Проектирование длинноволновой и средней волновой передачи радиоприемников

Кіріспе

Радиобайланыс - радиотолқындар арқылы жүзеге асырылатын электр байланысы. Бұл үшін  хабар  беретін пункте радиотаратқыш пен таратқыш антенадан тұратын қондырғы, ал қабылдау пунктіндегі қабылдағыш  антенна мен радиоқабылдағыштан құралған қондырғылар орнатылады. Белгілі бір тасымалдауышы (радиодиапазондық) жиіліктегі гармониялық тербелістер таратқыштан генерацияланып, берілетін хабарға сәйкес модуляцияланады.  Модуляцияланған тербелістер радиосигнал ретінде таратқыш антеннадан кеңістіке таралады. Қабылдағыш антеннаға жеткен мұндай радиосигналдар онда электрлік тербелістер қоздырады. Қабылдағыш антеннаға таратылған энергияның өте аз мөлшері келуі себепті бұл сигналдар әлсіз болады. Сондықтан олар радиоқабылдағышта күшейтіледі де, кері модулянцияланады (детектирленеді). Осының нәтижесіде тасымалдауыш жиілікті модуляциялаған  сигналға сәйкес келетін электірлік тербелістер алынады. Бұл тербелістөр  арнаулы құрылғылар көмегімен (мыс, дауыс зорайтқыш) бастапқы хабарға пара-пар дыбысқа түрлендіріледі.

Радиоқабылдағыш - радиосигналдарды немесе табиғи радиосәулеленуді қабылдауға арналған (антеннамен бірге) және олардың ішіндегі ақпаратты пайдалануға мүмкіндік беретін радиоэлектрондық құрылғы. Қолданылуына қарай хабар беруші, теледидарлық, байланыстық, радиолокациялық деп бөлінеді. Толқын ұзындықтары әр түрлі диапазондарда қолданылатын антенна түрлерінің ерекшелігі бар. Радиохабарларды тарататын ұзын, орташа, қысқа толқындарды вертикаль бағытталған өткізгіш вибраторлар шығарады. Қабылдау қашықтығын арттыру мақсатында антенналарды мүмкін болғанынша биік орнатуға тырысады. Кәсіби радиоқабылдағыштар — радиобайланыс, радиолокация және радионавигация салаларында пайдаланылатын қабылдағыштар.

 Кәсіби радиоқабылдағыштар негізгі сипаттамалары бойынша мынадай түрлерге бөлінеді:

     - қабылдау схемасы бойынша: тікелей күшейткіштік, регенеративтік, супергетеродиндік;

   - толқын диапазондары бойынша: ұзынтолқындық, ортатолқындық, ультрақысқа толқындық;

     - жұмыс түріне қарай: телефондық, телеграфтық, локаторлық;

     - модуляция түріне қарай: амплитудалық, жиіліктік, фазалық, импульстік модуляциялық қабылдағыштар;

     - қойылатын орындарына қарай: стационарлық, жылжымалы қабылдағыштар

     - байланыс желісінің қашықтығына қарай: магистральдық, орта қашықтық байланыс, шағын қашықтық байланыс.

Радиохабар сигналында сөйлеу немесе музыка сияқты дыбыс сигналы пайдалы ақпарат болып табылады. Көп жағдайларда пайдалы ақпаратты объектінің координаттарын анықтайтын оның элементтері көтереді.

Тарату қабылдағыштарының айырықша сезімталдығы төмен, бірақ желілік және сызықты емес бұрмалаушылықтарға, таңдаулылыққа сапалық көрсеткіштерге қойылатын жоғары талаптар, сондай-ақ пайдалану сипаттамалары болып табылады. Басқару процесін автоматтандыру, сигналдарды баптау және іздеу қазіргі уақытта тек жоғары класты радиохабар қабылдағыштарында ғана тән.

Құрылымдық схемаға сәйкес қабылдағыштар тікелей күшейту қабылдағыштарына және супергетеродинді болып жіктеледі.

Қабылдау сигналдарының түріне байланысты қабылдағыштар мынадай топтарға бөлінеді: амплитудалық-модуляцияланған, жиіліктік-модуляцияланған, фазалық-модуляцияланған және импульстік сигналдарды қабылдау үшін.

Ұзын толқындар (километрлік толқындар, ағылш. Longwave – 30 кГц (толқын ұзындығы 10 км) - 300 кГц (толқын ұзындығы 1 км) жиілігімен радиотолқындардың диапазоны.

Кесте-1. Радиожиіліктер мен радиотолқындар диапазоны

Ұзын толқындар Жердің сфералық бетіндегі дифракция есебінен 1-2 мың км дейінгі қашықтыққа таралады. Содан кейін олардың таралуы сфералық толқынның бағыттаушы іс-әрекеті есебінен, көрінбей жүреді.[pic 1]

Диапазон радиохабар тарату үшін (148,5—283,5 кГц; бұрын хабар тарату ДВ-диапазон 148,5—408 кГц болды), радиотелеграфтық байланыс, радионавигациялық қызметтер және су асты қайықтарымен байланыс үшін (9-148,5 кГц) қолданылады.

135,7-137,8 кГц учаскесі әуесқойлық радиобайланыс үшін пайдаланылады. Бұл диапазонда жоғары жолақты (Гц бірлігіне дейінгі жолақ) баяу амплитудалық манипуляциямен телеграф байланысы қолданылады (нүктелердің ұзындығы мен сызықша жолақтың еніне байланысты ондаған секунд және тіпті минутты құрауы мүмкін). Қабылдау орнында таратқыш қуатының бірнеше ретті ұлғаюына эквивалентті және аз қуатты таратқыш арқылы бүкіл жер шарымен байланыс орнатуына мүмкіндік береді. Ақпаратты тарату жылдамдығы өте аз (ең жақсы жағдайда минутына бит бірліктері), сондықтан эфирге тек шақыру белгілері ғана беріледі, ал қабылдау кейіннен шифрын шешу үшін жазбамен жүргізіледі (есту қабылдауы мүмкін емес). Ұзын толқындар жер шарын айналып өтуге қабілетті.