Отбасындағы жанжалдар және олардың баланың мінез-құлқына әсері

Отбасындағы жанжалдар және олардың баланың мінез-құлқына әсері

Тулебергенова Б.Х

Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты                                             5В010300 Педагогика және психология кафедрасы                                                          

ПП-31 тобы студенті

Ғылыми жетекші:Тәуекелова А.Е

       Аңдатпа:Бұл мақалада отбасында туындайтын жанжалдар және оның баланың мінез-құлқына тигізер кері әсері туралы баяндалып және оны  шешу жолдары қарастырылады.

       Аннотация: В данной статье раскрывается проблема конфликтных ситуаций в семье и ее негативное влияние на поведение ребенка и рассматриваются пути их решения.

        Кілт сөздер:жанжал, отбасы, мінез-құлық, әсер, бала

        Ключевые слова: конфликт, семья, поведение, впечатление, ребенок

Отбасындағы жанжалдар – бұл бүгінгі күні өте қарапайым құбылыс. Жанжал әлеуметтік мекемелердің қарапайым ерекшелігі ретінде қарастырылуы мүмкін, бұл сөзсіз. Сондықтан жанжал отбасының өмірінің табиғи бөлігі ретінде қарастырылуы керек. Бұл адамның табиғи өзара әрекеттесу көріністерінің біреуіне қатысты болуы керек, өйткені ол барлық жағдайларда жұптасуға әсер ете алмайды. Бірқатар жағдайларда, жанжалдар, керісінше, тұтастықты сақтауға көмектесетін негізгі процестердің бірі болып табылады.Жанжалдардың басты құндылығы жүйенің оссификациялануын болдырмау үшін, жаңа формациялар мен қарым-қатынастарда прогреске жол ашу үшін жұмыс жасайтындай болып саналады. Шиеленіс – бұл түрлендіруге әкелетін ынталандыру түрі, шығармашылық жауапты талап ететін қиындық.                                                                                                                                              

Ата-аналар арасында келіспеушіліктер болмайтын бірде-бір отбасы жоқтын қасы. Және бұл қалыпты. Жақсы отбасында жанжал мен ұрыстарға орын жоқ деген сенім қате, себебі отбасы - бұл даралықтан тұратын белсенді жүйе, сондықтан олардың арасында қақтығыстардың пайда болуы сөзсіз. Жанжалдардың көмегімен адамдар отбасы мәселелерін шешеді, егер қарым-қатынасты анықтау жеке шабуылға жатпаса, мәселелерді конструктивті шешу, психологиялық шиеленісті шешу, бір-біріне қолдау көрсету, сондай-ақ отбасылық қарым-қатынастарды тұрақтандыру әбден мүмкін. Өкінішке орай, Отбасы ішінде қақтығыстар туындаған кезде балалар көбірек зардап шегеді. Тіпті жанжалдың жалғыз оқиғасы балаларға алаңдаушылық тудырады. Бірақ, егер олардың ата-аналары отбасылық қарым-қатынастардың үйлесімділігін қалпына келтіре алмаса, отбасылық өмірдің күнделікті қиындықтарын жеңе алмаса, бір-бірін өзара қолдай алмаса және егер іс терең қақтығысқа жетсе, онда "балалар әрдайым зардап шегеді" деген сөз дұрыс болады.[3]

Өкінішке орай, статистика ажырасудың өсіп келе жатқан үрдістерін және ажырасумен қозғалған балалардың санының көбеюін көрсетеді. Бұған, егер іс ажырасқанға дейін келмесе де, кәмелетке толмаған отбасы жағдайында өмір сүретін балалар жатады. Балалар ата-ана қатынастарындағы жанжал жағдайын сезінеді. Олар үшін отбасылық қарым-қатынастағы үйлесім балыққа арналған су: егер олар еркін "жүзе алмаса", және егер отбасында тітіркенген жағдай орын алса. Кішкентай балалар үшін ата-аналар арасында сөз алмасудың маңызы зор; ата-аналар мұны тек балалар кешірім сұрағанда ғана түсінеді. Қазіргі уақытта отбасындағы ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас баланың жеке тұлғасының, әсіресе оның мінез-құлқының қалыптасуына әсер ететін негізгі факторлардың бірі екендігі белгілі. Ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас ерекше және көрнекі түрде, әсіресе, бала тәрбиесінде көрінеді. Отбасылық тәрбие жүйесінің және «ана-бала» қарым-қатынасы үйлесімділігінің бұзылуы – балаларда невроз ауруының пайда болуына себепші негізгі патогенетикалық фактор деген көзқарасқа кейбір ғалымдар ерекше көңіл бөледі. Мысалы А.Е.Личко мен Э.Г.Эйдемиллер ерекше мінезді және психопатия белгілері бар балаларға отбасылық тәрбие берудің 6 түрін атап көрсетеді. Гипопротекция (гипоқамқорлық) балаға қажетті қамқорлықтың жоқтығымен сипатталады (балаға уақыт жетпейді). Мұндай қарым-қатынас кезінде бала өзімен –өзі болады, өзін ешкімге керегі жоқ деп сезінеді. Басым гиперпротекция баланың дербестігіне, ынталылығына тосқауыл болатын тым артық, ығыр қылатын қамқорлықтан туады. Гиперпротекциялық тәрбие кезінде ата-ана баладан үстем болады, яғни баланың тәртібіне қатаң бақылау жасалып, оның шын мәніндегі қажеттілігі ескерілмейді (мысалы, баланың қарсылығына қарамай анасы оны мектепке дейін шығарып салады). Қарым-қатынастың мұндай түрі басым гиперпротекция деп аталады. Оның бір түріне отбасының еркесі ретінде баланың барлық қажеті мен еркелігін қанағаттандыратын құптаушы гиперпротекция жатады. Эмоционалды шеттету баланың қай қылығын да қабылдамаудан туады. Шеттету ашық түрде ( мысалы, сен мені мезі еттің, кет, жолама маған деген сияқты) немесе мазақтау, кекету, мысқылдау сияқты жасырын түрде болады. Қатал қарым-қатынас баланы ұрып-соғу арқылы көрінеді немесе жасырын, яғни эмоционалдық дұшпандық пен суықтықтан көрінеді.Жоғары моральдық жауапкершілік бала болашағының ерекшелігіне үміт артып, баладан жоғары моральдық тәртіп талап етуден болады. Тәрбиенің мұндай түрін ұстанатын ата-аналар балаға отбасының басқа мүшелеріне қамқоршы, қорғаныш болуды жүктейді. Дұрыс тәрбиелемеу бала мінезінің одан сайын бұзылуына әсер ететін фактор болып табылады. Мінездің ерекшеленуі дегеніміз – мінездің нормаға сәйкес келмейтін жеке бір ерекшелігінің тым айқын көрінуі. Ерекше мінезді балалардың психикасын зақымдауы мүмкін кейбір әсерлерге тым осал болады. [1]