Химиялық және радиациялық қауіпсіздік

4 - Химиялық және радиациялық қауіпсіздік        

1. Иондаушы сәулелер, олардың түрлері мен адам организміне әсері

Иондаушы сәуле – дегеніміз сәулелердің бір затпен қосылып, сол

затта электр зарядын түзуі немесе иондауы.

• Иондаушы сәулелер 4 түрге бөлінеді:

1. Альфа бөлшектері

2. Бета бөлшектері

3. Гамма бөлшектері

4. Нейтронды сәуле

Адамның иондаушы сәулеленуге ұшырауы сәулелену деп аталады. Бұл әсердің негізі - дененің жасушаларына сәулелену энергиясы түсу. Сәулелену метаболикалық бұзылыстарды, инфекциялық асқынуларды, лейкозды және қатерлі ісіктерді, радиациялық бедеулікті, радиациялық катарактаны, сәулелік күйіктерді, сәуле ауруын тудыруы мүмкін.

2. Сәулелену ауруы, дәрежелері

Сәулелік ауру-әр түрлі иондаушы сәулелердің әсерінен пайда болатын қатерлі сырқат. Адам, жануарлар, микроорганизмдер және өсімдіктерге жер қыртысынан бөлінетін гамма-сәулелер және космос сәулелері сырттан, организмде болатын радиоактивті элементтер сәулелері іштен әсер етеді. Егер бұл сәулелер тірі организмге артық мөлшерде өтсе клеткалардың, органдардың тіршілігіне қауіпті ауру туғызады. Адамда ортаның әсерінен және ішкі органдарға, әсіресе тыныс алу жолы арқылы теріге, ішек-қарынға радиоактивті заттардың өтуінен пайда болады .

Сәулелік ауру:

• Жіті - бір мезгілде организмге сәуленің өте көп мөлшері өткен жағдайда пайда болады.
• Созылмалы - сәуленің аз мөлшерінен зақымданғанда, кейде жедел түрі созылмалы түрге айналуынан болады.

3. Радиобелсенділік. Радиобелсенді заттар. Радиация көздері

Радиобелсенділік – химиялық элементтердің өздігінен сәуле шығару процессі.

Радиоактивті заттар – «табиғи» радиоактивтілігі бар заттар (радий, уран, торий және т.б.). Вернадский радиоактивтілік эволюцияға ықпал етеді және жансыз заттың тірі материяға айналуының энергетикалық күші деп есептеді.

Иондаушы сәулеленудің (IRR) көздері ғарыштық немесе жердегі объектілер, сондай-ақ иондаушы сәулеленуді шығаратын немесе шығаруға қабілетті техникалық құрылғылар болуы мүмкін.

Иондаушы сәулелену көзі – құрамында радиоактивті материалы бар объект немесе белгілі бір жағдайларда иондаушы сәулеленуді шығаратын немесе шығаруға қабілетті техникалық құрылғы.

4. Сәулелену дозасы туралы түсінік, өлшем бірліктері

Ол сәулеленген заттың масса бірлігіне қанша сәулелену энергиясы жұтатынын көрсетеді және иондаушы сәулеленудің жұтылған энергиясының жұтатын заттың массасына қатынасымен анықталады.

SI жүйесінде сіңірілген дозаның өлшем бірлігі ретінде Грей (Ги) алынады. 1 Гр – 1 кг массаға 1 джоуль иондаушы сәулелену энергиясы берілетін доза. Сіңірілген дозаның жүйеден тыс бірлігі рад болып табылады. 1 Гр = 100 рад.

5. Қатты әсер ететін улы заттардың сипаттамасы

Өте улы заттар – көптеген өнеркәсіптік және ауылшаруашылық улы заттар (метил спирті, төрт хлорлы көміртек, гексахлорбутадиен, дихлорэтан және т.б.). 3. Орташа улы заттар – өнеркәсіптік улар (бензол, фенол), инсектицидтер (хлорофос, карбофос, метилнитрофос, севин), гербицидтер (2,4-дихлорфеноксисірке қышқылының туындылары және т.б.).

6. ҚӘУЗ классификациясы

• Химиялық – химиялық құрылымы бойынша

(органикалық, бейорганикалық );

• Практикалық – қолдану мақсатына сәйкес (өндірістік уланулар, тұрмыстық химия, биологиялық уланулар)

• Токсикологиялық – токсикалық әсер түріне қарай (нейропаралитикалық, теріге төзімді, психотикалық, жалпы токсикалық және т.б.).

7. ҚӘУЗ улану кезіндегі алғашқы дәрігералды көмек

ТАМАҚПЕН УЛАНУ КЕЗІНДЕГІ АЛҒАШҚЫ КӨМЕК

1. алғашқы көмек жедел азқазанды зонд арқылы

жуу немесе жасанды құстыру мақсатында тіл

түбірін тітіркенгенше көп жылы су (1,5—2 л)

беру керек .

2. асқазанды таза суға дейін шаю керек. Өзі

құсқанша көп су беру керек.

3. науқастың ішегінен улы тамақты жою үшін

карболен беру керек.

4. белгілі бір тамақ өнімін беруге тыйым