Жезқазғанның ірі металлургиясы

Жезқазғанның ірі металлургиясы

Ұлттық экономиканың мысқа деген сұранысы зерттелген мыс кен орындарының негізінде қуатты мыс балқытатын зауыттар құруды қажет етті.

Қарсақпай зауытының қуаты мыстың өсіп келе жатқан сұранысын қамтамасыз ете алмады. Сонымен қатар, Жезқазған кендері мен концентраттарын басқа зауыттарда концентрациялық қондырғылар іске қосылғаннан кейін қайта өңдеу құнды компоненттердің үлкен жоғалуына әкелді.

Еліміздің ғылыми-зерттеу және экономикалық ұйымдарынан Жезқазғандағы металлургияның дамуына үлкен көңіл бөлінді.

1934 жылы үлкен еңбек пен табандылықтың арқасында К.И. Сәтбаев, Үлкен Жезқазған туралы мәселе КСРО Ғылым академиясының сессиясында талқылауға шығарылды.

1934 жылы КСРО Ғылым академиясының, Главцветмет НКТП, Қаз.АССР СНК-нің, Мемлекеттік жоспарлау комитетінің шешімімен Мәскеуде КСРО Ғылым академиясының қазақ базасының Жезқазған проблемаларына арналған ғылыми кеңесінің сессиясы өтті.

Сессия қарарында, атап айтқанда, Қарсақпай зауыты Жезқазғанның орасан зор қорларын пайдалану және ең бай кендерді өндіру мәселесін еш уақытта шешпейтіні, тіпті Жезқазған аймағының барлық қорларын дұрыс пайдалануды қиындатуы мүмкін екендігі атап өтілді.Сондықтан сессия елдегі мыс тапшылығын жою және бірегей кен орнының орасан зор қорларын тиімді пайдалану үшін Жезқазғанда мыс балқыту зауытын салу қажет деп санады.

1936 жылы 25 наурызда ауыр өнеркәсіп халық комиссариаты Жезқазған мыс балқыту зауытын салуға бұйрық шығарды.

Осы тапсырысты орындау үшін Гипроцветмет Үлкен Жезқазғанның алдын-ала жобасын жасады, оған сәйкес жаңа кешен шахталардан, қайта өңдеу фабрикасынан, мыс балқыту зауытынан және басқа нысандардан тұруы керек еді.

1936 жылы мамырда Главцветметтің арнайы тобы Кеңгір ауылында (қазіргі Жезқазған қаласы) құрылыс алаңын таңдады.

Жоспарланған құрылыс жоспарының алғашқы объектілерінің бірі 1949 жылы іске қосылған Тәжірибелі гидрометаллургиялық зауыты болды, оның міндеті қорлары айтарлықтай болатын тотыққан және аралас мыс кендерін өңдеудің технологиялық сызбасын жасау болды.

Тәжірибелік зауыттың технологиясы диаметрі 2,5 метр, биіктігі 5 метр, қаңылтыр қорғасынмен қапталған, цилиндрлік ағаш перколяторларында күкірт қышқылының әлсіз ерітіндісімен мөлшері 25 мм ұсақталған кенді сілтілеуді қамтамасыз етті. Сілтілеуден кейін мыс бар ерітінділер катодты мыс алу үшін ерімейтін анодтармен электролизге немесе цементтік мыс алу үшін ағаш цементтегіштерде цементтеуге жіберілді. Цементтеу үгінділермен жүзеге асырылды.

5-6 күн сілтілеуден кейін тотыққан кендерден мыс қалпына келтіру 80-85% құрады; аралас қоқыстардан қалпына келтіру әлдеқайда төмен болды және сульфидтің құрамына байланысты болды.

Осы жағдайларды, сондай-ақ КСРО Цветмет министрлігі тотыққан және