Суицидтік тәртіп. Түсініктерді анықтау. Сиуцидтер типологиясы. Суицидтік тәртіптің жас ерекшеліктері

Суицидтік тәртіп. Түсініктерді анықтау. Сиуцидтер типологиясы. Суицидтік тәртіптің жас ерекшеліктері. Суицидтерді қалыптастырудың тұжырымдамалары. Сиуцидтік мотивация.

Түсініктерді анықтау.

Қазіргі кезеңде суицидтік тәртіп  қоғамның өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. Бүкіл әлемдік денсаулықты қорғау ұйымдарының белрілгендері бойынша, әлемде 400 -500 мыңға жуық адам жыл сайын өзіне қол жұмсады, ал қол жұмсап көру мүмкіндіктері өзі өлтіру саны өлтірушілер санынан үш есе көп.

Көптеген авторлардың пкірілері бойынша өзін - өзі өлтіру деңгейі тұрақты халық көрсеткіші болып табылады. Өзін - өзі өлтірудің жоғарғы деңгейі жаңа мемлекеттер қатарында сақталады – Венгрияда, ФРГ, Автралияда, Данияда, Швейцарияда. Өзін - өзі өлтірудің төмен деңгейі – Испанияда, Италияда, Израйлде, Латын Америка еделірнде. Мысалы, Никарагуада 100 мың тұрғынға 3,2 жағдайлар келеді. 1980 жылдың соңында Ресейде (100 мың адамға)  23 жағдайлар белгіленеді, яғни шамамен ФРГ – 21 немесе Франция – 22 деңгейімен сәйкес келеді. 1994 жылы әлемде бірінші орынды – Литва – 45,8; Ресей – 41,8; Эстония – 40,9; Латыш – 40,6; Венгрия – 35,3; алды.

500 мыңнан 1 млн дейін тұрғындары бар қалаларда өзін - өзі өлтіру деңгейі; аса жоғары. Миллионер қалаларда деңгейі – орташадан төмен. Сиуцидтердің төмен деңгейі ауылдық жерлерде төмен болуы  халық арасында балалар үлесінің жоғары балымен түсіндіріледі.

Өзін - өзі өлтіру, суицид (латын тілінен енген «өзін өлтіру») – бұл саналы түрде өзінің өмірін қию.

Қазіргі уақытта сиуцидтік тәртіп бір ғана потологиялық деп қарастырылмайды. Көп жағдайда бұл психикасы дұрыс адамның тәртібі.

Сиуцидтік тәртіп - өзін өмірден қию туралы елестетулерге бағытталған саналы іс - әрекет. Тәртіп құрылымында келесілерге бөлінеді:

• өзіндік сиуцидтік іс - әрекеттер;
• сиуцидтік көрінулер (ойлар, қалау, сезім, айту, ишарамен айту).

Сонымен қатар, сиуцидтік тәртіп бір уақытта ішкі және сыртқы жоспарда қалыптасады.

Суицидтік іс - әрекет – сиуцидтік мүмкіндіктерді және аяқталған сиуцидті қосады. Сиуцидтік мүмкіндік – бұл өзін өмірден қибдың мақсатқа бағытталған кесу тәсілдері. Мүмкіндік назар салусыз болады, өзін өмірден қиюға немесе басқа да мақсаттарға бағытталады. Сиуицдтің аяқталуы – летальды нәтижесімен аяқталған іс - әрекет.

Суицидтік тәртіпке кіруі:

1. суицидтік ойлар
2. суицидтік істер туралы ойлану
3. суицидтік қалау

Суицидтік пассив ойлар өзін өлімі туралы қиялдар елестетулер мінезделеді. Мысалы, «Өліп қалған қандай жақсы», «Ұйықтап және оянбаса ғой».

Сиуцидтік істерді ойластыру бұл – суицидтің аса белсенді көріну формасы. Өзін - өзі өлтіруге деген тенденция жоспарды ойластыру формасында, уақыты және өзін - өзі өлтірудің орны. Суицидтік қалау – ойластыру еріктік компонент қосылған кезде көрінеді – шешім қабылдау, сыртқы тәртіпке ауысу дайындығы.

Суицидтік ойлардың пайда болуынан мүмкіндіктерден олардың орындалуына дейінгі кезеңді ең үлкен суицидтік деп атайды.

Сиуцидтер типологиясы.

Суицидтер үш негізгі топтарға бөлінеді: шынайы, көріністік, жасыры.

Шынайы суицид - өлу тілегімен бағатталады, аяқ асты болып көрінеді. Бұндай суицидтерге әрқашан тұнжылған көңіл – күй, депрессивті күй немесе өмір кету туралы жай ойлар. Кейде анладағылар бұндай күйді байқамауы мүмкін. Шынайы суицидтің тағы бір ерекшелігі ойлану және өмір ойлары туралы уайымдар болып табылады.

Көріністік суицид - өлу тілегімен байланысты емес, ол өзінің мәселелеріне назар аударту, көмекке шақыру, диалогты жүргізу тәсілі болып табылады.

Жасырын суицид – оның белгілеріне жауап бермейтін суицидтік тәртіптің түрі, бірақ бұрынғыдай бағыттаушылық пен нәтиже болмайды. Бұл іс - әрекет летальдық нәтиженің жоғарғы мүмкіндігімен беріледі. Бұл көп жағдайда қауіпке, өліммен  ойнауға мақсатты бағытталған. Бұл көлікпен қауіпті жүру, экстремальды спорт түрлерімен немесе қауіпті бизнеспен айналысу, күшті есірткелерді қолдану және өзіндік өлім.