Түркі Ренессанс және оның әлемдік мәдениет тарихындағы орны

Коммерциялық емес ашық акционерлік қоғам

ҒҰМАРБЕК ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

                                                         [pic 1]

№ 1 С Е М Е С Т Р Л І К   Ж Ұ М Ы С

Мәдениеттану

Тақырып: Түркі Ренессанс және оның әлемдік мәдениет тарихындағы орны» талдау эссе орындау.

                                      Мамандығы: Автаматтандыру және Басқару

                                      Орындаған: Жұмабекұлы Ержан

                                      Тобы:Аук-21-4        

                                      Тексерген: Джаркинбаев.Е

_____________   ______________ «_____»  ______________2023 ж.  

                (бағасы)           (қолы)  

Алматы, 2023

Эссе құрылымы:

1)Кіріспе бөлім

1.1)Түркілердің құндылықтары

2)Негізгі бөлім

2.1)Мұсылман Ренессансы және түрік халықтарының мәдениеті

2.2)Әл-Фараби

2.3)Сопылық: Қожа Ахмет Иассауи, Жүсіп Баласағұн, Махмұд Қашқари

3)Қорытынды бөлім

4)Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Түркі Ренессанс және оның әлемдік мәдениет тарихындағы орны» талдау эссе орындау

1.1)Түркілердің құндылықтары

Қазақстан тұрғындарының мәдени мұрасы-бізге көптеген ежелгі өркениеттер қалдырған материалдық және рухани құндылықтардың тұтас қабаты. Олардың ішінде әлемде ерекше орын алатын түркі өркениеті басым–ол ең көне құдіретті Мәдениеттер мен өркениеттердің арғы атасы болды, олар болашақта әлемдік тарихтың барысына шешуші әсер етті. Бұл өркениет мәдениетінің көптеген элементтері қазіргі қазақ және басқа түркі этностарының өміріне негіз болды.

Түріктердің жаппай қоныстануы қалалар мен ауылдардың қарқынды өсуіне ықпал етті. Түркі қағанаттары дәуіріндегі қалалық мәдениеттің дамуы қолайлы географиялық ортамен, Ұлы Жібек жолы бойындағы бай табиғи ресурстармен және саудамен сипатталады. Қазақстан аумағында Ұлы Жібек жолы Қытай шекарасынан бастау алды. Аспан асты империясының саудагерлері қазақ даласы арқылы батысқа, Еуропаға Жібек, қару-жарақ, дәрі-дәрмек, күріш, сондай-ақ сол кездегі экзотикалық тауарларды, мысалы, піл тістерін алып келді. Ұлы Жібек жолының негізгі бағыты Қазақстан аумағы арқылы елдің оңтүстігі арқылы өтті, қытай шекарасынан сауда керуендері Сайрам, Ясы, Отырар, Тараз қалалары арқылы одан әрі Орталық Азияға, Персияға, Кавказға және сол жерден Еуропаға қарай жылжыды. Бұл қалалардың барлығы өздерінің пайда болуына үлкен қазақ Даласын еңсеріп, керуен-сарайларға айналған аялдамалар ұйымдастырған саудагерлерге, ал өз кезегінде уақыт өте келе қалаларға айналған елді мекендерге қарыздар. Ортағасырлық бірнеше бөлікке бөлінді. Орталықта әдетте үкімет резиденциясы орналасқан қамал немесе цитадель болды. Цитадельді Шахристан қоршап алды-ішкі, бай саудагерлер мен қала дворяндары, фермерлер, әскерилер, Культ министрлері қоныстанған қабырғалы аймақ. Қалалардың шахристандары кварталдарға топтастырылған үйлермен тығыз салынған. Шахристанның айналасында қаланың негізгі халқы тұратын сауда және қолөнер маңы, рабадтар болды. VI –VII ғасырлардағы ортағасырлық қалалар үйлердің екі түрімен сипатталады. Бірінші типтегі үйлер жер үсті, бір бөлмелі, тікбұрышты, ауданы 12-ден 45 шаршы метрге дейін. М. сызықтық орналасудың екінші типтегі үйлері, екі бөлмелі, екінші бөлменің, мүмкін қойманың болуымен сипатталады. Осындай үйлердің бірінің тұрғын үйінің ауданы 28 шаршы метрді құрайды. м. және қойма -16,8 шаршы метр. ерте орта ғасырлардағы құлыптар мен қалалардың қабырғалары ішкі галереялары жоқ монолитті құрылымдар болды. Оларды парапетпен жабылған жоғарғы қабаттағы платформа ауыстырды. Қалалардың жанында зираттар салынды. Осы уақыттағы жерлеудің ең көп таралған түрі –наусадағы жерлеу-пахса мен кірпіштен жасалған тікбұрышты құрылымдардың астында. Түркістан маңындағы қадам зираттары, Арыс өзенінің жағасындағы Борижар, Отырар қаласының маңындағы зираттар дәл осылай болды. IX ғасырдың VI-бірінші жартысында қала мәдениеті оңтүстік-батыс Жетісу мен Оңтүстік Қазақстанда дамыды. Осы кезеңде көшпелі аумақтың шекарасы болды, көшпелі маршруттар тұрақтанды, тұрақты ұшулар мен қыстаулар орнықты, егіншілік пайда болды, отырықшы кедейлердің қабаты ерекшеленді және жекелеген рулық бөлімшелердің отырықшы болуына көшу болды. Мемлекеттік бюрократиялық аппарат құрылды, ортақ тіл мен жазу қалыптасты, сауда және дипломатиялық байланыстар дамыды. Бұл жағдайда қалалардың қалыптасуы, әкімшілік ставкалар, сондай-ақ қолөнер, сауда, мәдениет орталықтары болды. Қазақстанның ортағасырлық мәдениетінің дамуына ғалым-энциклопедист Әл-Фарабидің (870-950ж.ж.) қызметі күшті серпін берді. Ол ислам өркениетінің көрнекті өкілі, Ислам философиясының негізін қалаушы –"екінші мұғалім"болды. Оған "бақытқа жету туралы", "Поэзия өнері туралы", "философияның дінге қатынасы", "геометриялық құрылыстарға арналған нұсқаулық", "жұлдыздардың үкімдерінде сенімді және сенімсіз Трактат"еңбектері тиесілі. Ол Евклид пен Птоломейдің жазбаларына түсініктеме берді. Оның еңбегі ортағасырлық ғылымның энциклопедиясы деп аталды