Epizootologik maǵlıwmatlar, klinikalıq belgiler

SAMARQAND MA`MLEKETLIK VETERINARIYA MEDICINASI, SHARWASHILIQ HA`M BIOTEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI NO`KIS FILIALI.

[pic 1]

VETERINARIYA HÁM ZOOINJENERIYA FAKULTETI

VETERINARIYA DIAGNOSTIKASI HAM LABOROTORIYA ISLERI 401- TOPARI (SIRTQI) STUDENTI IKMETULLAYEVA ZINAXANNIN

«PATOLOGIK ANATOMIYA, GEWDE JARIW HAM VETERINARIYA SUD EKSPERTIZASI»PA`NINEN

O`Z BETINSHE JUMISI

TEMASI: QOY HAM ESHKILERDIN  KONTAGIOZLI DERMATIT  KESELLIGININ PATOMORFOLOGIYASI.

TAYARLADI: IKMETULLAYEVA.  Z.                  

 QABILLADI: KOMILJONOV. S.

QOY HAM ESHKILERDIN  KONTAGIOZLI DERMATIT  KESELLIGININ PATOMORFOLOGIYASI

REJE:

• Kirisiw.
• Patogenning qásiyetleri,  morfologiyasi, shidamliligi.
• Epizootologik maǵlıwmatlar, klinikalıq belgiler
• Patologiyalıq ózgerisler, Diagnostika .
• Juwmaq

Kirisiw

 KONTAGIOZLI  DERMATIT- ( ektima) qoy hám eshkilerdin awız bosligindagi   silekey perdeleriniń zaqım aliwi menen xarakterlenetugin, erinler terisi, basi, jınıslıq aǵzalar, sút bezi hám ayaqlarinda postullalar, vezikulalar ham tuyinshelerdin  denenin qaysidir boliminde  qaliplesip zallellewi siyaqli belgiler menen korinedi.  Qoy ham eshkilerdin kontagiozli dermatit keselligi dunyada ken tarqalgan virusli kesellikler qatarina kiredi.  Kóplegen qoyshılıq hám eshkishilik rawajlanǵan mámleketlerde bul tiykarinan  statsionar infektsiya  bolip, kopshilik jagdaylarda  qozi ham ilaqlarga ziyan beredi al geybir hallarda  basqa túrler, sonday-aq jabayı haywanlar hám adamlarda ziyanlaniwi mumkin. Infektsiya tarqalgan  qoy  ham eshki  padalarında keselleniw dárejesi  100 % dep alsaq ondagi ólim dárejesi 10% ga jetedi, egerde otkir formasi menen keshiletugin bolsa bunday jagdaylarda  olim qawpi  - 20% yamasa odanda kópshilikti qurawi mumkin. Sońǵı jıllarda qoy hám eshkiler arasında bul keselliktin tarqalıwınıń kobeyiwi gúzetilip atır sonin menen birge keselliktiń basqa haywan   túrlerindede aniqlaniwi, bul patogenning óz-ara tásiriniń har tareplemeligin kórsetedi. Sońǵı waqitlarda  kontagiozli dermatiti  virusı qoy ham eshkilerden tisqari  adamlarda da ushirawi menen qawip tuwdirmaqta. Birinshi ret keselliktiń viruslı etiologiyasi jigirmalanshı ásirdiń otızinshi jılları baslarında  aniqlangan.Hazirgi waqitta, shet el mámleketler menen sawda -ekonomikalıq hám basqa baylanıslardıń keńeyiwin esapqa alǵan halda, bul keselliktiń mámleketimizde kirip keliwi hám tarqalıwı qáwipi bar.

Patogenning qásiyetleri:

 Morfologiya. Kontagiozli dermatittin qozǵawtıwshısı epiteliotropli  DNK óz ishine alǵan virus bolıp,  Parapoxvirus tuwisina tiyisli poxviridae shańaraǵına tiyisli. Oni papulalarda  (bortpelerde)  , vezikulalarda, kemnen-kem jaǵdaylarda pustula( taspalarda) hám jaralardin qabirshaqlari yaki awzinda ushiratiwimiz mumkin.

Virustı úyreniw ushın pustulalar payda bolıwınan aldın patmaterialdı alıw kerek. elementar denelerdi boyawdıń Boyaw usili menen tekseretugin bolsaq elementar denelerdi boyawdıń   en jaqsi usili -Morozov  gúmislew usılı bolip esaplanadı.Bunday halda, mikroskop astinda  kishigirim  qara rendegi   domalaq qáliplesiwlerinin jaylasqanin anıqlawimiz mumkin,olar jalgiz yaki topar topar bolip qaliplesedi.   Olshemi 0, 2 - 0, 3 mkm. Virus shama menen 250 nm ólshemdegi domalaq ushli bolǵan qısqa tayaqshalar formasında boladı.

