5-ки класска тыва дыл кичээлдеринге эм үнүштер аттарын ажыглаары

ДОПЧУЗУ

КИИРИЛДЕ……..………………………………………………………………3

I. эге. ТЫВА ДЫЛ КИЧЭЭЛДЕРИНГЕ ЭМ ҮНҮШТЕР АТТАРЫН АЖЫГЛААРЫ.....................................................................................………....5

1. 1. ӨМК кииргени
3. 5-ки класска тыва дыл кичээлдеринге эм үнүштер аттарын ажыглаары.....................................................…….....................................6

а) “Сөс болгаш ооң утказы” деп темага эм үнүштер аттарын ажыглаары.......................................................................................................6

б) “Сөстүң чогаадылга кожумактары” деп темага эм үнүштер аттарын ажыглаары.......................................................................................................9

в) Чүве адының утказы болгаш грамматиктиг демдектери деп темага эм үнүштер аттарын ажыглаары........................................................................10

г) “Нарын чүве аттары” деп темага эм үнүштер аттарын ажыглаары.......12

1. 2. 6-гы класска тыва дыл кичээлдеринге эм үнүштер аттарын ажыглаары.......................................................................................................14

а) “Дефистеп бижиир нарын сөстер” деп темага эм үнүштер аттарын ажыглаары............................................... ........................................................14

II. эге. КЛАССТАН ДАШКААР ЧОРУДАР АЖЫЛДАРГА ЭМ ҮНҮШТЕР АТТАРЫН АЖЫГЛААРЫ…………………………………………................19

 ТҮҢНЕЛ……………………………….............................................................24

АЖЫГЛААН ЛИТЕРАТУРА ДАҢЗЫЗЫ........................................................25

КИИРИЛДЕ

Тыва дыл кичээлдеринге чүве адының бир лексика-семантиктиг бөлүүн тургузар үнүштер аттарын болдунар аргазы-биле киириштирери чугула. Чүге дизе долгандыр турар бойдус уругларның кичээнгейин кончуг хаара тудар. Амгы үеде уругларның тыва дылда үнүштер аттарынга хамаарыштыр сөс курлавыры ядыы деп деңнелге кээп турар. Ынчангаш кичээлдерге янзы-бүрү темаларны өөредип тура, үнүштер аттарын киириштирип, оларның эмге, чемге ажыглалын, амыдыралга оларның киржилгезиниң дугайында беседалар чорудуп тургаш, уругларның аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр, сөс курлавырын байыдар болгаш кижизидикчи сорулгаларны чедип ап болур. Оон аңгыда бо талазы-биле ажылдарны чедимчелиг чорудар болза, өөреникчилерниң бойдус дугайында эртемнерге сонуургалын оттурар.

5 класстың программазында тускай үнүштер аттары деп аңгылаттынган тема кирбейн турар, чүгле «Чүве адының утказы болгаш грамматиктиг демдектери» деп темага чүве адының уткалыг бөлүктериниң тайылбырын берип тура, үнүштер аттары деп бөлүк бар дээрзин кысказы-биле айыткан. Ынчангаш бис «Тыва дыл кичээлдеринге эм үнүштер аттарын ажыглаары» деп темага курс ажылын кылырын оралдашкан бис.    

Ажылдың объектизи: эм үнүштер аттарының тыва дыл кичээлдеринге ажыглаары 

Ажылдың чугулазы: амгы үеде өөреникчилерниң тыва дылда эм үнүштер аттарынга хамаарыштыр сөс курлавыры ядыы. Чүге дизе олар эм үнүштер аттары-биле эге класска бойдус эртемин өөренип тура, танышкан. Тыва дылдың өөредилге номнарында ук темага хамаарыштыр кирген чүүлдер эвээш. Ынчангаш  тыва дыл кичээлдеринге эм үнүштер аттарын киириштирер ажылды чорудары чугула деп санап тур бис.

Ажылдың чаа чүүлү: тыва дыл кичээлдеринге ажыглап болур эм үнүштер аттары кирген бот  ажылдарның янзы-бүрү хевирлерин тургузуп кылганы.

Ажылдың сорулгазы: тыва дыл кичээлдеринге эм үнүштер аттары кирген бот ажылдарның хевирлерин ажылдап кылыры, ук үнүштер аттарынга даянып, кичээлдиң сайзырадыр болгаш кижизидер сорулгаларын чедип алырының аргаларын көөр.

Сорулганы чедип алырда, кылып-чорудар ужурлуг ажылдар:

1. Тыва дылдың өөредилге-методиктиг комплекизи-биле таныжар
2. 5-6 класстарга янзы-бүрү темалар өөредип тургаш, ажыглап болур эм үнүштер аттары кирген бот ажылдар хевирлерин тургузары.
3. 5-6 класстарга эм үнүштер аттарын ажыглап, кичээлдиң сайзырадыр болгаш кижизидер сорулгаларын чедип алырының аргаларын көөр.

Ажылдың теоретиктиг үндезиннери: К. Х. Оргунуң «Тыва дылды ортумак школага башкылаарының методиказы», К. Б. Март-оолдуң «5-9 класстарга тыва дылды башкылаарының методиказы», К. Б. Март-оол, Д. А. Кимова, А. А. Алдын-оол «Методиктиг сүмелер», А. В. Текучев “Методика русского языка в средней школе” база тыва дылдың программаларын алган.