ГАЖ құралдарымен табиғи ошақты инфекциялардан халықтың денсаулығы үшін қауіп-қатерді бағалау

ГАЖ құралдарымен табиғи ошақты инфекциялардан халықтың денсаулығы үшін қауіп-қатерді бағалау

Жұмыста халықтың кене инфекцияларын жұқтыру қаупін бағалау үшін құрылған кешенді ГАЖ-құжатқа кейіннен интеграциялаумен әр текті ақпаратты өңдеу әдістемесі ұсынылған. Алтай өлкесінің аумағында кене энцефалиті мен Сібір кене риккетсиозымен жұқтырудың нақты тәуекел коэффициенттері анықталды және олар бойынша нозогеографиялық орташа масштабты карталар салынды. ГАЖ, геоақпараттық-картографиялық модельдеу, медициналық-географиялық картографиялау, нозогеографиялық карталар, табиғи ошақты аурулар, кенелік зооноздар, жұқтыру қаупі, Алтай өлкесі GIS, geoinformation-cartographic modeling, medical-geographical mapping, nosogeographycal maps, natural focal infection, tick-borne zoonoses, risk of contamination, Altai Krai әлемде кеңінен таралған жұқпалы аурулардың арасында қоздырғыштары немесе таратушылары өздерінің мекендейтін жерлерімен тікелей байланысты табиғи ошақты (ББҚ) тобы бөлінеді. Бұл топқа кене зооноздарының инфекциялары жатады: энцефалит, риккетсиоз, боррелиоз, Ку-қызба, туляремия және т.б., эпидемиологиялық қауіптілік жағдайын жиі тудыратын. Медициналық-Географиялық зерттеулер Медициналық-географиялық картографиялау арқылы жүзеге асырылатын кеңістіктік талдаумен тығыз байланысты. Медициналық географиялық карталар арасында аурулардың географиялық таралуын, олардың географиялық орта жағдайларымен байланысын және оларды жұқтыру қаупінің дәрежесін көрсететін нозогеографиялық белгілер бөлінеді. ББҚ халқының науқастану көрсеткіштерін визуализациялау, әдетте, әкімшілік-аумақтық бөлінудің базалық карталарын немесе аумақтың эпидемиологиялық жағдайын көрсететін табиғи контурларды бір жақты пайдаланумен шектеледі. Геоақпараттық технологиялардың дамуымен аумақтарды медициналық-географиялық бағалау үшін жаңа мүмкіндіктер пайда болды. Кешенді түрде аумақтың ландшафтық құрылымы туралы, климаттық жағдайлар туралы (жылумен және ылғалмен қамтамасыз етілуі), инфекция тасымалдаушылардың болуы және таралу сипаты, халықтың бөлінуі және тығыздығы туралы деректерді пайдаланатын геоақпараттық-картографиялық модельдеу (ГАЖ-технологиялардың бір бөлігі ретінде) ББЖ-ны жұқтыру қаупін анықтаумен байланысты міндеттерді жедел және ғылыми негізделген шешу үшін қажетті құрал болып табылады. Жекелеген нозоареалдарды (ауру ареалдарын), аурудың таралуына әсер ететін экологиялық факторлардың көрсеткіштерін, зерттелетін аумақта жұқтырудың ықтимал қауіптілігін және халықтың сырқаттанушылығы туралы статистикалық ақпаратты көзбен шолып қана қоймай, сондай-ақ олардың интеграциялануы да нақты болды. Бағалаудың кешенді тәсілінің нәтижесінде ББҚ-ның пайда болуы мен таралу қаупін бағалаудың және болжаудың нозогеографиялық карталары құрылады. Дәстүрлі мағынада медициналық-географиялық қатер деп эпидемиологиялық қауіп болған кезде адам денсаулығы немесе адамдар тобы үшін зиянды салдарлардың туындау ықтималдығы түсініледі. Тәуекелдің жалпыланған ұғымы жетекші факторларға, көрсеткіштерге және қарау аспектісіне байланысты, атап айтқанда, төменде қаралған өзінің ерекшелігімен сипатталатын эпидемиологиялық, әлеуетті, өзекті және нақты тәуекел түрлеріне саралануы мүмкін. Медициналық-статистикалық деректер зерттелетін аумақтың эпидемиологиялық ахуалының шиеленісуін толық көлемде көрсетпейді. ақпараттылық қоршаған орта жай-күйінің бірқатар сипаттамаларымен: адам ауруларының табиғи алғышарттарымен (абиотикалық және биотикалық), антропогендік және әлеуметтік-экономикалық факторлармен салыстырған жағдайда жоғарылайды. Халықтың жұғу қаупін геоақпараттық картографиялық бағалау кезінде, ең аз дегенде, аумақтың екі сатылы типизациясын пайдалану орынды: факторлардың жекелеген топтарының әртүрлі медициналық-географиялық маңыздылығы салдарынан аймақтық (масштаб 1:1 000 000 ÷ 200 000) және топологиялық (масштаб 1:200 000-нан үлкен). Өңірлік деңгейдегі аумақтардың типтері Климаттық жағдайлардың аймақтық ерекшеліктеріне сәйкес келеді. Өңірішілік топологиялық саралау жекелеген аудандық құрылымдар (әкімшілік) деңгейінде медициналық-географиялық жағдай құрылымындағы айырмашылықтарды көрсетуге мүмкіндік береді, бұл ББҚ аумақтық ұштастыру заңдылықтарына сәйкес келеді. Бағалау мен картографиялаудың іс жүзінде объектісі аумақтың ландшафтық типтері (провинция ÷ ландшафт/аудан), ал топологиялық кешендерде ландшафтық зерттеулер мен картографиялаудың қабылданған егжей – тегжейлі деңгейіне сәйкес тікелей табиғи кешендер болып табылады (жер ÷ фация). ББ халқының жұғу қаупі бойынша аумақты геоақпараттық-картографиялық бағалау алгоритмі екі кезеңнен тұрады: қою-проблемалық және түгендеу – талдау.