Адам құқықтарын қорғау бойынша БҰҰ жүйесінің

Адам құқықтарын қорғау бойынша БҰҰ жүйесінің

бақылау тетіктері пәні бойынша емтихан сұрақтары

Халықаралық құқық мамандығы бойынша бакалавриат

 деңгейіндегі білім алушыларға арналған

1. Адам құқықтарының халықаралық құқығы. Түсінігі, пәні, қайнар көздері. Қалыптасуы.

Жауабы: БҰҰ құрылғанға дейін ұзақ уақыт бойы адам құқықтары мен оларды қорғау тек мемлекеттердің ішкі құзыретіне қатысты болды. Адам құқықтары ХХ ғасырдың ортасында ғана халықаралық-құқықтық реттеудің тақырыбына айналды; құлдық пен құл саудасына қарсы күрес, әйелдер мен балалар саудасының жолын кесу, ұлттық азшылықтарды қорғау, сондай-ақ қарулы қақтығыстар кезіндегі адам құқықтары туралы жекелеген ережелер екі дүниежүзілік соғыс арасында қабылданған кейбір халықаралық келісімдерде болды. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін адам құқықтары түпкілікті мойындалды және олардың халықаралық-құқықтық реттелуі жүйелі сипатқа ие болды. Адам құқықтарын құрметтеу қағидатының қалыптасуы және оның БҰҰ Жарғысында жариялануы халықаралық құқықтың жаңа саласының қалыптасуына әкелді, оны белгілеу үшін әртүрлі атаулар ұсынылды: "адам құқықтарын Халықаралық қорғау", "Адам құқықтары және халықаралық құқық", "адам құқығын қамтамасыз етудегі халықаралық ынтымақтастық"," адам құқықтары саласындағы халықаралық құқық","адам құқықтарының халықаралық құқығы". "Адам құқықтарының халықаралық құқығы" (International Human Rights Law) атауын табысты деп тану қажет.

Адам құқықтарының халықаралық құқығы-бұл қазіргі заманғы халықаралық құқықтың дербес саласы, ол адам құқықтарын қамтамасыз ету мен қорғаудағы халықаралық құқық субъектілерінің қатынастарын реттейтін халықаралық құқықтық нормалар мен қағидаттарды қамтиды

Адам құқықтарының халықаралық құқығының негізгі қайнар көздері:

БҰҰ жарғысы,1948 жылғы адам құқықтарының жалпы декларациясы,1965 жылғы нәсілдік кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенция,1966 жылғы азаматтық және саяси құқықтар туралы пакт және оның екі қосымша хаттамалары,1966 жылғы экономикалық әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы пакт,1979 жылғы әйелдерге қатысты кемсітуді жою туралы конвенция,1984 жылғы азаптауларға қарсы конвенция,1989 жылғы бала құқықтары туралы конвенция,1990 жылғы еңбекші мигранттарды қорғау туралы,2006 жылғы мүгедектердің құқықтары туралы ковенция,2006 жылғы күштеп жоқ қылып жіберуден қорғау туралы конвенция.

1. Адам құқықтарының түсінігі. Табиғаты.

Жауабы: Адам құқығы дегеніміз не? Саяси әдебиеттерде адам құқықтарының әртүрлі анықтамалары мен сипаттамалары бар. Себебі, әр билеуші элита, саяси партия, әлеуметтік топ көбінесе бұл ұғымға өздерінің мақсаттарын, мүдделері мен қажеттіліктерін көрсететін мазмұн салады. Адам құқықтары нәсіліне, түсіне, жынысына, тіліне, дініне, ұлттық немесе әлеуметтік тегіне немесе кез келген басқа аспектілеріне қарамастан, барлық адамдардың ажырамас меншігі болып табылады.

Адам құқықтары – бұл қоғамда лайықты өмір сүру мүмкіндігін қамтамасыз ететін жеке тұлғаның болмысымен көзделген қызметтің шарттары, принциптері, нормалары, ережелері мен әдістерінің жиынтығы.

Адамның өмір сүру құқығы, адамның бостандығы мен қол сұғылмауы, тиісті өмір сүру деңгейі, саяси өмірге қатысу құқығы және басқалар кез келген қоғамдағы әрбір адамның толыққанды өмір сүруінің қажетті шарттары болып табылады.

Адам құқықтарына азаматтық құқықтар мен саяси бостандықтар, экономикалық, әлеуметтік, мәдени құқықтар, сондай-ақ бүкіл қауымдастықтың құқықтары – балалардың, әйелдердің, ұлттық азшылықтардың, халықтардың және т.б.

«Адам құқығы» термині екі мағынада – тар және кең мағынада қолданылады. Тар мағынада, берілмейтін, тек мемлекет қорғайтын және кепілдік беретін құқықтар Конституция мен мемлекеттік шекараға қарамастан әрекет етеді. Бұл – барлық адамдардың заң алдындағы теңдігі, өмір сүру және дене қол сұғылмау құқығы, адамның қадір-қасиетін құрметтеу, негізсіз, заңсыз қамауға немесе қамауға алынбау, сенім мен ар-ождан бостандығы, ата-ананың бала тәрбиелеу құқығы, жәбірлеушілерге қарсы тұру және т.б. Заңның кең мағынасында адамның құқықтары мен бостандықтары, олардың әртүрлі түрлері.