Саясаттың қоғамның басқа салаларымен өзара әрекеттесуі

Саясаттың қоғамның басқа салаларымен өзара әрекеттесуі

Саясаттану бейсауат қоғамдық ғылымдармен қауырт қатысты дамиды. Үйткені олардың бәрінін зерттеу объектісі ортақ- қоғамдық дәурен. Олар бірқыдыру ұғымдары де пайдаланады. Бірақ де әрбір қоғамтану ғылымның өзіндік мәні бар. Сондағы ерекшелігін, алатын орнын анықтап алған ләзім. Саясаттану едің әуелі фәлсафамен қарбалас қатысты. Философия- жаратылыс, қоғам әлі ұғыныс дамуының неғұрлым ортақ заңдылықтары хақында ғылым. О тіршіліктің баянды сабептерін, тухани әлі т.с.с. ашып, жаратылысқа түгел пікip туғызады. Сондықтан о бөлек дағы пәндер тақылетті саясаттану жалпы әдістемелік ғылым боп келеді. О саясатты фәлсафалық тұрғыда дәлелдейді, саяси құбылыстар бен процестерді талдауға дүниетанымдық беталыс береді. Бірақ о мәселелерді, құбылыстарды өмірдің жекелеген жақтарын қарастырғанда өзінің өресі тарлығын байқатады. Саясаттану қоғам өмірінің саяси саласындағы жалпы заңдылықтарын нақтылайды, айқындайды, саяси танымды тереңдетеді, саяси көзқарасты қалыптастырады. Сайып келгенде, саясаттану өмірдің жалпы жақтарын қарастырғанда философия тұжырымына сүйенеді, қане саясаттың нақты жақтарына келгенде философия саясаттануға жүгінеді. Саясаттану экономиклық теориямен өзді-өзі қатысты. Саяси экономия саяси процестерді экономилық тұрғыдан дәледей отырып, о процестердің негізінде түс түрлі әлеуметтік топтардың өз мүдделерін жүзеге асыру үшін күресіп жатқанына бастау жеткізеді. Саясаттану экономикалық саясатты қамдау әрі жұмысқа асыру, о процестерді мемлекеттік ойдағыдай принциптерін ғылыми түрде негіздейді. Саясаттану құқықтық ғылыммен жау-жалам қатысты. Құқық адамдардың қоғамдағы қатынастары пен тәртібін, жүріс- тұрысын зерттейді. О саяси шешімдерді дайындап, жұмысқа асырудың құқықтық тетіктерін көрсетеді, құқықтық тағы мемлекеттік нормалар мен институттардың қиысқан, түйіскен жерлерін қалыптастырады. Құқық К.Маркс мизамға айналдырылған экономикалық басым таптың еркі деп атаған. Саясаттану құқықтануға жалпы назария, оның теориялық- әдістемелік күре іспеттес. Саяси үкімет жүйесінсіз әлеуметтік, оның ішінде құқықтық ережелер пен қатынастар жалпыға қарызды мүше еңгезердей орындалмайды. Қысқасы біргe құқықтық тұрғыда қалыптаспай саяси үкімет де күндегі қызметін атқара алмайды. Саясаттану жуық ғылымдардың бірі- әлеуметтану. Саясаттану саясатты дәріпті бірey-мipey заңдылықтарға бағынып, қаракет жүзінде көрнекті бірey принциптерді жүзеге асыратын, дамып, өзгеріп отыратын прцесс санатында қарайды. Қанікей әлеуметтану оған процесс санатында емес, адамшылық өлшем есебінде қарап, әлеуметтік ортаның саяси салаға етер әсерін зерттейді. Оның айналысатын мәселелері кісіні әрі қауымдастықты дамытуға саясат яки бере алады тағы саясатты жетілдіру үшін кісілер немесе істей алады. Сайып келгенде, саясаттанудың асаси назары саясатта болса, әлеуметтанудың назары саясатты жасашы қаумет болады. Олардың арасындағы қатынас әсіресе саясаттануды әбдіре тәсіл- тәселдерді пайдалануға қатысты күшейте түседі. Тарих болса ретті, дәйікті түрде оқиғаның болған уақытына қатысты саяси институттар пен идеялардың өрістеу жайлы деректерді жинап, суреттейді. Аты аталған ғылымдардармен біргe саясаттан қаймана та адамдық ғылымдармен қатысты. Солай бола тұра саясаттанудың өзіне тұлға зерттеу объектісі барлық. Оған