдебиетімен таныс болу керек. Аударылатын тілдің әдебиеті, кемінде, шығарма тиесілі болып отырған уақыт аралығындағы елдің тарихы, сонымен қоса мәдениеті жайында аудармашыда білімнің болуы шарт. Аударма шығармада бір халық өміріндегі болып отыратын оқиғалар, жайттар, салт-дәстүр мен әдет-ғұрып бөліктері көрініс табады. Көрініс табуымен қоса, осының барлығы оқырманға өздігінше ықпал етеді. Осыдан кейін барып жаңа ой, жаңа байланыс туа бастайды. Мұндай байланыстар қатарына халықтардың мәдениеттеріндегі байланыстарды, әдебиеттері мен тілдері арасындағы байланыстарды айта аламыз. Мысал үшін, жай ғана аудармашының бір тілден екінші тілге аудару процесін алып қарар болсақ, аудармашы аудару кезінде түпнұсқа тілін оқып отырып, өзге тілдегі сөйлем құралу ерекшелігін байқап, ұнатып, аудармада сондай тәсілді болмаса, сондай берілу жолын дұрыс деп шешіп, ақырындап өз тіліне өзгеріс енгізуі мүмкін.

Тақырып өзектілігі: аударматануда көбіне аударылған шығарманы түпнұсқасымен салыстырып, негізінен талдау жасалынады. Ал әдеби байланыстар жайлы жиі айтыла бермейді. Көркем аударма мен әдеби байланыс ұғымы бір-бірімен тығыз байланыстағы екі түсінік. Дипломдық жұмысымда жиі талданып, бағалана бермейтін әдеби компаративистика мәселесіне көңіл бөлгім келді. Дәл осы тақырыпты жан-жақты қозғаған, өмірінің бірқатар жылдарын қызықты зерттеулерге және жаңа ізденістерге арнаған танымал әдебиеттанушы ғалымның Еуропа, Азия, орыс әдебиеті байланысына қатысты қызық санадым. Ол – көрнекті ғалым Шәмшиябану Қанышқызы Сәтбаева.

Жоғарыда айтылғандарға дәлел ретінде Р.Б. Сүлейменова атындағы Шығыстану институтының академигі, филология ғылымдарының докторы Сағындықова Нағиманың мақаласындағы жолдарын келтіруге болады:

“Не будет преувеличением, если скажу, что именно ее можно сегодня признать эталоном образа казахской женщины. Впитав все луцшее из вековых этических традиции родного народа, она умело соединила их в себе, совместив с своременными идеалами своей эпохи. Ее исключительное благородство, высочайшая культура, лучезарная доброта и чуткость к окружающим сочетались со строгостью и требовательностью настоящего учителя. Ее утонченность, женственность и красота несказанно гармонировали с ясным, проницательным, аналитическим умом, безупречной логикой и титанической трудоспособностью.”