Ауыстыру әдісін пайдалана мәтінді шифрлеу және кері шифрлеу технологиясын үйрену

      Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

«Ғ. ДӘУКЕЕВ ат. АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ»

«Автоматтандыру және басқару» кафедрасы

№ 4 зертханалық жұмыс

Пәні: «Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғау»

Тақырыбы: «Ауыстыру әдісін пайдалана мәтінді шифрлеу және кері шифрлеу технологиясын үйрену»

Мамандығы: «Автоматтандыру және басқару»

Орындаған: Калиахметов Аслан              

Тобы: АУ(АИСУ)к-20-2

Қабылдаған: Кульмамиров С.

______________ _____________ «____» ________________2023 ж.

(бағасы)              (қолы)

Алматы, 2023

Жұмыстың мақсаты: Ауыстыру әдісін пайдалана мәтінді шифрлеу және кері шифрлеу технологиясын үйрену.

Тапсырмалар:

1 Ауыстыру әдісіне байланысты тапсырмаларды орындап нәтижелерге талдау жасаңыз. 2 Осы мысалдарды пайдалана отырып, өздеріңіз қазақ тіліндегі тақпақтардан, мақалдардан немесе мәтелдерден алынған мәтіндерді осы әдіспен шифрлеу және кері шифрлеуді орындаңыз.

1. ҚЫСҚА ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМІ ИГЕРІЛДІ

Орын ауыстыру арқылы шифрлеу – шифрланатын мәтiннiң символдары бұл мәтiннiң кейбiр блок iшiнде нақты ереже бойынша қойылады. Блоктың жеткiлiктi ұзындығында ауыстыру орындалады және күрделi қайталанбайтын ауыстыру тәртiбiнде шифрдың тұрақты практикалық қолданулар үшiн жетуге тиiмдi болады.

Орын ауыстыру шифрлері. Шифрланатын мәтiннiң символдарын орын ауыстырумен шифрлаған кезде бұл мәтiннiң блогының шегiнде анықталған ереже бойынша орындары ауыстырылады. Орын ауыстыру шифрлары ең қарапайым, сондай-ақ ең ежелгi шифрлар болып табылады. 

 Шифрлайтын кестелер. Шифрлеуде кiлт ретiнде мыналар қолданылады:

• кестенiң өлшемi;
• орын ауыстыруды беретiн сөз немесе сөздер тiркесi;   - кестенiң құрылымының ерекшелiктерi.

Орын ауыстыру кестелiк шифрларының ең үнемдiсi кестенiң өлшемi қызмет ететiн жай орын ауыстыру болып табылады. Мысалы, КОМПЬЮТЕРЛIК ЖҮЙЕЛЕРДI ҚОРҒАУ хабар кестеге баған бойынша кезектесiп жазылады. Кестенiң 4 қатардан және 7 бағаннан тұратын толтыру нәтижесi 1-суретте көрсетiлген.  

Шифр мәтiндi қалыптастыру үшiн хабар мәтiнiн баған бойынша кестенi толтырудан кейiн қатар бойынша кестенiң құрамын есептейдi. Егер шифрмәтiндi жетi әрiп бойынша тобымен жазып отырса мынадай шифрланған хабар алынады:  

КЬРЖЛIҒ ОЮЛҮЕҚА МТIЙРОУ ПЕКЕДР.

Шифрды ашу кезiнде iс-әрекеттер керi ретпен орындалады.  

2.3 сурет – Кестенің 4 қатардан және 7 бағаннан тұратын толтырылуы

Орын ауыстыру әдісімен алынған криптограмманың дешифрация мысалын қарастырайық. Шифрлеу кезінде 6*6 өлшемді матрица, 352146 жазба кілті және 425316 оқу кілті қолданылғаны белгілі. Шифрограмманың мәтіні мынадай:  

ДКАГЧЬОВА_РУААКОЕБЗЕРЕ_ДСОХТЕСЕ_Т_ЛУ

Шифрограмманы 6 символ бойынша топтарға бөлейік:  

ДКАГЧЬ ОВА_РУ ААКОЕБ ЗЕРЕ_Д СОХТЕС Е_Т_ЛУ

 Символдардың бірінші тобын 4 матрицаның бағанасына жазайық, себебі оқу кілтінің бірінші саны – 4. 6 символдан тұратын екінші топты 2 бағанасына жазайық, символдардың үшінші тобын – 5 бағанаға.