Г.Тардтың еліктеу теориясы мен Г.Эдвин Сазерландтың дифференциалдық ассоциация теориясының негізгі идеялары

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Әл-Фараби атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Факультет: Механика -математика

Группа: АКМ 21-1

ЭССЕ

        Тақырыбы: Г.Тардтың еліктеу теориясы  мен Г.Эдвин Сазерландтың дифференциалдық ассоциация теориясының негізгі идеялары 

Орындаған: Қуаныш А.

Тексерген: Қайратова І.

Алматы 2022

Бірқатар әлеуметтанушылар девиантты мінез-құлықты дамыту тәсілі мен кез келген басқа мінез-құлық стилін дамыту тәсілі арасындағы ұқсастықты атап көрсетеді. Бұл тұжырымға алғашқылардың бірі болып 19 ғасырдың аяғында девиантты мінез-құлықты түсіндіру үшін еліктеу теориясын тұжырымдаған Габриэль Тард болды. Тард қылмыскерлер «әдепті» адамдар сияқты өмірде кездескен, өздері білетін немесе естіген адамдардың мінез-құлқына еліктейтінін айтты. Бірақ заңға бағынатын азаматтардан айырмашылығы олар қылмыскерлердің мінез-құлқына еліктейді.

Басқаша айтқанда, жасөспірімдер қылмысты мінез-құлық үлгілері бойына сіңіп кеткен жасөспірімдермен араласып, достасатындықтан құқық бұзушыларға айналады.

Эдвин Г.Сазерленд символдық интеракционизм идеяларына негізделген және адамдардың көзқарастары мен іс-әрекеттерін қалыптастыру процесіндегі әлеуметтік өзара әрекеттестіктің рөлін атап көрсететін дифференциалдық ассоциация теориясын жасады. Сазерлендтің пікірінше, адамдар девиантты үлгілерге, мотивацияларға және әдістерге бағынатын ортаға орналастырылғандықтан, құқық бұзушыларға айналады. Мұндай адамдар заңсыз есірткіні пайдалануды және алуды немесе ұрлауды, содан кейін ұрланған заттарды сатуды үйренуі мүмкін. Жеке адамның криминогендік ортамен байланысы неғұрлым ерте басталса, бұл байланыстар неғұрлым жиі, қарқынды және ұзақ болса, ондай адамның да қылмыскерге айналу ықтималдығы соғұрлым жоғары болады. Бірақ бұл процесте еліктеуден де көп нәрсе бар.

Девиантты мінез-құлық еліктеу ғана емес, сонымен қатар оқу негізінде қалыптасады; адамдардың нақты нені және кімнен үйренетініне байланысты.

Дифференциалдық ассоциация теориясы «Жақсы компаниялар жақсы жігіттерді, жаман компаниялар жаман адамдарды жасайды» деген ескі мақалды растайды. Ата-аналар ұлын бұзақы достардан алыстату үшін жаңа жерге көшкенде, олар бейсаналық түрде дифференциалды ассоциация принципін қолданады.

Дәл осындай қағиданы түрмедегі күзетшілер де ұстанады, олар тұтқындардың қарым-қатынасын шектеуге тырысады. Дәл осы қағида бойынша, жас қылмыскерлерді асқан қылмыскерлермен бір камераға отырғызса, бас бостандығынан айыру анық теріс салдарға әкелуі мүмкін.

Көптеген субмәдениеттер қатар өмір сүретін плюралистік қоғамдарда әртүрлі популяциялық топтарда мінез-құлық үшін әртүрлі көзқарастар мен мотивациялар болуы мүмкін. Әлеуметтанушы Уолтер Б.Миллер осы қағиданы негізге ала отырып, төменгі әлеуметтік топтағы жастардың девиантты мінез-құлқына зерттеу жүргізді. Ол олардың мінез-құлқын мұндай адамдар гетто және қалалық ортада әлеуметтену процесінде алған мәдени үлгілерге бейімделу ретінде анықтады.

Төменгі қабаттардың мәдениеті, Миллердің пікірінше, қоғамдық тыныштықты бұзу (полиция қызметкерлерімен, мектеп басшылығымен, әлеуметтік қызметкерлермен және басқа да ресми билік өкілдерімен қақтығыстар құпталады) сияқты бірқатар «басты» принциптерге үлкен мән береді; олардың «салқындығының» дәлелі (дене күшінің болуы және ұрыста жеңіске жету мүмкіндігі); менмендік (басқа адамдарды алдау, алдау, ақымақ ету қабілеті); толқу (толқынды іздеу, тәуекелге бару, қауіппен ойнау); тағдыр (өмірдегі ең маңызды оқиғалардың көпшілігі бақылаудан тыс болады, әлемді кездейсоқ және тағдыр басқарады деген сенім); еркіндікке деген сүйіспеншілік (сыртқы бақылау мен мәжбүрлеуден азат болуға ұмтылу). Осы принциптердің барлығы міндетті түрде қылмыстық болып табылмаса да, оларды ұстану заңсыз мінез-құлықтарды пайдалану ықтималдығы жоғары жағдайларды тудырады.