Әлеуметтанудың негізін салушылар: Конт, Спенсер, Маркс, Дюркгейм және Вебердің еңбектеріне талдау жасаңыздар

Аты-жөні

Еңбегі

Уақыты

Огюст Конт

«Позитивтік философия курсы», 6том

Бірінші кезең (1820-1826) – мынадай кішігірім жұмыстарды жазу кезеңі: «Әлеуметтік философия опускулдары»; «Қазіргінің өткендігі элементтерін жалпы бағалау» (1820 ж.); «Қоғамды қайта ұйымдастыру үшін қажетті жұмыстар жоспары» (1822 ж.); «Ғылымдар және ғалымдар туралы философиялық ойлар» (1825 ж.). «Рух қуаты туралы ойлау» (1825-1826 жж.).

Екінші кезең - «Позитивтік философия курсы» дәрістері (1830-1842)

Үшінші кезең «Позитивтік саясат жүйесі/ Адамзат діндері негіздері туралы социологиялық трактат» (1851-1854)

1839ж.

Конттың философиялық эволюциясы кезеңдерін, адамзат бірлігі туралы тезисті түсіндіретін және ақтайтын, дәлелдеулердің үш тәсілі ретінде көрсетуге болады. Бұл кезеңдер Конттың үш негізгі еңбектерімен белгіленген.

Герберт Спенсер

«Негізгі бастама»,

«Синтетикалық философия жүйесі», «Әлеуметтік статика», «Әлеуметтік зерттеулер»

1862ж.

1858ж.

1851ж.

1872ж.

Спенсер дүниедегі құбылыстарды білгенімізбен олардың мәнін танып, жете алмаймыз деді. Оның дәлелдеуінше кез келген ғылым ұғым қарама-қайшылыққа толы, сондықтан да түсініксіз. Спенсер дің ғылым мен дінді ұштастыратыны көрінеді. Әр адам егер қоғамға зияны болмаса, өз қалауын жасауға құқылы деген екен. Әрнәрсе өмірде өз функциясын орындайды. Әскери және өндірістік қоғамдар - Герберт Спенсердің қоғамның екі түрі: ертеректегі «мәжбүр ынтымақтастық» - әскери қоғам мен кейінгі әскери қоғамдар келетін - өндірістік «өз еркімен ынтымақтасуға» негізделген қоғамдар арасындағы эволюциялық айырмашылығын бейнелеуі

Карл Маркс

Маркс өзінің «Саяси экономияның сыны туралы» (1858 ж.) Еңбегінің кіріспесінде былай деп жазады: «Жалпы айтқанда, азиаттық, ежелгі, феодалдық және қазіргі, буржуазиялық өндіріс әдістерін экономикалық қоғамдық формацияның прогрессивті дәуірі ретінде белгілеуге болады. « Азиялық өндіріс әдісі мен оған сәйкес формация Спенсердің әскери қоғамына ұқсас болып шықты.

1858ж.

Әлеуметтік өзгеріс теориясы Маркстің еңбектерінде таптық күрес теориясынан соншалықты көрініс табады. Таптық күрес, оның тұжырымдауынша, "тарихтың қозғаушы күші" болып табылады; бұл идея Маркстің шығармашылығын терең баурап алғаны сонша, батыс әлеуметтануында маркстік теорияны кейде "жанжалдар теориясы" (conflict theory) деп атайды;

Эмиль Дюркгейм

"Әлеуметтанулық әдістің қағидасы"

1895ж.

 Ұжымдық сана рөлі, оның әртүрлі түрлерін зерттеген. Ол өз тұжырымындасында әлеуметтік шындықтың ерекше және тәуелсіз принципіне сүйенеді. Осы қағидаға сүйене отырып, ол қоғамды индивидтерден моральдық және күштік тұрғыдан жоғары қойды. Пікірінде қарама-қайшылық көп.

Макс  Вебер

«Түсіністікті әлеуметтанудың кейбір белгілері жөнінде» (1913);«Әлемдік діндердің шаруашылық этикасы» (1915);«Шаруашылық және қоғам» (1921—1922).

«Протестанттық этика және капитализмнің рухы» (1904—1905) 

1913ж.

1915ж.

1922ж.

Вебер идеялары қоғамдық-экономиқалық формациялар туралы маркстік ілімге қарсы бағытталған. Вебердің «Идеалдық тип» теориясы, тарихи факторлардың «көптігі» концепциясы және «рационалдық» идеясы мемлекеттік институттар қызметінің негізі ретінде қазіргі әлеуметтануға, саясаттануға зор ықпал етті.