Cаяси жүйе және мемлекеттік саясат, оның түрлері

Перизат Мұханбетжан

ФММК РДГБ 201 топ

Семинар №6

Пайдаланылған әдебиеттер:

В. П. Пугачев, А. И. Соловьев - Саясаттануға кіріспе. Мәскеу, 2000.

Тақырып аясы 2: Cаяси жүйе және мемлекеттік саясат, оның түрлері

Қазіргі ғылымда саяси жүйе ұғымы өзара байланысты екі мағынаға ие. Олардың біріншісінде саяси жүйе-бұл жасанды түрде жасалған, теориялық, ойлау құрылымы, әртүрлі саяси құбылыстардың жүйелік қасиеттерін анықтауға және сипаттауға мүмкіндік беретін құрал. Бұл категория саяси шындықтың өзін көрсетпейді, бірақ саясатты жүйелі талдау құралы болып табылады. Ол кез-келген салыстырмалы түрде біртұтас саяси құрылымға қолданылады: партия, мемлекет, кәсіподақ, саяси мәдениет және т. б. Бұл құрылымдардың әрқайсысы белгілі бір саяси жүйе болып табылады.

"Саяси жүйе" терминін өзінің алғашқы, әдіснамалық мағынасында бүкіл саяси салаға қатысты қолдану оны қоршаған ортамен күрделі өзара әрекеттесетін тұтас организм ретінде қарастыруды қамтиды.

Саяси жүйе ортаға қатысты бірқатар функцияларды орындайды. Бұл-қоғам қызметі бағдарламасының мақсаттарын, міндеттерін айқындау; қойылған мақсаттарға қол жеткізуге ресурстарды жұмылдыру; ортақ мақсаттар мен құндылықтарды насихаттау, билікті пайдалану және т.б. арқылы қоғамның барлық элементтерін интеграциялау; барлық азаматтар үшін тапшы құндылықтарды міндетті түрде бөлу.

Саяси жүйенің орталық институты-мемлекет. Саясаттың негізгі мазмұны оның қызметіне шоғырланған. Мемлекетті монархиялық басқару формасының бірнеше түрлері бар:

- абсолютті монархия (Сауд Арабиясы, Катар, Оман) - Мемлекет басшысының құдіреті;

- конституциялық монархия - монархтың өкілеттіктері Конституциямен шектелген мемлекет. Конституциялық монархия дуалистік (Иордания, Кувейт, Марокко) болып бөлінеді, онда монарх негізінен атқарушы билікке ие және тек ішінара заң шығарушы және парламенттік болып табылады, мұнда монарх Мемлекет басшысы болып саналса да, іс жүзінде өкілдік функцияларға ие және ішінара орындаушылық, кейде Парламенттің шешімдеріне вето қоюға құқылы, ол іс жүзінде қолданылмайды. Қазіргі демократиялық монархиялардың басым көпшілігі - парламенттік монархиялар. Үкімет оларда парламенттік көпшілікпен құрылады және монархқа емес, Парламентке есеп береді.