Қаржылық тәуекелдер

Лекция №3

Қаржылық тәуекелдер

Қаржылық тәуекелдер (Financial Risks) – шығындардың ықтималдығы, жоспарланған кірістің, пайданың жетіспеушілігі. Қаржылық тәуекелдер кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы институттарымен (банктер, қаржылық, инвестициялық, сақтандыру компаниялары, қор биржалары және т.б.) қатынастарын жүзеге асыруда туындайды.

Қаржылық тәуекелдер - ақшалай шығындар қаупі, қаржы-несиелік және биржалық салалардағы кез-келген операциялар, бағалы қағаздармен операциялар нәтижесінде зиян келтіру ықтималдығы, яғни осы операциялардың сипатынан туындайтын тәуекел. Қаржылық тәуекелдердің себептері әр түрлі болуы мүмкін: инфляциялық факторлар, банктік сыйақы мөлшерлемесінің өсуі, бағалы қағаздар құнының төмендеуі және т.б.

Өндірістік және коммерциялық қызметпен айналысатын кәсіпорындар келесі қаржылық тәуекелдерге тап болады:

несие тәуекелі - кәсіпорынның негізгі қарызды және оның пайыздарын төлемеу қаупі;

пайыздар тәуекелі - несие құнының өсуіне байланысты шығындар қаупі;

шетел валютасы тәуекелі - айырбастау операцияларын (әсіресе алыпсатарлық) және әртүрлі сыртқы экономикалық операцияларды жүргізу кезінде нақты шығындарға әкелуі мүмкін айырбас бағамының өзгеру қаупі;

пайда жоғалту тәуекелі - қандай да бір шараларды жүзеге асырмау немесе бизнесті тоқтату салдарынан жанама залалдың немесе пайданың жоғалуының ықтималдығы;

инвестициялық тәуекел - ағымдағы айналымнан қаржы ресурстарын бұру болашақта шығындар немесе күтілетіннен аз пайда әкелуі ықтималдығы (бұл тәуекел кәсіпорындардың барлық дерлік түрлеріне тән және сөзсіз, өйткені бүгінгі таңда жинақ ақша салған кезде активтің осы немесе басқа түрін сатып алушы кез келген активтен бас тартады. болашақта әл-ауқаттың нығаюына үміттенетін материалдық тауарлардың бір бөлігі венчурлік капитал салатын кәсіпорын инвестор нәтиженің екі түрі болатынын алдын-ала біледі: кіріс немесе шығын);

салық - салықтық несие алудың мүмкін еместігі, салық заңнамасының өзгеру қаупі, салық қызметшілерінің белгілі бір жеңілдіктерді қолдану немесе нақты санкциялар қолдану мүмкіндігі туралы жеке шешімдері;

бағалы қағаздар  - қор биржасында жарияланған корпоративті бағалы қағаздарға бағаның төмен түсу ықтималдығы және т.б.

Несиелік нарықтың кәсіби қатысушылары болған ұйымдар үшін - қаржылық тәуекелдер банктік (банк жүйесінде), сақтандыру (сақтандыру және зейнетақы жүйесі үшін) немесе инвестициялау (биржалар, инвестициялық қорлар және т.б. үшін) тәуекелдерінің бір түрі болып табылады. Мысалы, банктік тәуекелдер банктік операциялардың ерекшелігіне байланысты шығындар қаупін тудырады. Олар сыртқы (сақтандыру, валюталық және т.б.) және ішкі (пассивті және белсенді операциялар тәуекелі, клиенттің ерекшелігімен байланысты тәуекелдер және т.б.) болып бөлінеді.