Сыртқы экономикалық мәмілелер жасасудың құқықтық ерекшеліктері

Аршабаева Рабига

Эссе – баяндама

Сыртқы экономикалық мәмілелер жасасудың құқықтық ерекшеліктері

Қазіргі жағдайда іс жүзінде барлық дамыған мемлекеттер белгілі бір дәрежеде әлемдік экономикаға интеграцияланған. Жеке құқық субъектілерінің қатысуымен жүзеге асырылатын халықаралық сипаттағы экономикалық байланыстар әртүрлі сыртқы экономикалық мәмілелерді жасау арқылы көрініс табады. Сыртқы сауда мәмілелерін жасау процесін бірнеше кезектескен кезеңдерге бөлуге болады, әр кезеңде белгілі бір міндеттер шешіліп, тиісті құжаттарды дайындау, жіберу және өңдеу бойынша формалдылықтар сақталады.

Барлық сыртқы сауда мәмілелері ішінде халықаралық сатып алу-сату келісімдері тәжірибеде ең танымал болып табылады. Сыртқы сауда мәмілесін жасау кезінде өтуге тиісті негізгі кезеңдерді атап өтейік:

* Сатып алынатын тауардың айналымы жүретін нарықтың ерекшеліктерін зерттеу.

* Оферта жіберу, ал жауап ретінде тиісті акцепт алу, сондай-ақ мәміле шарттарын сатып алушы мен сатушы арасында талқылау туралы ниетті білдіретін факс немесе электрондық пошта арқылы ресми хат алмасу.

* Сыртқы сауда мәмілесінің тараптарының біреуі ұсынған нұсқаға сәйкес келісім-шарт жобасын әзірлеу.

* Тараптардың біреуі ұсынған келісім-шарт шарттарын, оның ішінде жеткізу мерзімдері, тауар бірлігінің бағасы немесе жеткізілетін партияның құны, техникалық сипаттамалары сияқты маңызды шарттарды талқылау.

* Келісім-шартқа өзгерістер мен түзетулер енгізу, тараптардың келісім-шарт нұсқаларымен алмасуы. Бұл әдетте құжаттарды дайындауды жеделдету үшін электрондық пошта арқылы жүзеге асырылады.

* Келісім-шарт шарттарын компанияның заң, коммерциялық және басқа бөлімдері тексеріп, соңғы түзетулер мен өзгертулер енгізу, сондай-ақ сатып алушы мен сатушы арасында келісім шарттарын талқылау.

* Барлық тараптар санына сәйкес келісім-шарттың барлық көшірмелеріне қол қою.

Бұл кезеңде тараптар келісім-шартқа қол қою рәсімін, қол қою уақытын және орнын, сондай-ақ тараптардың әрқайсысы атынан қол қоятын өкілдерді анықтайды. Құжаттардың толық пакеті тексеріліп, тараптар арасында шешілмеген мәселелер анықталады, оларды кейін шешу қажет болады. Сондай-ақ келісім-шарттың дұрыс орындалуына ықпал ететін жағдайлар бағаланады.

Заңды тұлғаның атынан сыртқы сауда сатып алу-сату келісіміне қол қоюға құқығы бар субъектілер мыналарды қамтиды:

1. Өз лауазымына сәйкес бұл құқыққа ие тұлғалар, бұл заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында көрсетілуі тиіс. Әдетте, бұл субъектілер компанияның басшысы, басшының орынбасарлары немесе заңды тұлғаның бірқатар бөлімдерінің басшылары болып табылады.

2. Компания басшысы қол қойған сенімхат негізінде әрекет ететін тұлғалар. Сенімхат ұйым қызметкерлерінің біріне немесе ел ішінде де, басқа мемлекеттер аумағында да компания мүддесін білдіретін басқа субъектілерге берілуі мүмкін.

Сыртқы сауда мәмілелерін жасау кезінде олардың формасын сақтау маңызды рөл атқарады. Сыртқы сауда мәмілелеріне қолданылатын заңнаманы белгілейтін коллизиондық нормалар өзінің міндетті сипатына ие болған.

Мысалы, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі мәміле формасына қатысты нормаларды реттейді. ҚР АК 152-бабына сәйкес, мәміле формасы оның мазмұны мен мәніне қарай анықталады: Жазбаша форма міндетті болып табылады, егер бұл заңмен немесе тараптардың келісімімен талап етілсе. Кейбір мәмілелер нотариалды куәландыруды қажет етеді (ҚР АК 155-бабы).

ҚР АК 238-бабына сәйкес, жылжымайтын мүлікке қатысты мәмілелер міндетті түрде жазбаша түрде жасалуы және мемлекеттік тіркеуден өтуі тиіс. Егер мәміле Қазақстанның мемлекеттік тізілімінде тіркелсе, ол ҚР заңнамасына бағынады. Мысалы, жер учаскесін сату немесе жалға беру мәмілесі ҚР Жер кодексінің 27-бабына