Ауыл шаруашылығының дамуы

Ауыл шаруашылығы – Қазақстан экономикасының маңызды салаларының бірі. Еліміздің солтүстігінде климаттық жағдай бидай, сұлы, арпа және басқа да дәнді дақылдарды өсіруге, сонымен қатар көкөніс, бақша дақылдарын және бірқатар өнеркәсіптік дақылдарды - күнбағыс, зығыр, темекі және басқаларын өсіруге мүмкіндік береді, ал республиканың оңтүстігінде тау етегі аймағында және жылу көп болатын өзен алқаптарында мақта, қант қызылшасы, күріш өсіруге болады. Дәнді дақылдар, жалпы алғанда, 18 миллион гектар алқапты алады, оның 12 миллион гектары бидайға арналған, жалпы түсімі 600 мың тонна. Дәнді жүгеріні өсіру тәжірибесі гектарынан 80 центнерден өнім алуға мүмкіндік береді.

Қазақстанның табиғи жағдайлары, олардың әртүрлілігі мал шаруашылығын дамыту үшін айтарлықтай әлеуетті мүмкіндіктерді анықтайды. Республика дәстүрлі түрде қой, жылқы, түйе, ірі мал өсірумен айналысады. Қазақстанның орталық және оңтүстік-батыс бөлігіндегі шөл және шөлейт аумақтар малға маусымдық жайылым ретінде кеңінен қолданылады. Республиканың шығысы мен оңтүстік-шығысындағы таулы шалғындар жазғы жайылым ретінде пайдаланылады. Мал шаруашылығы халықты азық-түлікпен, жеңіл өнеркәсіп шикізатпен қамтамасыз етеді. Қазақстанда жыл сайын 750 мың тоннаға дейін ет, 4,5 миллион тоннадан астам сүт, 2,5 миллиард дана жұмыртқа, 30 мың тонна жүн өндіріледі. Шошқа және сүтті мал шаруашылығы республиканың солтүстік аймақтарында, сиыр еті, қой шаруашылығы, жылқы және түйе шаруашылығы, оңтүстік аймақтарда сиыр және жылқы шаруашылығы басым келеді. Құс шаруашылығы барлық өңірлерде біркелкі таралған.

Бүгінгі таңда халықтың 43 пайызы ауылдық жерлерде тұрады және тек осында жұмыс істейтіндердің ғана емес, сонымен бірге көптеген қазақстандықтардың әл-ауқаты ауыл шаруашылығы өндірісінің даму деңгейімен тығыз байланысты [1].

Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саланы әртараптандыруға, ауылшаруашылық мәдениетін арттыруға, өндірісте заманауи су үнемдейтін технологияларды енгізуге, кеңінен химияландыруға, жаңа және пайдаланылмай жатқан суармалы жерлерді айналымға енгізуге байланысты сату нарықтары бар ауылшаруашылық өнімдерінің өндірісін ұлғайтуға бағытталған.

Қазіргі уақытта Қазақстан экономикасы күрделі даму кезеңінен өтуде. Ол өндірістің құлдырауымен, еңбек өнімділігінің төмендігімен және шағын және орта кәсіпорындардың банкроттығымен сипатталады. Бұл ауылшаруашылық саласында айқын байқалады. Ауыл шаруашылығында жүргізілген нарықтық өзгерістер бүгінгі күнге дейін айтарлықтай нәтиже берген жоқ. Бұл көбінесе қазіргі заманғы жағдайларға сәйкес келетін тиімді басқарылатын экономикалық басқару механизмінің болмауына байланысты. Бұл оның негізгі элементтерінің (баға, қаржыландыру, несие беру, салық салу) жұмысындағы ақаулар, ауыл шаруашылығындағы дағдарыс жағдайынан шығуды қиындатады, сондықтан басқарудың экономикалық тетіктерін жетілдіру қажеттілігі бүгінгі таңда даусыз факт болып табылады.

Агроөнеркәсіптік кешеннің қазіргі даму кезеңінің ерекшелігі – бұл аграрлық қайта құру негізінен белгілі бір өңірлерде жүргізіліп жатыр. Мұнда тауарлық өнімдер өндіріледі, ауылшаруашылық тауар өндірушілері арасында тікелей экономикалық байланыстар жүзеге асырылады [1-2]. Аймақтар бір-бірімен ғана емес, сонымен бірге шет елдермен де экономикалық