Контрольная работа по "Истории Казахстана"

 1.Қазақ зиялылары мен ағартушыларының ойлары, Қарақаралы петициясы. Дін және жер мәселелесінің қойылуы

1905 жылдың маусым айында Қоянды-бот жәрмеңкесінде (Қарқаралы қаласының маңында) қазақ ақсүйектерінің съезі өтті. Мұнда патшаға өтініш жасалды. Оған Семей облысының Қарқаралы уезінің 42 ықпалды қазақтары қол қойды. Кейін оған Семей және Ақмола облыстарының басқа уездерінің қазақтары қосылды. Өтініш жеделхат түрінде ресімделді. Ол Омбыда құрастырылып, қалаға жіберілді. Қарқаралы, ол жерден 1905 жылы 22 шілдеде жергілікті пошта-телеграф кеңсесі арқылы патшаның атына жіберілді. Петиция құрастыруда және Санкт-Петербургке жіберуде Ә.Бөкейханов, А. Байтұрсынов, ж. Ақбаев, Т. Нұрекенов және басқалары белсенді жұмыс жүргізді.

Петицияның негізгі мазмұны қазақтардың Мемлекеттік Думада жұмыс істеуіне жол беру болды. Атап айтқанда, мұнда мынадай жолдар болды: "неліктен мал шаруашылығы мәдениеті кәсібі қырғыздарды сайлау құқығынан айыруы керек, егер мұндай құқық сауда, егіншілік, балық аулау және басқа да кәсіпшіліктерден айырылмаса?».

Мемлекеттік шенеуніктер мұндай құжаттарды жасауға теріс қарады. Бұл туралы Семей облысы әскери губернаторының 1905 жылғы 19 шілдедегі Дала генерал-губернаторына жазған хаты куәландырады:"...Қырғыз қоғамдарының жоғарыда аталған үкімге ұқсас петициялар жасауына ешбір жағдайда да жол беруге болмайды".

Қарқаралы петициясының орыс патшасының атына ғана емес, атына да жолданған әр түрлі нұсқалары болған. Оның көшірмелері Ресейдің "Отан ұлы" және "Русские ведомости" орталық газеттерінің редакциясында жарияланды.

Мұндай петицияның орыс тіліне аударылған нұсқаларының бірі Темірғали Нұрекенов ішкі істер министріне де жолданған болатын. Петицияның бұл нұсқасы неғұрлым толық болды және 47 тармақтан тұрды. Бұл петицияның мазмұны ХХ ғасырдың басындағы қазақ қоғамының өзекті проблемаларын барынша толық көрсетті: сайлауды ұйымдастыру, жер мәселесін шешу, дін саласындағы проблемаларды реттеу, сот құрылысы, білім беру және т.б. мәселелер.

2.Қазақ депутаттарының Ресейдің І – ІІ Мемлекеттік Думаларының жұмысына қатысуы

Қазақ зиялылары көшбасшыларының Мемлекеттік Дума жұмысына қатысуы қазақтардың саяси санасының айтарлықтай көтерілгенін айғақтайды.

Петр I земский соборларын жойғаннан кейін Ресейде 200 жылға жуық ұлттық өкілді мекеме болған жоқ. 1905 жылы тамызда патша Николай II Ресейдің революциялық күштерінің қысымымен империяның заң шығарушы және өкілді органы ретінде Мемлекеттік Думаны құру туралы манифест шығарды.

Бірақ Ресей империясының кейбір халықтары, соның ішінде Орта Азия мен Қазақстан сайлау құқығынан айырылды. Сайлау науқанының басында жергілікті билікке қазақтардың "көшпелі және қаңғыбас шетелдіктер"ретінде сайлауға үзілді-кесілді жол бермеуі туралы арнайы нұсқаулық берілді. Бұл қазақтар арасында наразылық тудырды. Аймақтың байырғы халқы өз өкілдерін Ресейдің Мемлекеттік Думасына жіберуді талап етті. Наразылықтың күшті толқыны аймақтың барлық аймақтарына өтіп, патша үкіметін кейбір жеңілдіктер жасауға мәжбүр етті. Қазақтар сайлауға жіберілген болатын.

1906 жылы I Мемлекеттік Думаны қазақтар атынан Торғай облысынан - Ахмет Бірімжанов, Уфа губерниясынан - Сәлімгерей Жантөре, Ақмола облысынан - Шаймерден Қосшығұлұлы, Семей облысынан - Әлихан Бөкейханов және басқалар өкілдік етті. Олардың барлығы білімді адамдар болды және халық арасында құрметке ие болды. Бірақ Ресейдің I Мемлекеттік Думасының депутаттары 73 күн ғана отырды. Олардың бастамаларына наразы Николай II думаны тарату және жаңа сайлау тағайындау туралы жарлық шығарды.

1907 жылы Ресейдің II Мемлекеттік Думасының құрамына Ақмола облысынан Шаймерден Қосшығұлұлы, Торғай-Ахмет кірді.

Бірімжанов, Семей- Темірғали Нұрекенов, Жетісу — Мұхамеджан Тынышпаев, Орал — Бақытжан Қаратаев және т.б. бұл Дума ұзаққа созылмады: бар болғаны 104 күн.

II Мемлекеттік Думада қазақ халқының депутаттары кадеттерге қосылып, мұсылман фракциясының құрамына кірді. Ресейдің шет аймақтарының басқа өкілдерімен бірге қазақ депутаттары шаруалардың Қазақстанға қоныс аударуын тоқтатуға тырысты. II Мемлекеттік Думаның отырысында сөз сөйлеген Б.Қаратаев қоныс аудару саясатының қазақ өміріне кері әсері туралы баяндама жасады. Ол өзінің жалынды сөзінде: "Сіз түсінуіңіз керек, бүгінде шаруалар үшін учаскелерді босату үшін-қоныс аударған-қырғыздардың цевалары тек ата-бабаларынан ғана емес, сонымен бірге өз үйлерінен де шығарылады", - деп атап өтті.