қоғамның саяси саласы, ондағы боп жатқан баршылық саяси құбылыстар бен процестер жатады. Бүгінгі таңда әлемнің бар елдерінде заманымыздың талабына орайлас келетін іргелі ғылымдар енгізіле бастады. Солардың ішінде ересен тұрақ алатыны – саясаттану негіздері. Cаясаттану (политология сөзі гректің «Politike» сөзі мемлекеттік не қоғамдық жұмыс, мемлекетті билеу өнері әрі «Logos» - ілім, саяси ғылым) не саясат тарапты ілім деген мағынаны білдіреді. Саясаттану әзіргі қоғамдық жә саяси құрылыстың мән-мағынасын тұңғиық түсініп білуге, адамдардың өмірінде алатын орнын, атқаратын рөлін айқындауға, оларға сан түрлі құқықтары бен бостандықтарын түзу пайдалануға мүмкіншілік береді. Саяси ғылымның негіздерін игеру арқасында күрделі қоғамдық-саяси жағдайда бостан беталыс ұстап, белсенді іс-әрекет жасауға, ішкі тағы сыртқы саясаттың сыр-сипатын, кералаң құбылыстарын кәміл ұғынуға, былайғы адамдардың құқықтарын құндап, қадірлей отыра, өркениетті түрде өзінің мақсат-мүддесін білдіріп, оны қорғауына кең бет ашады, жалпы, халықтық қазыналарға негізделген демократиялық ретті құрметтеуге, ортақ мәселелерді ұжымдасып шешуге үйретеді. Саясаттану адамдарға саяси қажеттіктерін мемлекет тарапында қызметке асырудың тәсілдері бен әдістерін жөндемді таңдап алуға, демократиялық тәртіптерді әрі қоғамдық институттарды қалыптастыруға көмектеседі. О саяси төзімділікті, тоқтамға, серіктестікке, тоқтамға келе білуді, саяси шиеленіс, дау-жанжалдарды дөп уақытында шешуді, ұлтжандылықты, қоғам пен мемлекет алдындағы кісілік парызды, жауапкершілікті сезінуге әсер етеді. Халықтың тиесілі саяси мәдениетінсіз демократиялық мемлекет орнауы тағы ұтықты шаруа қылуы кәдік емес. Әлбетте, қайсы қоғамда болмасын баршылық пенде қалпынша саяси түйін қабылдауға қатыса алмайды. Десе та мемлекеттік саясатта жұртшылықтың рең түрлі топтарының мақсат-мүдделерінің ескерілуі, жетекші топтың құзыреттілігі бен жауапкершілігі көбінде азаматтардың саналылығы пен белсенділігіне қатысты. Саясаттану пәнінің мақсаты – саяси институттардың, құбылыстардың, әзіргі қоғам дамуындағы саяси мәселелердің мәнін түсінуге қарайласу. Соның барысында саяси сананы қалыптастыру, адам баласы дамуының баламалы өркендеу тәсілдері барлық екендігін ұғу, демократиялық саяси мәдениеттің құндылықтары пен ережелерін тәнге түю. Саясаттану пәні қоғамның саяси саласын, оның өсу заңдылықтарын, казіргі саяси өмірді ұйымдастыруды, басқаруды, оның құрылысы бен еңбек істеуін зерттейді. О адам баласының демократиялық қоғамдағы құқығы, еркіндігі бен міндеттері, жеке адамның саяси-құқықтық жағдайы, оның саяси өмірге қатынау әдістері, саяси өзгерістердің ажарлары, саяси мәдениетті қалыптастырудың мазмұны пен әдістері, әзіргі замандағы сан түрлі саяси идеялық көзқарастар, жаңаша саяси ойлаудың мәні, әзіргі дүниедүзілік дамудың қозғаушы күштері турасында ұғым береді. Саясаттану дегеніміз саясат тарапты, саясаттың қаумет әрі қоғам арасындағы қарым-қатынастары хақында жинақталған ғылым. О саяси әмірдің қалыптасуы пен өрбу заңдылықтарын, оның жұмыс етуі бен пайдалануын, ажарлары бен әдіс-тәсілдерін зерттейді. Саясаттану саяси құбылыстар пен өзгерістердің мән-мағынасын түсініп-білу үшін бірталай әдістерді пайдаланады. Әдіс деп зерттеу жүргізуді ұйымдастыру тәсілін айтады. Оларға: салыстырмалы, жүйелеу, социологиялық, тарихи, бихевиористік, нормативтік жә т.б. жолдар жатады.