Тауар тyрлерi мен жiктелyi және олардын сапалык көрсеткіштері

Лекция №3ТАУАР ТҮРЛЕРІ МЕН ЖІКТЕЛУІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ САПАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ

1. Сапа көрсеткіштері мен қасиеті
2. Тұтынушы қасиетінің номенклатурасы мен көрсеткіштері

Негізгі түсініктер

        Тауар сапасы бірден бір негізгі сипаттамаға ие, олар тұтынушылардың жоғары бағалауын жасауына және бәсекеге қабілеттілігін  құруға әсер етеді. Бұл сапа категориясының мәнін алдын ала келісіп алады.

        Сапа –зат сипаттамасының жиынтығы, яғни орындалған және сұранысты  (МС ИСО 8402; 1994 ж.2.1.) қанағаттандыратын қабілетке ие.

        Әдетте сұраныс орындалған критерий негізінде анықталған сипаттама арқылы сапа талаптары  бір түрде тұжырымдалады.

        Сапа талаптары- нақты сұранысты және  сапалы түрде зат алмасу  мен  объектке талапқа сай сапалы орнату, оның тексеруімен жүзеге асыру мүмкіндігі сипатталады.  (МС ИСО 8402: 1994 ж. 2.3).

        Тауар сапасының талаптарын жобалау мен өңдеу сатыдан орнатылады, материалды-техникалық  жабдықтау, өндірісті ұйымдастыру мен өңдеу, соңғы жұмысты бағалау, жүзеге асыру мен сақтауды қамтамасыз етеді. Тұтынушыны жіберу алдында немесе тұтыну сапасының талаптары норма бойынша бағаланады.

        Нормативті құжаттарда құрылысы мен көрсеткіштер талаптары көрсетілген. Сонымен ары қарай біз бұндай сапа ққұрайтын элементтерді қарастырамыз.

Сапа көрсеткіштері мен қасиеті

        Қасиет -өнімнің (немесе тауардың) объективті ерекшелігі, оның дамуы кезінде баға және қолданғанда (эксплуатация), сақтауға көрініс береді. Өнімнің қасиеті және күрделі болуы мүмкін.

        Қарапайым қасиеті-бір ерекшелігімен сипататлады, мысалы: қышқылдылық, сүттің майлылығы және т.б.

        Күрделі қасиеті –ерекше комплексті жиынтығын көрсетеді. Күрделі қасиетке  мысал ретінде өнімді қоректенуі, тағамның құндылығы бойынша қызмет етеді, оған қоса бүтін қасиетті комплекстерді-энергетикалық, биологиялық, физиологиялық, органолептикалық құндылығы және де сіңімділік пен қауіпсіздікті сипаттайды.

        Сапа көрсеткіші- сандық және сапалық  өнім (немесе тауар) қасиетіне бөлінеді. Әр көрсеткішке сәйкес аталуы мен мағынасы болады.

Мағына көрсеткіші – сапалы мен санды өлшемнің нәтижесі болады. Аталу көрсеткіші орнатуға сәйкес немесе анықталған талапқа сәйкес келмейтін немесе констатация өлшемінің нәтижесі үшін қолданады.

Сапа көрсеткіші атауы бойынша қасиет сипаттамасына тәуелді (бірлік немесе комплекс) болып екі топқа бөлінеді.

Сапа көрсеткішінің жіктелуі және оның мәндері 6 суретте көрсетілген.

Бірлік көрсеткіштері – тауардың қарапайым қасиетін сипаттау үшін арналған. Мысалы бірлік көрсетікштеріне түсі, формасы, қышқылдығы, тұтастығы жатады.

Комплексті көрсеткіштер – тауардың күрделі қасиетін атау үшін арналған. Нанның жұмсағы – комплексті көрсеткіш, мынандай бірлік топар арқылы: түс, кеуектілігі, созылғыш және т.б. сипатталады.

Базалық көрсеткіштері – негіз бойынша сапа көрсеткіштерін салыстыру арқылы сипаттап қабылдап алу, мысалыға: эталон түсі, анықталған сорттың түсіне сәйкес келуі мүмкін көрсеткіштер жатады. Базалыққа сәйкес өнімнің аналогиялық базалы үлгі көрсетікштерін қолдануға болады, ауыспалы ғылыми-техникалық жетістік бейнеленген.

Анықталған көрсеткіштер – тауар сапасын бағалау кезінде мағыналық шешімдер болады. Оларға көптеген органолептикалық көрсеткіштер – сыртқы түрі, барлық тұтынатын тауарлардың түсі, тағам өнімдерінің дәмі мен иісі, физико-химиялық көрсеткіштер – массалық майдың бөлігі (майлы өнімнің құрамында – сиыр сүті, маргарин т.б.) этил спирті (алкаголь сусындары) және т.б. жатады.

[pic 1]

6 сурет. Сапа көрсеткішінің жіктелуі

Барлық келтірілген көрсеткіштер өзіне тән анықталған мағыналар келесі түрлерге бөлінеді: