Генетика жана адамзат койгойлору

                                                 Генетика жана адамзат койгойлору

Медициналык генетика — адам генетикасынын тармагы. Тукум куума ооруларды, аларды алдын алуу, диагноз коюу жана дарылоо жолдорун, ошондой эле жакын туугандар ортосундагы никеден пайда болгон тукум куума ооруларды изилдейт. Бардык кишилер, бир жумурткадан өөрчүгөн эгиздерден башкасы (алардын тукум куума касиеттери негизинен окшош) бири-биринен айырмаланат.  Бул тукум куума өзгөчөлүктөр он миңдеген генде коддолгон. Аны менен бирге гендерде мутациялар пайда болгондо дайыма тукум куума өзгөргүчтүк болуп турат. Организмдин өөрчүшүнө тышкы чөйрөнүн ар кайсы факторлору дайыма түрдүү тукум куума касиеттердин калыптанышына таасир эткендиктен Медициналык генетиканын максаты тигил же бул оорунун тукум куума келип чыгышын изилдөө, ооруну эрте табуу жана дарылоо ыкмаларын иштеп чыгуу болуп эсептелет.

Заманбап генетиканын койгойлору:

• Организмдердин тукум куума аппаратынын өзгөрмөлүүлүгү;
• Адамдарды жана башка организмдерди курчап турган чөйрөнүн химиялык жана радиациялык булганышынын генетикалык кесепеттери менен байланышкан экологиялык көйгөйлөр;
• Жаңы вирустардын пайда болушу жана аларга каршы күрөш жана башкалар.

Ушул маселелерди чечуу учун бир нече ыкмалар бар:

• Гибридологиялык анализ методу Грегор Мендель тарабынан иштелип чыккан. Бул ыкма организмдердин жыныстык көбөйүшүндө айрым белгилердин тукум куума мыйзам ченемдүүлүктөрүн аныктоого мүмкүндүк берет. Анын маңызы төмөнкүчө: мураска талдоо жеке көзкарандысыз өзгөчөлүктөргө ылайык жүргүзүлөт; бул өзгөчөлүктөрдүн өтүшү бир нече муундарда байкалат; ар бир альтернативдүү сапаттын тукум кууп өткөндүгүн жана ар бир гибриддин тукумунун мүнөзүн так сандык эсепке алуу жүргүзүлөт.
• Цитогенетикалык ыкма дененин клеткаларындагы кариотипти (хромосомалардын жыйындысы) изилдөөгө жана геномдук жана хромосомалык мутацияны аныктоого мүмкүндүк берет.
• Генеалогиялык метод айбанаттардын жана адамдардын тукумдарын изилдөөнү камтыйт жана белгилүү бир белгинин тукум куучулук түрүн (мисалы, доминанттык, рецессивдүү), организмдердин зигоздүүлүгүн жана белгилердин кийинки муундарда көрүнүү ыктымалдуулугун белгилөөгө мүмкүндүк берет. Бул ыкма асыл тукумда жана медициналык генетикалык консультациялардын ишинде кеңири колдонулат.

Тукум куучулук оорулары айрым гендердин, хромосомалардын же хромосома топтомдорунун бузулушунан келип чыгышы мүмкүн. Адамдын генетикасын билүү жубайлардын бири же экөө тең ооруган же ата-энесинин экөө тең ден-соолугу чың, бирок тукум кууган оорулар алардын ата-бабаларында табылган учурларда тукум куума ооруларга чалдыккан балдардын төрөлүү ыктымалдуулугун аныктоого мүмкүндүк берет.

Адамзаттын глобалдык көйгөйлөр – эң курч, турмуштук маанилүү, дүйнөлүк жана жалпы адамзаттык маселелердин жыйындысы. Аларды чечүү бардык элдердин жана мамлекеттердин биргелешкен аракеттерин талап кылат. Глобалдык көйгөйлөрдүн комплекстүүлүгү, системалуулугу жана жалпылык мүнөзү, алардын айырмалануучу өзгөчөлүгү болуп саналат. Алар бүгүнкү күндөгү дүйнөнүн өсүп жаткан биримдиги, аны түзүүчү бөлүктөрдүн өз ара байланышы жана бирине-биринин көз карандылыгынын күрөш тенденциялары менен шартталган.