Рене Декарт

Рене Декарт (фр. René Descartes, фр. ʁəne dekaʁt, лат. Renatus Cartesius; (1596 – 1650 жж.) — француз ғалымы, философ, математик, физик және физиолог. Ол қазіргі заман математикасының дамуына зор үлес қосып, Геометриялық координаттар жүйесін формулаға айналдыруы арқылы "аналитикалық геометрияның атасы" деп аталды.Ол дуализмдік (қоснегізді) идеалистік философия жүйесін жасап, әйгілі "Ойлағандықтан бармын" (ойлау болмысты анықтайтын бірегей негіз) нақылын тұжырымдады. Ол анық, толық ақиқатқа жету үшін "бәрінен күдіктену" сынды Картезиандық күмән әдіснамасын жасап, қазіргі заманғы батыс философиясының рационализм бағытының көшбасшысы болды.Декарт және Абай

Өңдеу

Декарттың ғылыми және философиялық ойлары еуропа құрлығымен шектелмей, басқа халықтардың ағартушылық қозғалысына да пайдалы ықпал етті. Мысалы, қазақтың ұлы ойшылы Абай Құнанбайұлы Декарттың еңбегімен жете танысып, оның жан мен тән, индукция мен дедукция, Тәңірінің ақиқаттығы, ғылым адам игілігіне қызмет етуі тиіс" деген секілді көптеген тұжырымдарын қостады және ол туралы «Қара сөздерінде» өз көзқарасын Шығыс философиясымен байланыстыра отырып пайымдады. Мұхтар Әуезов абайтану саласындағы барлық еңбектерінде Декарттың Абайдың философиялық көзқарастарына әсерін ерекше атап өтеді. Ол «Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845- 1904)» атты (1959) монографиясында Абайдың да «терең ойдың телміріп соңына ермей», адам жаратылысы туралы дуалистік жолда болғанына, жаңа идеалистік санадағы Декартқа кебірек жақындағанына талдау жасайды (20 томдық шығармалар жинағы, 1985, 20-том, 166-бет).[1][2]СӨЖ. Әл Фарабидің қайырымды қала философиялық концепциясын талдау

Әл-Фараби Әбу Наср Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн Тархан ибн Узлаг (872–951) - философ және ғалым, Шығыс перипатетизмінің ірі өкілі. Ол атақты «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактат» еңбегімен танымал.

«Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактат» (араб. Китаб 'ара' 'ахл аль-мадна аль-фаддил) - әл-Фарабтың 948 жылы аяқталған негізгі еңбектерінің бірі. Аристотельден кейін әл-Фараб тек бір ғана, бірақ екі деңгейлі (сублунарлық және айдың үстіндегі) әлемнің өмір сүруін мүмкін деп санайды, оның мәңгілік және динамикалық тіршілігі осы әлеммен бөлінбейтін өте сезімтал мәнге байланысты.

«Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактат» (Китаб 'ара' 'әһл-мадина әл-фадилах) – Ғұлама ғалым Әбу Наср әл-Фарабидың «Азаматтық саясатпен» (ас-Сияса әл-мәдениийа) бірге негізгі этикалық еңбек болып табылады. Трактатта ол Платондық ойдың әсерімен қайырымды қоғамның дұрыс құрылымымен, азаматтардың дұрыс заңдарымен және дұрыс көзқарастарымен байланыстыра отырып, саяси аспектіде зерттейді. Мұндай кемелді қоғам «қайырымды немесе ізгілікті қала» болып шығады (Мадина-Фадила), оған көптеген типтегі қалалар, бір жағынан кемшіліктер мен қатыгездіктер қарсы тұрады. Әл-Фараби кемелдік ұғымын (Камал)жақсылық пен бақытқа ұқсас деп санайды (Саамиад). Табиғат бойынша