Анатомо физиологические особенности нервно психического развития у детей по возрастам

НАО «Медицинский университет Астана»

«Аллергология, иммунология, гематология және эндокринология курсымен балалар аурулары кафедрасы»

Анатомо физиологические особенности нервно психического развития у детей по возрастам

Орындаған: ОМ 757-гр.Рахматулина .Р

Қабылдаған: Гайша Курмангалиевна

Анатомо-физиологиялық даму жүйке-психикалық жүйенің балаларда жасқа байланысты өзгеретін динамикалық процесс болып табылады. Бұл даму ми мен жүйке жүйесінің құрылымы мен функциясындағы физиологиялық өзгерістермен, сондай-ақ психикалық процестермен байланысты. Әрбір жас кезеңі ми, жүйке жүйесі мен психикалық функциялардың дамуына байланысты өз ерекшеліктеріне ие.

1. Жаңа туған және нәресте кезеңі (0-1 жас)

Анатомо-физиологиялық ерекшеліктер:

• Ми:
• Жаңа туған баланың миының массасы шамамен 350-400 г құрайды (ересек адамның миының 25-30%).
• Өмірінің алғашқы айларында мидың дамуы өте белсенді, әсіресе негізгі өмірлік функциялар (дем алу, жүрек соғысы, рефлекстер) үшін жауапты мидың стволы мен подкорковые құрылымдарының дамуы байқалады.
• Ми қыртысының құрылымы әлі дамымаған, бірақ нейрондар арасындағы байланыстардың белсенді қалыптасуы басталады.

Нейрогенез және миелинделу:

• Өмірінің алғашқы айларында миелинделу (нерв талшықтарын миелинмен қаптау) процесі басталады, бұл нерв импульстарының өткізгіштігін жақсартады.
• Нейрогенез, яғни жаңа нейрондардың пайда болуы, әсіресе сенсорлық және моторлық аймақтарда өте белсенді жүреді.

Рефлекстер:

• Жаңа туған балаларда туылғаннан бастап пайда болатын рефлекстер басым, мысалы, сору, ұстау, бағдарлау (жарыққа, дыбысқа, жанасуға реакция) және Морозов рефлексі.
• Бұл рефлекстер нәрестенің тіршілік етуіне және қоршаған ортамен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік береді.

Психикалық процестер:

• Эмоциялар: Бала алғашқы эмоцияларын көрсетеді — қуаныш, қорқыныш, ыңғайсыздық. Эмоционалды реакциялар рефлекторлық сипатқа ие.
• Қабылдау және назар: Осы кезде баланың назары негізгі сенсорлық сигналдарды (көрініс, есту, тактильді) қабылдауға бағытталған.
• Қарым-қатынас: Осы кезеңде ана мен жақын адамдарға алғашқы байланыс сезімдері пайда болады.

2. Ерте балалық шақ (1-3 жас)

Анатомо-физиологиялық ерекшеліктер:

• Ми:
• 2 жасқа қарай ми массасы ересек адамның миының 75-80%-ын құрайды.
• Ми қыртысында тілдік, қозғалтқыш және когнитивтік функциялар үшін жауапты нейрондық байланыстар күрделене бастайды.
• Миелинделу жалғасуда, әсіресе сенсорлық және моторлық жолдарда бұл қозғалыс үйлесімділігі мен қабылдаудың жақсаруына ықпал етеді.

Қозғалыс функциясы:

• Балалар жүруді, жүгіруді, заттармен манипуляция жасауды үйренеді, бұл ми қозғалтқыш орталықтарының жұмысын жақсартумен байланысты.
• Қозғалыс үйлесімділігі дамиды, балалар қолдарымен сурет салу, мұнара құру және басқа да заттармен күрделі әрекеттерді орындай бастайды.

Психикалық процестер:

• Тіл:
• 1,5-2 жасында балалардың алғашқы сөздері пайда болады, 2-3 жасқа қарай — қарапайым сөйлемдер. Тіл қарым-қатынас құралына айнала бастайды.
• Есту қабылдауы мен назар дамиды, бұл баланың дыбыстар мен сөздерді ажыратуды үйренуіне көмектеседі.

Есте сақтау:

• Осы кезеңде есте сақтау негізінен сенсорлық (сезімдер, көру және есту бейнелерін есте сақтау) сипатта болады.
• Оқиғаларды есте сақтаудың бастапқы кезеңі дамиды, мысалы, бала таныс беттерді немесе сүйікті ойыншықтарды есінде сақтай алады.

Өзін-өзі тану:

• 2 жасқа қарай өзін-өзі тану процесі басталады, бала өзін жеке тұлға ретінде сезіне бастайды. Бұл өз бетінше болудың алғашқы элементтерінің қалыптасу уақыты.

Эмоциялар:

• Эмоционалды реакциялар әртүрлі болады. Бала негізгі эмоцияларды ажырата бастайды (қуанушылық, ашу, қайғы, қорқыныш).

3. Мектепке дейінгі жас (3-7 жас)

Анатомо-физиологиялық ерекшеліктер:

• Ми:
• Ми массасы ересек адамның миының 90%-ын құрайды. Ми қыртысының дамуы жалғасады, ол жоғары психикалық функциялар үшін жауап береді.
• Көру және есту жолдарындағы миелинделу балаға ақпаратты жақсы қабылдауға және өңдеуге мүмкіндік береді.

Қозғалыс және сенсорлық функциялар:

• Балалар қол икемділігін дамытады, олар көбірек күрделі моторлық дағдыларды меңгереді, бұл ми церебеллумының және басқа қозғалыс орталықтарының жұмысымен байланысты.
• Сенсорлық функциялар да дамып, бала күрделі сыртқы әсерлерді қабылдауға және өңдеуге қабілетті болады.

Психикалық процестер:

• Тіл:
• 3-4 жасында балалар грамматиканы меңгере бастайды, сөздік қоры байи түседі. Тіл қарым-қатынас, ойлау және таным процестерін дамыту құралына айналады.

Ойлау:

• Бұл кезеңде элементарлы логикалық ойлау дамиды. Балалар заттарды классификациялауға, сыртқы белгілеріне қарай ажыратуға қабілетті болады.
• Символдық ойлау да дамып, балалар ойындарында қиялды белсенді қолдана бастайды.

Есте сақтау және назар:

Есте сақтау ұзақ мерзімді және саналы болады. Балалар ақпаратты жақсы есте сақтай бастайды және оны қайталау немесе топтастыру сияқты есте сақтаудың стратегияларын қолдана алады.