Энергияны алу көздері

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР  ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ИНСТИТУТЫ

ХИМИЯ КАФЕДРАСЫ

[pic 1]

БІЛІМ АЛУШЫНЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ

 (Мамандығы)

(3 курс )

Тақырыбы: Энергияны алу көздері

                                                                     Орындаған:

     Қабылдаған:

                                             Алматы, 2025 ж.

                                                    ЖОСПАР

I Кіріспе

II Негізгі бөлім

    2.1 Энергия көздерінің жіктелуі

    2.2 Қазба отындарынан энергия алу

    2.3 Сутек – болашақтың энергия көзі

    2.4 Отын элементтері және биоотын

    2.5 Энергия көздерінің экологиялық әсері

III Қорытынды

IV Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

          КІРІСПЕ

Энергия – адамзат тіршілігінің негізгі қозғаушы күші және өркениетті дамытудың басты факторы. Адам өмірінің барлық саласы – тұрмыстық қажеттіліктерден бастап, күрделі өндірістік процестерге дейін – энергияның белгілі бір түрін қажет етеді. Қазіргі заманда ғылым мен техниканың қарқынды дамуы, ақпараттық технологиялардың күн сайын жетілуі, көлік инфрақұрылымының өсуі, сондай-ақ ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптің кеңеюі тікелей түрде энергиямен қамтамасыз ету жүйесіне тәуелді. Энергия көздерінің қолжетімділігі мен сенімділігі мемлекеттің экономикалық тұрақтылығы мен халықтың өмір сүру деңгейіне де әсер етеді.

Энергияны өндіру мен пайдалану жолдары әртүрлі ғылым салаларымен байланысты болғанымен, химия бұл салада жетекші рөл атқарады. Химиялық процестер арқылы алынатын энергия – бұл отынның жануы, тотығу-тотықсыздану реакциялары, экзотермиялық синтездер, сондай-ақ ядролық және электрохимиялық процестер нәтижесінде бөлінетін энергияны білдіреді. Химия ғылымы энергия көздерінің табиғатын, алыну жолдарын, оларды тиімді және экологиялық тұрғыдан қауіпсіз пайдаланудың әдістерін терең зерттейді.

Энергия көздері дәстүрлі және баламалы болып бөлінеді. Дәстүрлі энергия көздеріне – көмір, мұнай, табиғи газ секілді қазба байлықтар жатса, баламалы көздерге – күн, жел, биоотын, сутек, геотермалдық және су энергиясы жатады. Алайда бұл көздердің көбі химиялық процестерге негізделген, яғни олардың жұмыс істеу механизмі химиялық реакциялар арқылы жүзеге асады. Сол себепті химия ғылымының энергия өндірудегі рөлі өте маңызды.

Бүгінгі таңда қоршаған ортаның ластануы, жаһандық жылыну, экологиялық қауіп-қатерлер адамзатты баламалы және экологиялық таза энергия көздерін іздеуге мәжбүрлеуде. Бұл мәселелерді шешуде химия ғылымы жаңартылатын энергия көздерін өндіру мен сақтау технологияларын жасау арқылы үлес қосуда.

          НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2.1 Энергия көздерінің жіктелуі

Энергия көздері – бұл адамзат тіршілігі үшін қажет энергияны өндірудің табиғи немесе жасанды ресурстары. Химия ғылымының тұрғысынан алғанда, энергияны алу мен түрлендірудің көптеген жолдары химиялық процестермен тығыз байланысты. Энергия көздерін жіктеу олардың химиялық табиғатына, алыну жолдарына, қордың жаңартылуына және қоршаған ортаға әсеріне қарай жүзеге асады. Ең алдымен, энергия көздерін екі негізгі топқа бөлуге болады: дәстүрлі және баламалы (жаңартылатын) энергия көздері.

Дәстүрлі энергия көздері – бұл ұзақ уақыт бойы қолданыста болған және адамзаттың индустриалдық даму кезеңінде басты рөл атқарған энергия көзі түрлері. Бұларға көмір, мұнай және табиғи газ жатады. Бұл отын түрлері негізінен органикалық қосылыстардан тұрады және олардың энергия беруі жану реакциясы арқылы жүзеге асады. Мысалы, көмір мен мұнай құрамында көміртек пен сутек көп мөлшерде болады, олар оттекпен әрекеттескенде (тотыққанда) үлкен мөлшерде жылу бөледі. Бұл реакциялар:

[pic 2]

Осы процестер электр станциялары мен өндірістік кәсіпорындарда жылу және электр энергиясын өндіруде кеңінен қолданылады. Алайда дәстүрлі көздердің басты кемшілігі – олардың шектеулі болуы және қоршаған ортаға зиянды заттарды (көмірқышқыл газы, күкірт диоксиді, азот оксидтері) көптеп бөлуі. Бұл жаһандық жылыну мен климаттың өзгеруіне әкелетін парниктік әсерді күшейтеді [2].