Жауын-шашынның

5.5. ЖАУЫН-ШАШЫН ЖӘНЕ ЖАМЫЛҒЫЛАР

Атмосфералық жауын-шашын, құрлықты ылғалдаудың негізгі көзі бола отырып, климаттың аса маңызды сипаттамаларының біріне жатады. Климаттық көрсеткіштер олардың әртүрлі және практикалық қолданылуы кең: ауыл шаруашылығында, түрлі ғимараттарды, техникалық және әсіресе Гидротехникалық құрылыстарды жобалау кезінде, әуеайлақтардың жай-күйін бағалау кезінде және т.б. ескеріледі. Белгілі бір шектерден асатын тұнбасы бар күндер санын кеңінен қолданады: 0,1; 0,5; 1,0; 5,0; 10,0; 20,0; 30,0 ММ.

Жауын-шашынның ұзақтығы мен қарқындылығының сипаттамасын (жауын-шашынның орташа және максималды ұзақтығы, жауын-шашынның орташа қарқындылығы және түрлі қарқындылықтағы жаңбырлардың қайталануы), қоршау конструкцияларының тік бетіне түсетін жауын-шашынның есебін бағалауға арналған арнайы көрсеткіштерді, әртүрлі түрдегі жауын-шашын мөлшерін және т. б. қолданады.

Шөгінділерді бақылау қатарының біркелкі еместігінің негізгі себебі желдің өлшегіш құралдың көрсеткішіне ықпалымен байланысты. Жер бетінде орнатылған кез келген конструкцияның аспабы жел ағынын бұрмалайды. Сондықтан шөгінділер бойынша қатарлардағы біртектіліктің бұзылу себептерінің бірі оның аэродинамикалық қасиеттеріне әсер ететін аспап конструкциясының өзгеруі болып табылады. Әркелкі емес екінші себеп-қондырғының орналасу орнының қорғалу дәрежесін өзгерту. Бұл себептердің нәтижесінде ең алдымен қатты жауын-шашын қатарының біртектілігі бұзылады. 30-шы жылдары екінші себеппен байланысты біртектіліктің жаппай бұзылуы орын алды - станцияларды ашық орынға көшіру, бірқатар метеорологиялық элементтер үшін репрезентативті, бірақ жауын-шашын үшін емес, әсіресе қатты. Климаттық анықтамалықтарды жасау кезінде бұл ю бұзылуы 2-тарауда баяндалған қатынастардың тұрақтылығын тексеру әдісімен жойылды.

1952-1954 жж.бірінші себеппен шарттасқан біртектіліктің Жаңа жаппай бұзылуы орын алды, станциялардың желісінде Третьяков қорғауымен тұнбаны жаңа құрал орнатылды. Ниферді қорғау үшін жаңбыр өлшегіштен қатты жауын-шашынның едәуір бөлігі желмен құйылды.

Осы екі аспап бойынша нормаларды байланыстыру үшін түзету параллель бақылаулардан алынды және статистикалық сипатқа ие. Олар жауын-шашынның түріне, аспаптың орналасу орнының қорғалу түріне, жел жылдамдығына байланысты және белгілі бір физикалық-географиялық аудандастырылуы болады. 12 ірі физика-географиялық аудан бөлінді, олар бойынша желдің орташа айлық жылдамдығына және қондырғының қорғалу түріне байланысты түзету коэффициенттерінің кестесі жасалды.

Жиналған жауын-шашынның сулануы жауын-шашын өлшеудің көлемді тәсілімен байланысты. Су өлшеуіш стаканға құйылса, оның бір бөлігі ыдыстың қабырғалары мен тігістерін сулауға жұмсалады және өлшеу кезінде есепке алынбайды. Жауын-шашынның 0,2 мм-ден астам қабатына баламалы төгілетін су мөлшері кезінде өлшенген сұйық жауын-шашынның аз мөлшері кезінде бұл шығындар азаяды.

Қатты жауын-шашын өлшенгенде, қабырғалардың барлық ішкі беті емес, тек ыдыстың түбі суланады. Жаз айларында жоғалтудың бұл түрі 4-1500 құрайды, оңтүстіктен солтүстікке қарай өседі, ал қыста оңтүстікте 4 8-ден, қатты жауын-шашын жоқ, солтүстікте 20-ға дейін және тіпті 30% - ға дейін өзгереді.