Тарихи, сабақтастық және эволюция тарихы

Тапсырма 1.

Тарихи, сабақтастық және эволюция тарихы
Қазақстан аумағындағы этникалық үдерістер және қазақ ұлтының қалыптасу кезеңдері тақырыбына конспект құрастыру.

Рухани мәдениеттің бірлігі мен тұтастығын сақтаудағы тарихи сабақтастықтың рөлін зерттеу тарихи сабақтастық тұжырымдамасын дәлелдеусіз мүмкін емес.

Кез-келген халықтың рухани мәдениетінің бірлігі мен тұтастығын сақтаудағы тарихи сабақтастықтың рөлі, ең алдымен, ұрпақтардың әр түрлі тәжірибесінің сабақтастығымен, шын мәнінде соңғысының генеалогиялық эстафетасымен байланысты.

Тарихимәдени сабақтастықтың қарастырылып отырған субъектісі мәдениеттің өзі немесе аталған шындықтың сол немесе өзге феномендері болып есептелмейді, ал адамдар жекелеген индивидтер, сондайақ олардың әртүрлі нысандағы ұйымдық бірлестіктері ретінде, ақыр соңында барлық адамзат тарихтың айырықша біртұтас субъектісі ретінде болады. Адамдардың ең озық дербес қызметінің өзі мәдени сабақтастық пәні ретіндегі тарихи феномендердің болуымен байланысты, бұл сабақтастықты пайдаланушы және жалғастырушы болатын жекелеген адамзат индивидтерінің мәдени даму деңгейіне, сипаты мен мазмұнына қатысты. 

Қазіргі энциклопедияда және үлкен энциклопедиялық сөздікте сабақтастық «табиғаттағы, қоғамдағы, танымдағы даму процесінде құбылыстар арасындағы байланыс, жаңа ескіні алмастыра отырып, өзінің кейбір элементтерін сақтап қалғанда анықталады. Қоғамда бұл әлеуметтік-мәдени құндылықтардың ұрпақтан ұрпаққа ауысуы мен сіңірілуін білдіреді. Бұл сонымен қатар дәстүрлер әрекеттерінің жиынтығын білдіреді ».

Тарихты кезеңдеудің өзі оның адамзаттың, әр түрлі әлеуметтік қауымдастықтардың дәйекті, кезең-кезеңімен даму процесі түрінде ұсынылуының салдары болып табылады. Тарихтың бізге таныс кезеңдерін қандай да бір жолмен бөлу: қарабайыр қоғам, ежелгі әлем, орта ғасырлар, жаңа уақыт, қазіргі заман - бұл тарихты унитарлы кезең тұрғысынан қарастырудың туындысы.

Мамандар арасында тұтастық - мәдениеттің онтологиялық мәні, жүк көтеретін өзек, деген кең таралған. Атап айтқанда, орыс мәдениеттанушысы А.И.Пигалев «өзінің мәні бойынша мәдениет тұтастық болып табылады және осы қасиет бойынша ол адамдарға бірге өмір сүруге мүмкіндік беретін әмбебаптық ортасы» деп санайды. Дәл осы мәдениет функциясы оның құрылымы мен динамикасының негізгі ерекшеліктерін, демек оның адамның қоршаған ортасы ретіндегі ерекшеліктерін анықтайды ». Мәдениеттің дамуы дегеніміз - мәдениеттің тұтастығының, оны құрайтын элементтердің бірлігінің даму процесі.

XV-XVIII ғасырлардағы қазақ қоғамының мәдени саласы Еуразиялық көшпелі өркениеттердің әрбір тарихи дәуіріндегі мәдени нысандардың тарихи сабақтастығын сақтай отырып, оның қалыптасуының ұзақ жолынан өтті.

Сыртқы шындықтың өзі (географиялық, климаттық жағдайлар және олармен байланысты бизнесті жүргізу тәсілі) қазақ көшпелі қоғамы мәдениетінің баяу өзгеруіне негіз болды. Мәдениет, арнайы зерттеулер мен объективті шындықтың көрсетуі бойынша, қоғамның ең аз өзгеретін саласы болып табылады.

Осы кезеңдегі қазақ халқының рухани мәдениетінің көптеген үлгілері қоғамның тұтастығын сақтау және сақтау қызметін атқарды. Оның үстіне көптеген аңыздар генеалогиялық сипатта болды, яғни тарихи процесте бекітілді.

Қазақтардың тұрғын үйі - киіз үй - бұл ұзақ тарихи перспективаның қазақтың рухани мәдениетінің тұтастығын сақтау мен сақтауда шешуші рөл ойнағанының бір мысалы. Ежелгі тарихшылардың айтуынша, киіз үй тәрізді нәрсе скифтер арасында болған. Кейіннен алғашқы ортағасырлық түрік дәстүрінде б.з.б.1 мыңжылдықтың ортасында. қазақ қоғамының киіз үйінің прототипі пайда болды.

Қазақстан аумағында жұмыс істеген және пайда болған діни жүйелердің сабақтастығы қазақтың рухани мәдениеті бірлігінің тұтастығын сақтауда ерекше рөл атқарды. Сонымен, М.С.Орынбеков тәңіршілдік пен шамандық, митраизм мен зороастризмнің көшпелі дүниетанымның, яғни мәдениеттің негіздерін сақтауға және сақтауға шешуші әсердің бірі болғандығын көрсетті. Сонымен бірге, ол қазақтың рухани мәдениетіндегі осындай діни полифонияның дамуының шарты болған соғдылар, парсылар, түріктер мен моңғолдардың діни жүйелерімен рухани мәдениеттерінің тарихи сабақтастығы болды деп көрсетеді.