Абай қара сөздерінің философиясы

Тақырыбы: Абай қара сөздерінің философиясы

   "Қара сөздер" 45 сөзден тұрады және Абайдың әлемдегі барлық нәрселер туралы философиялық ойлары болып табылады. Ол өлең жазып, аудармамен айналысқан, бірақ көбінесе Абайды ұлы қазақ ойшылы және философы деп атайды. Оның сөздерінде мораль жоқ, Абайдың ойларының жемісі бар.

   Абай кедей болған жоқ, ол ауқатты және білімді болды. Абай бай болуға ұмтылмады, сондықтан туыстарының арасында ол қара қой деп саналды. Өзінің түзетулерінде ол парасаттылықты уағыздайды. Еуропалық философтармен қатар, ол әйелдерге құлдар сияқты қараудың қажеті жоқ деді. Абай барлық істен бірінші кезекте ой, деп санады.

   Абай Лениннен бұрын : "Кел балалар, оқылық!" деп өзінің ең танымал өлеңінде айтқан болатын. Ол білім беруді адам өміріндегі маңызды кезең деп санады және ата-аналарды балаларды мектепке жіберуге, оларға тілдер мен ғылымдарды үйретуге шақырды, өйткені ол білім адамды адамгершілік үйретеді деп сенді. Ол өзі ұзақ уақытын оқуға арнады, 28 жасында саясаттан кетті, 40 жасқа дейін өзін-өзі тәрбиелеумен айналысты, содан кейін өзінің алғашқы сөзінде жазды:

Бұл жасқа келгенше жақсы өткіздік пе, жаман өткіздік пе, әйтеуір бірталай өмірімізді өткіздік: алыстық, жұлыстық, айтыстық, тартыстық – әурешілікті көре-көре келдік. Енді жер ортасы жасқа келдік: қажыдық, жалықтық; қылып жүрген ісіміздің баянсызын, байлаусызын көрдік, бәрі қоршылық екенін білдік. Ал, енді қалған өмірімізді қайтіп, не қылып өткіземіз? Соны таба алмай өзім де қайранмын.

Сол сөзде ол өзіне жауап береді:

Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым, енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ.

Ол ақыл-ойды емес, даналықты бейнелеген және ол тек өзі туралы ойламағаны үшін екі есе ақылды болған.

Жалпы, менің ойымша, Әлемге қазақтың кім екенін тек Абай ғана айта алды.