Контрольная работа по "Риторике"

1-тапсырма:

        Сұрақтарға жауап беріңіздер.

Сұрақтар

1. Шешендік сөздер айтылу мақсатына, орнына, тақырыбына қарай қандай тектерге бөлінеді?

Берілген мақалада қазақ шешендік сөзінің негізі, мән - мағынасы туралы айтылады. Шешендік сөз - ұлтық тәрбие басы. Шешендік сөздердің мән - мағынасын дұрыс түсініп, ой елегінен өтізген әрбір жас тіл мәдениетіне жеңіл - желпі қарамайды. Дұрыс сөйлеп, ойын дұрыс жеткізе алады. Жүйелі сөз саптау, таза мазмұнда сөйлей білу қашанда керек құбылыс.

Қоғам қашанда дарынды, қабілетті адамдарға мұқтаж. Дарынды адамдар қатарын көбейту үшін олардың сөйлеу тілі мен дүниетанымын дамыту керек. Қазақ халқы қай заманда да сөйлеу өнерін жоғары бағалаған. Бұл жол арымай - талмай шешендік сырын зерттеуді, көл - көсір жаттығуды, мол білімді, ой - өрісі мен мен қиял кеңістігін қажет ететіндігін анық білген.

Шешендік сөзге қойылатын талаптар

1. Сөз мазмұнының тереңдігі
2. Пікірдің дәлдігі
3. Сөз мағыналарының дұрыс берілуі
4. Сөздік қордың байлығы
5. Мақал - мәтелдер мен тұрақты тіркесті орынды пайдалана білуі.

1. Әлеуметтік-тұрмыстық шешендік сөздерге қандай сөздер жатады?

Әлеуметтік тұрмыста жұмсалатын шешендікті мерейтойларда, салтанатты дастарқан басында айтылатын сөздердің "шешендік сөз" деген мәртебеге ие болу үшін оған қойылатын талаптардың бірі - оның ішінде көркем, әсерлі болуы. Ал көркемдік жалпы тілде, оның ішінде көркем әдебиетте, поэзияда жұмсалатын көріктеу құралдары мен тәсілдері арқылы жүзеге асырылады. Атап айтқанда, билер аузынан шыққан шешендік үлгілерде дәл өлеңдегідей өлшемді, жүйелі болғанымен, ұйқас ырғақ сияқты поэтикалық элементтер қатысады. Бұрынғы шешендік сөздерге тілге демеу, ойға дәлел ретінде мақал-мәтелдерді келтіру көріктеу амалдардың бірі болса, бүгінгі шешендердің аузынан шыққан сөздерде мақал-мәтелдерді келтіру көріктеу амалдардың бірі болса, мақал-мәтелдермен қатар, өзгелерден келтірілген сілтемелер орын алады. Сондай-ақ шешендік сұраулар да, ықшамдау тәсілімен келген сөйлемде де шешендік сөздерге эмоциялық реңк беріп, оның экспрессиясын күшейтеді.

1. Қолданылатын орындары, стильдік ерекшелігі.

• сөз айшықтығы
• биік пафос
• мөлдір романтика
• шұрайлы шындық

    Тілдік құралдары:афоризмдер,мақал-мәтелдер, тұрақты тіркестер, оқшау сөздер, ажарлау, айшықтау, шешендік фигуралар, риторикалық сұрау, риторикалық қайталау т.б.

Әлеуметтік-тұрмыстық шешендік сөздер қай стиль түрлерімен байланысты болып келетінін анықтап, сол стильдің ерекшеліктерін санамалап талдап беріңіз.

Әлеуметтік-саяси шешендіктің мақсаты:

1.Тыңдаушылардың қоғамдық пікіріне қозғау салу.

2.Саяси көзқарасын қалыптастыру.

3.Идеологиялық бағыттарға қырағылықпен қарауға үндеу

Әлеуметтік-саяси шешендіктің міндеттері:

1.Тыңдаушыларды жігерлендіру

2.Намысын жану

3.Дүниетанымдық ұғым-түсінігін кеңейту

2-тапсырма:

2.1 Газет беттерінен әлеуметтік-саясишешендік үлгілерін тауып, Н.Оразақынованың сатылай кешенді талдау әдісін пайдаланып, стильдік талдау жасаңыз.

2.2 Өз ойларыңыздан өмірде кездесетін оқиғаларға байланысты әлеуметтік-тұрмыстық сөзге мысал мәтін жазыңыз. Жазған мәтінге Н.Оразақынованың сатылай кешенді талдау әдісін қолданып,  стильдік талдау жасаңыз.  Әлеуметтік-тұрмыстық сөз үлгісінің белгілерін жазыңыздар.