Шақтама-параметрлердің ең үлкен және ең кіші шекті мәндері арасындағы айырмашылық

Шақтама-параметрлердің ең үлкен және ең кіші шекті мәндері арасындағы айырмашылық (өлшемдер, массалық үлес, масса) бөлшектердің геометриялық өлшемдеріне, механикалық, физикалық және химиялық қасиеттерге беріледі. Технологиялық дәлдікке немесе бұйымға (өнімге) қойылатын талаптарға байланысты тағайындалады (таңдалады). Берілген интервалда көрсетілген параметрдің кез келген мәні рұқсат етілген болып табылады.Шақтамалар мен қондырмалар жүйесін жасаудың негізгі принциптеріШақтамалардың барынша аз қажетті, бірақ жеткілікті санын қамтамасыз ету үшін пайдалану талаптарына сәйкес шақтамалар мен қондырмалар жүйесін әзірленген.Ресейде Стандарттау жӛніндегі халықаралық ұйымның ұсынымдарына (ИСО) және бес стандарт түрінде ресімделген шақтамалар мен қондырмалардың бірыңғай жүйесі (ШҚБЖ) әрекет етеді, негізгілері МЕМСТ 25346—89 және МЕМСТ 25347—82 болып табылады.ИСО жүйесінде және ШҚБЖ түрлі саңылаулармен және тартылыстармен қондырмаларды құру үшін 500 мм дейін өлшемдер үшін біліктер мен тесіктердің негізгі ауытқуларының 27 нұсқасы көзделген (3.1-сурет).Негізгі ауытқу — бұл нөлдік сызыққа (атаулы өлшем сызығына) қатысты шақтама ауданының орнын анықтау үшін пайдаланылатын екі шекті ауытқудың бірі (үстіңгі немесе төменгі). Осындай ауытқу нөлдік сызыққа жақын ауытқу болып табылады.Тесіктердің негізгі ауытқулары латын әліпбиенің бас әріптерімен, біліктер — кіші әріптермен белгіленеді, негізгі тесік Н әрпімен, ал негізгі білік — h әрпімен белгіленеді.А-дан Н дейін (а — h) ауытқулар шақтамалар өрісін саңылаулармен қондырмаларда , Js, K, M, N (js, k, m, n) ауытқуларын — өтпелі қондырмаларда , Р-ден ZC дейін (р—zc) ауытқуларды— тартылыспен қондырмаларда құру үшін тағайындалған.

Әрбір әріп негізгі ауытқулар қатарын білдіреді, олардың мәні атаулы ӛлшемге байланысты.

4

Терминдер

• Өлшем — таңдалған өлшем бірліктеріндегі сызықтық шаманың сандық мәні (диаметрі, ұзындығы және т.б.).

• Машина жасауда өлшемдердің үш түрі бар:

• Номиналды Өлшем-ауытқуларды есептеудің басы болып табылатын және оған қатысты шекті өлшемдер анықталатын Өлшем. Dн , dн , Lн , Lн , Вн , bн — номиналды диаметрлер, тиісінше тесіктер, білік, номиналды ұзындық, тиісінше тесіктер, білік, номиналды ендер, тиісінше тесіктер, білік, және т.б. қосылысты құрайтын бөлшектер үшін номиналды Өлшем жалпы болып табылады. Номиналды Өлшем бөлшектерді беріктікке және т. б. есептеу нәтижесінде бөлшектің немесе тораптың функционалдық мақсатына қарай анықталады. D. және сызбада көрсетіледі.

• Жарамды Өлшем-рұқсат етілген қателікпен өлшеумен белгіленген элемент өлшемі. Dд , dд , Lд , lд , Вд , bд — нақты диаметрлер, тиісінше тесіктер, білік, нақты ұзындық, тиісінше тесіктер, білік, нақты ендер, тиісінше тесіктер, білік, және т. б.

• Шекті өлшемдер-арасында болуы тиіс немесе жарамды бөлшектің нақты өлшеміне тең болуы мүмкін элементтің шекті рұқсат етілген екі мөлшері. Олардың басым бөлігі ең үлкен шекті өлшем деп аталады, азы — ең аз шекті өлшем. Ең үлкен шекті диаметрлер, тиісінше тесіктер, біліктер, ең үлкен шекті ұзындықтар, тиісінше тесіктер, біліктер, ең үлкен шекті ендер, тиісінше тесіктер, біліктер және т. б.; Dmin, dmin , Lmin , lmin , Bmin, bmin — ең аз шекті диаметрлер, тиісінше тесіктер, білік, ең аз шекті ұзындықтар, тиісінше тесіктер, білік, ең аз шекті ендер, тиісінше тесіктер, білік, және т. б.

• Шақтама өрісі (Поле допуска) Td — шақтаманы график түрінде көрсету кезіндегі жоғарғы және төменгі ауытқулардың арасындагы өріс.

• Нөлдік сызық- бұл атаулы өлщемге сәйкес келетін сызық, одан шақтамалар мен қондырмаларды графикалық суреттеу кезінде өлшемдерден ауытқулар қалдырады. Әдетте нөлдік сызық көлденең сызық көлденең орналастырады оң ауытқулар оған қатысты