Shidamliligi. Virus  xana temperaturasında jara awzi yaki qabirshaqlarinda 15 jılǵa shekem,tabiyiy sharayatlarda  -4 jılga shekem saqlanadi. Bólme temperaturasında ampulalarda mádeniy  liofilizlengen (quritilgan )  virus 5 jıldan artıq jasawi mumkin. Íǵall  átirap -ortalıqta tez oledi: 64°C da  2 minuta dawamında, 56 °C da 30 minut. Aureomitsin hám xloroform tásirinde, sonıń menen birge pH 3 te juqpalı aktivligi tomenleydi ,efirge sezgirligi tomen.  Sharwashılıq ımaratlarında virus 3 jıldan artıq, jaylaw ósimliklerinde  quritlip orip alingan ot shoplerde   -300 kunge shekem, topıraq maydanında hám tezekte - 200 kunge shekem hám topıraqtin  20 sm tereńliginde -100 kunge shekem  aktiv bolıp qaladı.

Epizootologik maǵlıwmatlar

 Infektsion dárekleri hám jolları. Tiykarǵı  infektsion deregi kesel haywanlar  ham olardin denesindegi virustıń kóbeyiwi   bolıp tabıladi. Virus sırtqı ortalıqqa jaralardin qabirshaqlari, awiz bosliginanan agip shiqqan silekeylerdin qora ham jaylawlarga tamiwi hamde tusiwi natiyjesinde jugadi.  Infektsion esigi bolip kishi jaralar,tislerdin shigiwi dagal osimliklerdi( tikenli shopler, qopal pishenler) jegende awiz bosligindagi jaralardin payda boliwi natiyjesinde sol jerge kirip kobeyedi.Haywanlardı  naduris saqlaw misali izgar hamde ventilyaciyasi jaqsi bolmagan jabiq qoralarda saqlaw, sonin menen birge batpaqli jaylawlarda bagiw  keselliktin rawajlaniwina imkan beredi. Virustıń juǵıw faktorları keselliktiń qozǵawtıwshısı menen pataslanǵan sırtqı ortalıq ob'ektleri bolıwı múmkin. Juqpalı ektimaning tarqalıwı, ádetde jaylawlarda, qózilar sutten ajıratılǵannan yamasa basqa jayǵa kóshirilgennen keyin ushraydı. Jagdayi tomen fermer xojalıqlarında  jas qózilar tiykarinan kesellenedi. Xojalıqlarda  ektima birinshi ret payda bolǵan orında,  jas hamde ulken haywanlarda kesellelenedi . Qoy ham eshkiler  suwǵarıw dáreklerinen, nawqaslardıń saw haywanlar menen tikkeley baylanısı keselliktiń tarqalıwında tiykargi rol oynaydı.Kesel haywanlar -virus tasıwshılar. Virus xojaliqqa alip kelingen kesel haywandi karantinge alinbastan qosip jiberip bagiw natiyjesinde de  saw xojaliqtagi haywanlardi ziyanlawida múmkin.

Klinikalıq belgiler.

 inkubaciyon múddeti 6 - 8 kún dawam etedi, bul virustıń virulentligi hám dozasina, sonıń menen birge haywan denesi ham basqa faktorlar  jaǵdayına baylanıslı. Qózilarda patologikalıq process sheklengen awız boslig'i yamasa teriniń silekey qabatında , bas terisinde yamasa denesinde  rawajlanıwı múmkin. Emiziwli qózilar hám úlken qoylar kemnen-kem jaǵdaylarda kesel boladi. Qózilarda sutten ajıratılgannan keyin kesellik erinler hám tuyaqlardıń zaqım aliwi menen kórinip baslaydi. Awızdıń múyeshlerinde hám erinler terisida aqshıl qızǵılt reń-qızıl daqlar payda bola baslaydi. Keyin olardıń ornında kúlreń  qonir renli qabiqlar payda boladı olar  10 - 14 kúnden keyin túsedi. Vesikulyar-pustular process bastin juz bolimine, tós, sannıń qaptal tárepleri, tuyaqlarda , jınıslıq aǵzalarinda  jelinde tarqaliwi mukin. Aqsanlap juriw halatlari ushiraydi. Kesel haywanlardıń ıshteyi paseyedi, azgin bolip ketiwi, qózilar ósiwden arqada qaliwi mumkin. Temperatura ozgerissiz  al bazida 40, 5°S ge shekem kóteriledi. Kesellik 2 - 3 hápte dawam etedi.