Выкрыццё Гарлахвацкага і гарлахватчыны ў камедыі "Хто смяецца апошнім"

Кандрат Крапіва - выдатны беларускі драматург, які ў сваіх п'есах высмеівае рэжым і абсурднасць савецкай сістэмы. Адной з такіх п'есаў з'яўляецца камедыя "Хто смяецца апошнім", напісаная ў 1969 годзе. У гэтай п'есе Крапіва выстаўляе на пасмех галоўнага героя - Гарлахвацкага, які ўяўляе сябе вялікім науковым дасягненнем і прагне атрымаць прэмію Леніна. Асноўная ідэя сочынення - паказаць, як Крапіва высмеівае Гарлахвацкага і гарлахватчыну ў сваёй камедыі.

Першым аспектам, які раскрывае тэму сочынення, з'яўляецца характар і паводзіны Гарлахвацкага. Гарлахвацкі - дырэктар інстытута, які займаецца даследаваннем гарлахватчыны - вымысленай наукі пра гарлахваты. Гарлахвацкі адносіцца да наукі як да сродка для асабістай славы і выгоды. Ён не цікавіцца рэальнымі науковымі праблемамі, а толькі тым, што можа прынесці яму прэмію Леніна. Ён таксама пагардліва адносіцца да науковых работнікаў, якіх ён называе "бядаракамі" і "бездарнікамі". Ён пастаянна крычыць на іх, загрожвае іх звольненнем і вымагае ад іх бяссэнсоўных рапортаў і дакладаў. Гарлахвацкі - тыповы абраз вялікага і пустога самадурства, які Крапіва высмеівае ў сваёй п'есе.

Другім аспектам, які раскрывае тэму сочынення, з'яўляецца роля Зёлкіна як памочніка і падхаліма Гарлахвацкага. Зёлкін - сакратар інстытута, які служыць Гарлахвацкаму верна і беззастэрожна. Ён падтрымлівае ўсе ініцыятывы Гарлахвацкага, хваліць яго за кожны выказ і дзеянне, і абараняе яго ад усялякай крытыкі. Ён таксама мае здольнасць знаходзіць ворагаў народа ў любым слове або паступку, які не спадабаецца Гарлахвацкаму. Напрыклад, ён абвінавачвае прафесара Карпавіча ў тым, што ён "зневажае гарлахваты", бо ён сказаў, што гарлахваты - гэта "вымысленая катэгорыя". Зёлкін - тыповы абраз падлізы і бясхарактэрнага кар'ерыста, які Крапіва высмеівае ў сваёй п'есе.

Трэцім аспектам, які раскрывае тэму сочынення, з'яўляецца сцэна зашыты "науковай работы" Гарлахвацкага на ўчоным савеце, яе камічны эфект і сатырычны сэнс. Гарлахвацкі прадстаўляе сваю "науковую работу" пад назвай "Гарлахваты - асноўная сіла працы нашай краіны". Яго "науковая работа" складаецца з бяссэнсоўных тэрмінаў, цытат і вывадаў, якія не маюць ніякага звязку з рэальнасцю. Напрыклад, ён піша, што "гарлахваты - гэта людзі, якія маюць гарлахваты ў сваіх гарлах", або што "гарлахваты - гэта асобны від чалавецтва, які адзначаецца высокай працаздольнасцю, патрыётызмам і камунізмам". Яго "науковая работа" вызывае смях і недаверанне