Географияны зерттеу нәтижелерін ұсыну формалары

Географиялық зерттеу әдістері деп географиялық бағыттағы ақпаратты алу әдістері немесе тәсілдері. Олар планета табиғатының қалыптасуы мен дамуы жүретін заңдарды зерттеудің әдістерін қамтиды. Осы ғылыми тәсілдің арқасында бүгінде адам зерттемейтін бірде-бір үлкен аумақ қалмады. Бірақ осы уақытқа дейін кейбір құбылыстар мен процестер жеткілікті зерттелмеген.Әртүрлі атластарда, оқу және ғылыми басылымдарда, интернетте ұсынылған географиялық карталардың көмегімен біз объектілердің салыстырмалы орналасуы, олардың өлшемдері, сапалық сипаттамалары, белгілі бір құбылыстың таралу дәрежесін  анықтауымызға  болады.

Қазіргі географияда зерттеудің геоақпараттық әдісі белсенді қолданылады.Геоақпараттық әдісті қолдану арқылы географиялық құбылыстар туралы жаңа ақпарат пен жаңа білімдерді тез меңгере аламыз.

 Аудандастыру әдісі географиядағы негізгі әдістердің бірі болып табылады. Елді, кез келген аумақты географиялық зерттеу ішкі айырмашылықтарды анықтауды қамтиды, мысалы, халықтың тығыздығы, қала тұрғындарының үлесі, экономиканың мамандануы және т.б. Мұның нәтижесі, әдетте, аумақты аймақтарға бөлу - оны бір немесе бірнеше белгілерге (көрсеткіштерге) сәйкес құрамдас бөліктерге ойша бөлу. Бұл көрсеткіштердегі аймақтық айырмашылықтарды, объектілердің таралу дәрежесін түсінуге және бағалауға ғана емес, сонымен қатар осы айырмашылықтардың себептерін анықтауға мүмкіндік береді. Ол үшін аудандастыру әдісімен қатар географиялық зерттеудің тарихи, статистикалық, картографиялық және басқа әдістері қолданылады.

 Зерттеудің тарихи (тарихи-географиялық) әдісі -бұл географиялық объектілер мен құбылыстардың уақыт бойынша өзгеруін зерттеу. Дүние жүзінің саяси картасы, халықтың саны мен құрылымы қалай және неге өзгерді, көлік желісі қалай қалыптасты, экономика құрылымы қалай өзгереді. Осы және басқа да сұрақтардың жауабын тарихи-географиялық зерттеулер береді. Ол әлемнің географиялық суретінің көптеген қазіргі заманғы ерекшеліктерін түсінуге және түсіндіруге, қазіргі географиялық мәселелердің көптеген себептерін анықтауға мүмкіндік береді. Тарихи зерттеулер барысында әрбір географиялық объект (құбылыс) белгілі бір кезеңде болған саяси және әлеуметтік-экономикалық процестермен, оқиғалармен байланыста қарастырылады. Сондықтан қазіргі географияны оқу дүниежүзілік және ұлттық тарихты білуді талап етеді.

 Статистикалық әдіс аймақтық айырмашылықтарды көрсету үшін сандық ақпаратты іздеу және пайдалану ғана емес:халық саны, ауданы, өндіріс көлемі және т.б. Статистиканың ғылым ретінде сипаттамалық белгілерді оңай байқалуы үшін сандық ақпаратты жалпылау және жүйелеудің көптеген әдістері бар. Географияға келетін болсам, статистикалық әдістер объектілерді көрсеткіштердің шамасы бойынша (аумақ бойынша, және т.б. елдер) жіктеуге (топтауға) мүмкіндік береді; көрсеткіштердің орташа мәнін (мысалы, халықтың орташа жасы) және орташа мәннен ауытқулардың мөлшерін есептеу; салыстырмалы мәндерді алу (атап айтқанда, халықтың тығыздығы – аумақтың шаршы шақырымына шаққандағы адам саны, қала халқының үлесі – жалпы халық санына қатысты азаматтардың пайызы); кейбір көрсеткіштерді басқалармен салыстыру және олардың арасындағы байланысты анықтау (корреляциялық және факторлық талдаулар) т.б.

Бұрын географияда статистикалық әдістерді қолдану өте көп уақытты қажет ететін, үлкен көлемдегі ақпараттарды күрделі есептеулерді қолмен немесе арнайы кестелер арқылы жүргізу қажет болды. Компьютерлік технологияның таралуы кезінде бұл әдістерді қолдану айтарлықтай жеңілдетілді, атап айтқанда, кеңінен қолданылатын MS Excel және SPSS бағдарламаларының функциялары көптеген статистикалық операцияларды орындауды жеңілдетеді.

Далалық зерттеу және бақылау әдісі дәстүрлі болып табылады және физикалық ғана емес, әлеуметтік-экономикалық географияда да өзінің маңызын жойған жоқ. Эмпирикалық ақпарат ең құнды географиялық ақпарат қана емес, сонымен қатар картографиялық, статистикалық және басқа зерттеулер нәтижесінде алынған қорытындыларды түзету, шындыққа жақындату мүмкіндігі болып табылады. Далалық зерттеулер мен бақылаулар зерттелетін аймақтардың көптеген ерекшеліктерін түсінуге және нақтырақ көрсетуге, аумақтың көптеген өзіндік ерекшеліктерін анықтауға, аймақтардың бірегей бейнелерін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Далалық зерттеулер мен бақылаулар нәтижесінде алынған әсерлер, фотосуреттер, эскиздер, фильмдер, әңгімелесу жазбалары, саяхат жазбалары түріндегі құжаттық дәлелдер географтар үшін баға жетпес материалдар болып табылады.