Қазақстандағы энергия көздерінің таралу ерекшеліктері

2019 – 2020 оқу жылы                                 МАЗМҰНЫ

   Кіріспe…………………………………………………………......................        3

  Қазақстандағы энергия көздерінің таралу ерекшеліктері.................                  4

  ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ  НЕГІЗГІ  ДӘСТҮРЛІ ЭНЕРГИЯ КӨЗДЕРІ…………… 4    

  (ЖЭС) Жылу энергетикасы және оның зияны………………………………… 5                  

  (АЭС) Ядролық энергетикасы және оның артықтышылығы…………………. 5

   (СЭС) Су энергетикасы және орналасқан жерлері……………………………  7

    ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС (АЛЬТЕРНАТИВТІ) ЭНЕРГИЯ КӨЗДЕРІ…………….     8

    Күн энергиясы және оны пайдалану жолдары……………………………….   13

   Жел энергисының артықтышылығы мен кемшілігі………………………….   17

   Биогаз.....................................................................................................                  18

  Биогаздың Қазақстанда орналасуы…………………………………………        19    

    ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................                21

    ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР..............................................                 22

1. КІРІСПЕ

   Қазақстан энергетикасы-электр энергиясы мен қуатын өндіру және электрмен жабдықтау жүйесі; ұлттық экономиканың өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымындағы маңызды сала,әрі өнеркәсіптің  басқа салаларын дамытудың басты базасы.Энергияны өңдеудің екі түрі бар: дәстүрлі емес (альтернативті) және дәстүрлі.Қазіргі заманда барлық технологиялар дамыған, энергияны өңдеу қолжетімді заманда өмір сүріп жатырмыз. Әлемдік энергия тұтыну жанғыш қазбалар қоры-замануи энергетика базасына шамалас болды.Егер әлемде 1980 жылға дейін барлығы 150 млрд.т.м.б.т (мұнайдың балама тоннасы),онда  XX  ғасырдың соңғы 20 жылында шамамен 1,2 есе артық пайдалану көзделіп отыр); бұл қолжетімді,арзан кен орындарының таусылуына ғана емес,сонымен қатар ауыр экологиялық қиындықтардың төнуіне әкеледі.

   Энергетика экономиканың дамуына және қоғамның әл-ауқатына ғана емес,қоршған    ортаға,экологиялық жүйелер мен биосфераға айтарлықтай айқындаушы әсерді көрсетеді.Бірақ уақыт өте келе,экологияны жақсарту максатында энергияны өңдеудің альтернативті күйлерін іске асыруда.Энергияны өндірудің дәстүрлі жолдарының әсеренінен пайда болатын өткір экологиялық мәселелер:климаттың өзгеруі,қышқылды жауын-шашын,қоғамдық ортаың ластануы,өндіріспен немесе энергияны пайдалануға тікелей немесе жанама түрде байланысты органикалық отындардың қарқынды сарқылуы.Сондықтан энергетикалық мәселелерді шешу негізгі экологиялық мәселелерді шешу мүмкіндігіне байланысты.

   Шектеулі табиғи ресурстарының мәселелерінен басқа да органикалық отынды пайдаланудың қоршаған ортаға бірқатар жағымсыз салдарларының қатары да бар.Сонымен қатар,мұнайды және табиғи газды алу топырақтың отырықшыландыруына әкеледі.Мүнай және газ,Жер бетінің астында жиналған кеуекті жыныстар жер бетінде орналасқан жыныстарға өзіндік “тірек”, қолдаушы ретінде қызмет етеді.Бұл тірек мұнай және газ орналасқан аумақтарда 10метрге дейін түсірілетін жер беті маңынан шығарылып алынады.Сонымен қатар жер қойнауынан пайдалы қазбаларды алу жер қыртысында гравитациялық кернеуді қайта бөлуге әкеледі,ол кейде жер сілкінісімен аяқталады.

            Қазақстандағы энергия көздерінің таралу ерекшеліктері

    Жаңартылатын энергия немесе жаңартылмалы энергия (ағылш. Renewable energy) – күн жарығы, жел, су, су толқыны, геотермиялық жылу секілді сарқылмас, қайта қалпына                              келетін табиғи ресустардан түзілетін энергия.Бізде жаңартылатын электр энергиясының қоры өте көп. Оны дамытудағы негізгі мақсаты –энергетиканың жалпы қоршаған ортаға зиянын азайту. Себебі жаңартылатын энергия көздері пайдаланылса, көмір, мұнай-газдан алынатын энергияның қоршаған ортаға кері әсері кемиді. Сосын тағы бір көздегеніміз – өркениетті елдердің көшінен қалып қоймау. Яғни жаңартылатын энергия көздерінің пайдаланылатын мөлшерін арттыру. Оның өзінде де мүмкіндігімізді ескере келе, 2024 жылға дейін 5 пайызға жеткіземіз деп тиімді жол қарастырып отырмыз. Мұның тағы бір көздейтіні – Киото хаттамасына қосылғанымызды, сол арқылы халықаралық міндеттемелерімізді орындап жатқанымызды көрсету. Соған көңіл бөліп отырғанымызды, арнаулы заң жобасын қабылдағанымызды дәлелдеу арқылы инвестиция тартуды мақсат етіп отырмыз. Шындығында, бұл салада Еуропа елдері, Америка мен Жапония – бәрі ілгері кетіп қалды. Қытай тіпті бұдан миллиардтаған пайда тауып отыр. Еуропада жаңартылатын энергия көзі 10 пайыз болса, оны енді 20 пайызға жеткіземіз деп жанталасуда. Қазақстанда негізгі дәстүрлі емес энергия көздері қүн және жел энергиясы болып табылады.Алматы облысында Жоңғар қақпасындағы жел өте үлкен жылдамдықпен соғады.Бірақ әлі күнге дейін ол қолға алынған жоқ.Осы Жоңғар қақпасындағы жел ресурстарын экономикаға пайдалану үлкен тиімділік әкеледі.Одан басқа да Қазақстан аймақтарында жел жиі болатын облыстар бар.Мысалы Қарағанды облысында 1жылдағы 365 күннің 300күні желді болып табылады.Сондықтан осы облыста да Жел Энергиясын пайдалану мүмкіндігі жоғары.
 Қазақстанда Су энергиясын пайдаланудың озық тәжірбиесі бар.Атап айтқанда Ертіс өзенінде гидроэлектр станциясы. Іле және Сырдария өзендерінде де бір-бірден электр станциялары бар.21ғасыр жаңалығы болып табылатын Мойнақ гидроэлекр станциясы мүлдем жаңа технологиямен жұмыс істейді.Мұнда судың әлеуеті жоғары болып табылады.Себебі су жарты километрге көтеріліп ,турбина соның түбінде орналасады.Мұнда қысым да жылдамдықта да жоғары болады.Мұндай станса ТМД елдерінде 3-ші элктр станциясы.Оның мүмкіндіктерін пайдалану керек.