Қазақстандағы шағын және орта бизнес

Қазақстандағы шағын және орта бизнес

    Мақалада шағын және орта бизнесті қолдау, оны ынталандыру және дамыту мәселелері қарастырылған. Шағын және орта бизнес — мемлекеттің тұрақты экономикалық өсуін қамтамасыз ету жағдайы мен даму деңгейіне байланысты болатын негізгі буын. Автор осы секторды дамытуға байланысты негізгі проблемаларды зерттеді, сондай-ақ Мемлекет басшысының оны құқықтық қолдау мәселелері бойынша қандай шаралар қолданғанын, атап айтқанда шағын және орта бизнесті тексеруге мораторий енгізуді көрсетті.

   Түйінді сөздер: шағын және орта бизнес, жалпы ішкі өнім, материалдық және материалдық емес ресурстар, мораторий, ерікті сақтандыру, ынталандыру, нарық конъюнктурасы, бәсекелестік.

  Шағын және орта бизнесті дамыту-кез келген елдің экономикасының негізі. Дамыған шағын және орта кәсіпкерліксіз мемлекеттердің макроэкономикалық жағдайының тұрақтылығы туралы айту қиын. Осының салдарынан, Тәуелсіздік жылдарында Қазақстанда шағын және орта бизнес экономиканың аса маңызды секторы ретінде белгіленді. Шағын және орта бизнесті жан-жақты қолдау әрқашан мемлекеттік саясаттың басымдығы болды.

   "2050 жылға дейінгі даму Стратегиясында және әлемнің дамыған 30 елінің қатарына кіру тұжырымдамасында бизнесті дамыту мәселесі 1-ші мәселе болып тұр, деп түсіндірді президент Ұлттық инвесторлар кеңесінің отырысында.

    Бұл ретте, мемлекет басшысының айтуынша, әңгіме тар, олар қорында 30-40 мың қызметкерлер мен ұқсас икемсіз механизмі.

   "Қазір бұл шағын және орта бизнес туралы. Адам бес-он адам, 50 адам жұмыс істейтін іс ашты. Және, егер олар, олар жұмыспен қамтылады, егер бұл икемді өндіру, ол көшетін болады бір қызмет түрінен басқа, өмір сүруге бәсекелестік жағдайында, бұл жерде керек", деп атап өтті президент.

   Біздің мемлекетіміздің тәуелсіздігінің екі онжылдығы ішінде шағын және орта бизнес (ШОБ) секторы іс жүзінде нөлден бастап дамыды, онда азаматтардың өз ісін, бизнесті, кәсіпкерлікті дамытуға қатысты бастамашылығы көрінеді. Әлемнің дамыған елдерінде шағын және орта кәсіпкерлік секторы ЖІӨ-ні қалыптастыруға елеулі үлес қосуда. Бүгінде Қазақстанда экономиканың осы секторын кеңінен тарату және дамыту үшін қадамдар жасалуда. Осылайша, қолайлы іскерлік ахуал жасау үшін елде кәсіпкерлік қызметті реттейтін нормативтік-құқықтық база жетілдірілуде, бизнеске салық жүктемесі төмендеуде, кәсіпорынды ашу рәсімдері жеңілдетілуде, қаржылық және қаржылық емес шаралар түрінде бизнесті кешенді қолдау жүзеге асырылуда. Осы шаралардың арқасында біздің еліміздегі шағын және орта кәсіпкерлік бұқаралық және салыстырмалы түрде серпінді құбылыс болды.

   2005 жылмен салыстырғанда ҚР-да тіркелген ШОБ субъектілерінің жалпы саны 70% - ға артты. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2013 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша тіркелген ШОБ субъектілерінің саны 1 457 823 бірлікті құрады, оның ішінде 246 880 — шағын және орта кәсіпкерліктің заңды тұлғалары, 1 021 365 — жеке кәсіпкерлер және 189 578 — шаруа (фермер) қожалықтары.

   Өңірлік бөліністе шағын кәсіпкерліктің белсенді субъектілерінің ең көп пайызы Оңтүстік Қазақстан (15,3 %), Алматы (13,9 %), Шығыс Қазақстан (9 %) облыстарында және Алматы қаласында (11%) шоғырланған, бұл біріншіден, ішінара халықтың оңтүстік өңірлерде үлкен тығыздығымен, ал оларда сауда және қызмет көрсету саласының аса дамыған деңгейімен түсіндіріледі. ШОБ белсенді субъектілерінің ең аз үлесі Маңғыстау (3,5 %), Батыс Қазақстан (3,4 %) және Қызылорда (2,6%) облыстарына тиесілі, мұнда негізінен ірі өндіруші кәсіпорындар шоғырландырылады және жұмыс істейді. ШОБ секторын дамыту халықты жұмыспен қамту проблемаларын шешуде үлкен рөл атқаратынын атап өту қажет.

   Әлемнің дамыған елдерінің бәсекеге қабілетті және әртараптандырылған экономиканы құрудағы табысты тәжірибесі шағын және орта бизнес —осы үдерістегі негізгі элементтердің бірі екендігі фактісінің айқын дәлелі болып табылады. ШОБ секторының жай-күйі мен даму деңгейі жұмыссыздық, кедейлік, дамымаған бәсекелестік, материалдық және материалдық емес ресурстарды тиімсіз пайдалану, ішкі жиынтық сұраныстың импортқа тәуелділігі және т. б. сияқты бірқатар проблемаларды шешуге ықпал ете отырып, елдің орнықты экономикалық өсуін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Осының нәтижесінде көптеген елдерде, соның ішінде Қазақстанда ШОБ-ты дамыту мәселелері аса маңызды санатқа жатады.