Уголовно-правовая характеристика и проблемы квалификации фактов совершения буллинга

УДК 34

МРНТИ 10.77.51

ҚОРҚЫТУ ФАКТІЛЕРІНІҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ БІЛІКТІЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ

ФИО

1 курс докторанты, заң ғылымдарының магистрі, полиция майоры,

Қазақстан Республикасы ІІМ Қостанай академиясы. Ш. Қабылбаева

Аннотация: мақалада қорқытудың заңды салдарын белгілейтін нормативтік-құқықтық нормалар қарастырылады, оның қылмыстық-құқықтық сипаттамасы ұсынылады және оны жасау фактілерінің біліктілік ерекшеліктеріне талдау жасалады. Зерттеудің өзектілігі қазіргі уақытта қорқыту (кибербуллинг) үшін тек әкімшілік жауапкершілік қарастырылғандығына байланысты. Алайда, ауыр зардаптарға әкеп соқтырған қорқыту фактілері қылмыстық заңнамада көзделген қылмыстардың құрамы бойынша біліктілікті талап етеді, бұл іс жүзінде белгілі бір қиындықтар туғызады. Зерттеудің нәтижесі буллингке (кибербуллингке) қатысты негізгі заңнамалық романдарды зерттеу, сондай-ақ қарастырылып отырған құбылыстың теориялық қылмыстық-құқықтық моделін ұсыну болды. Буллинг (кибербуллинг) жасау фактілерін саралау кезінде отандық құқық қолданушының алдында тұрған негізгі проблемалар айқындалды және оларды шешудің ықтимал жолдары ұсынылды. Сонымен, қорқыту арқылы суицидке жеткізу фактісін дәлелдеу ерекше қиындық тудырады. Қылмыстық заңнамада қылмыстық заңның тиісті бабы бойынша саралау үшін қорлаудың кез келген түрін білдіретін қадір-қасиетті жүйелі түрде қорлау белгілері жеткіліксіз анықталған сияқты. Шетелдік зерттеушілер кибербуллингті криминализациялаудың үш «ауырлататын категориясын» негізделген модельді ұсынды. Осы Критерийлердің кем дегенде біреуіне жауап беретін кибербуллинг жағдайлары қылмыстық құқық аясында қарастырылуы мүмкін. Кез келген ауырлататын санат зиянның ауырлығын арттыратын фактор болып табылады. Кибербуллингтің басқа жағдайлары-бұл критерийлерге сәйкес келмейтіндер қылмыстық заң шеңберінен тыс қарастырылуы және тоқтатылуы керек. Зерттеудің практикалық маңыздылығы-бұл оны қылмыстық жауапкершілікке тарту мәселесін шешуге ықпал ететін қорқыту (кибербуллинг) сияқты құбылысты ғылыми зерттеу. Іс әрекеттерді криминализациялаудың нақты ғылыми критерийлерін белгілеу зерттеу процесінің сенімді бағдары болуы керек.

Түйінді сөздер: буллинг, біліктілік, кибербуллинг, объект, объективті тарап, Қазақстан Республикасы, қылмыс құрамы, субъект, субъективті тарап.

УГОЛОВНО-ПРАВОВАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА И ПРОБЛЕМЫ КВАЛИФИКАЦИИ ФАКТОВ СОВЕРШЕНИЯ БУЛЛИНГА

ФИО                    

докторант 1 курса, магистр юридических наук, майор полиции,

Костанайская академия МВД Республики Казахстан им. Ш. Кабылбаева

Аннотация: в статье рассмотрены нормативно-правовые нормы, устанавливающие юридические последствия буллинга, представлены его уголовно-правовая характеристика и проведен анализ особенностей квалификации фактов его совершения. Актуальность исследования обусловлена тем, что в настоящее время за буллинг (кибербуллинг) предусмотрена лишь административная ответственность. Однако факты совершения буллинга, повлекшего серьезные последствия требует квалификации по составам преступлений, предусмотренных уголовным законодательством, что на практике вызывает определенные трудности. Результатом исследования стало изучение основных законодательных новелл, касающихся буллинга (кибербуллинга), а также представление теоретической уголовно-правовой модели рассматриваемого феномена. Выделены основные проблемы, с которыми сталкивается отечественный правоприменитель при квалификации фактов совершения буллинга (кибербуллинга) и представлены возможные пути их решения. Так, особую трудность представляет собой доказывание факта доведения посредством буллинга до суицида. Представляется, что в уголовном законодательстве недостаточно четко определены признаки систематического унижения достоинства, которое подразумевает под собой любые виды травли, для квалификации по соответствующей статье уголовного закона. Зарубежными исследователями предложена модель, основанная на трех «отягчающих категориях», криминализации кибербуллинга. Те случаи кибербуллинга, которые отвечают хотя бы одному из этих критериев, могли бы рассматриваться в рамках уголовного права. Любая отягчающая категория - это фактор, который может увеличить тяжесть вреда. Другие случаи кибербуллинга - те, которые не отвечают этим критериям, должны рассматриваться и пресекаться вне рамок уголовного права. Практическая значимость исследования заключается в том, что именно научное изучение такого явления как буллинг (кибербуллинг) будет способствовать решению вопроса о его криминализации. Установление четких  научных критериев криминализации деяний должны стать надежными ориентирами исследовательского процесса.