Радиациялық мутагенез

Жұмыс жоспары

• I Кіріспе
• II Негізгі бөлім

1.  Радиацияның түрлері

2.2  Сәуленің тірі ұлпаларға әсері

2.3 Сәулеленуге қатысты нормативтер

2.4 Сәуле дозасы

• III Қорытынды

• IV Пайдаланылған әдебиеттер

I Кіріспе

Радиоактивтілікті 1896 жылы француз ғалымы Антуан Анри Беккерель уран тұздарының люминесценциясын зерттеу кезінде ашты. Уран тұздары сыртқы әсерінсіз (өздігінен) белгісіз табиғаттың сәулеленуін шығарды, бұл жарықтан, иондаған ауадан оқшауланған фотопластинкаларды жарықтандырды, жұқа металл тақталарға еніп, бірқатар заттардың люминесценциясын тудырды. 21084Ро  және 226 88Ra радиийі бар заттар бірдей қасиетке ие.

1985 жылы рентген сәулелерін неміс физигі Вильгельм Роентген кездейсоқ ашқан. Мари Кюри радиоактивтілік деген сөзді негіздеді.

Радиоактивтілік дегеніміз - химиялық элементтің атом ядросының өздігінен түрленуі (ыдырауы), оның атомдық санының өзгеруіне немесе массаның өзгеруіне әкеледі. Ядроның осы түрленуімен радиоактивті сәулелену пайда болады.

Табиғи және жасанды радиоактивтілікті ажыратылады.

Табиғи радиоактивтілік деп табиғатта болатын тұрақсыз изотоптарда байқалатын радиоактивтілік деп атайды. Жасанды радиоактивтілік ядролық реакциялар нәтижесінде алынған изотоптардың радиоактивтілігі деп аталады.

Тірі ағзаның ұлпаларына біркелкі әсер ететін энергия мен ену бойынша ерекшеленетін радиоактивті сәулеленудің бірнеше түрлері бар.

II Негізгі бөлім

2.1  Радиацияның түрлері

Альфа сәуле - бұл әрқайсысы екі протоннан және екі нейтроннан тұратын оң зарядталған бөлшектердің ағымы. Сәуленің бұл түрінің ену күші аз. Ол бірнеше сантиметр ауа, бірнеше парақ, қарапайым киіммен кешіктіріледі. Альфа сәулесі көзге зиян тигізуі мүмкін. Ол іс жүзінде терінің сыртқы қабатына ене алмайды және альфа бөлшектерін шығаратын радионуклидтер ағзаға ашық жара арқылы, тамақпен немесе деммен жұтылған ауамен енгенге дейін қауіпті болмайды - олар өте қауіпті болуы мүмкін. Салыстырмалы түрде оң зарядталған альфа бөлшектерімен сәулелену уақыт өте келе тірі ағзалардың жасушалары мен тіндеріне айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін.

Бета сәуле - бұл үлкен жылдамдықпен қозғалатын теріс зарядталған электрондар ағыны, олардың мөлшері мен массасы альфа бөлшектерінен әлдеқайда аз. Бұл сәуле альфа сәулеленумен салыстырғанда анағұрлым жоғары ену күшіне ие. Сіз өзіңізді одан алюминий немесе қалыңдығы 1,25 см ағаш қабаты бар жұқа металл парақпен қорғай аласыз.Егер адамның тығыз киімі болмаса, бета бөлшектері тері арқылы бірнеше миллиметр тереңдікке енуі мүмкін. Егер дене киіммен жабылмаса, бета сәуле теріні зақымдауы мүмкін, ол дене тініне 1 2 сантиметр тереңдікке өтеді.

Гамма сәулелену, рентген сәулелері сияқты, жоғары энергиялардың электромагниттік сәулеленуі болып табылады. Бұл сәулелену өте қысқа толқын ұзындығы мен өте жоғары жиілікте болады. Медициналық тексеруден өткендердің бәрі рентген сәулелерімен таныс. Гамма сәулесі жоғары ену қабілетіне ие, сіз одан қорғасынның немесе бетонның қалың қабатынан қорғануыңызға болады. Рентген және гамма сәулелері электр зарядын алмайды. Олар кез-келген мүшені зақымдауы мүмкін.

 Радиоактивті сәулеленудің барлық түрлері көрінбейді, сезілмейді немесе естілмейді. Радиацияның түсі, дәмі, иісі жоқ. Радионуклидтердің ыдырау жылдамдығын белгілі химиялық, физикалық, биологиялық және басқа әдістермен өзгерту мүмкін емес. Энергия сәулесі ұлпаларға қаншалықты көп берілсе, соғұрлым ол ағзаға зиян келтіреді. Ағзаға берілетін энергия мөлшері доза деп аталады.[pic 1]