Қазіргі геосаяси қатынастар жүйесіндегі Құрама Штаттардың рөлі

ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ УНИВЕРСИТЕТІ

ӘЛЕМДІК ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

«Геосаясат»

пәні бойынша

Тақырып: «ҚАЗІРГІ ГЕОСАЯСИ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚҰРАМА ШТАТТАРДЫҢ РӨЛІ»

Орындаған:МО-19-1К тобының

студенті Бабайбекова Анара

Ғылыми жетекші:аға оқытушы,

магистр Калиева Г.К.

Қарағанды-2022

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ        3

1 АҚШ СЫРТҚЫ САЯСИ ГЕОСТРАТЕГИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ        4

1.1 АҚШ әлемдік держава ретінде орнау кезеңдері        4

1.2 XX ғ.соңы -XXI ғ.басындағы АҚШ        6

2 АҚШ ЕУРАЗИЯДАҒЫ ГЕОСАЯСИ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫ        10

2.1 АҚШ-тың Еуразиядағы геосаясаты        10

2.2 XXI ғ. Ресей АҚШ геосаясатында        14

2.3 АҚШ-тың Орталық Азиядағы, Кавказдағы, Үндістандағы мүдделері        16

3 ШЫҒЫС АЗИЯДАҒЫ АҚШ ГЕОСАЯСАТЫ        18

3.1 АҚШ геосаясатындағы Қытай        18

3.2 АҚШ геосаясатындағы Жапония        20

ҚОРЫТЫНДЫ        24

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:        25

КІРІСПЕ

Жұмыстың өзектілігі. АҚШ тез арада қызығушылықтар мен әсер ету ауқымы бойынша әлемдік державаға айналды. АҚШ-тың әлемдік геосаяси держава ретінде орнауы бірнеше кезеңдерден тұрады.20ғ. соңындағы жеткен билік шыңына апаратын жол әрқашан түзу және адал болған емес.Алайда, АҚШ-тың бұрынғы Мемлекеттік хатшысы Генри Киссинджер және Ұлттық қауіпсіздік жөніндегі кеңесші Збигнев Бжезинский сияқты ірі американдық геостратегтер бұл пікірді қолдамайды.Олар Америка Құрама Штаттарын «жалғыз және шын мәнінде бірінші шын жаһандық держава» деп жазады.

Небәрі бір ғасыр ішінде ішкі өзгерістер, сондай-ақ халықаралық оқиғалардың қарқынды дамуы жетегінде кеткен Америка Құрама Штаттары Батыс жарты шарда салыстырмалы түрде оқшауланған елден мүдделері мен ықпалы жағынан әлемдік деңгейдегі державаға айналды.

АҚШ-тың әлемдік аренадағы рөлі қырғи-қабақ соғыс аяқталып, олардың басты бәсекелесі Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін (жарты ғасырлық «КСРО – АҚШ, Шығыс – Батыс» екі полярлық қарама-қайшылық аяқталды) одан да арта түсті. Бұл оқиға бұрыннан қалыптасқан биполярлық әлемге нүкте қойды және ең алдымен Кеңес Одағына бағытталған және «тұйықтау» жүйесіне негізделген Американың сыртқы саясатын қайта қарау қажеттілігіне әкелді.КСРО-ның ыдырауы АҚШ-ты әскери саладағы бәсекелесінен айырды; Батыс Еуропа мен Жапонияның экономикалық өсу қарқынының баяулауы экономикалық салада айналып өту қаупін болдырмауға мүмкіндік берді: экономикалық салада АҚШ 1990 ж. керемет лақтыру жасады; іргелі және қолданбалы ғылымның американдық фирмалар мен университеттерде шоғырлануы ғылыми-техникалық революцияда көшбасшылықты қамтамасыз етті. Америка университеттері Нобель сыйлығының лауреаттарының абсолютті көпшілігін береді.

Кейбір саяси процесті зерттеушілердің пікірінше, биполярлық әлемді көпполярлы әлем алмастыруы керек. Мысалы, Қ.С. Гаджиев «биполярлық әлемнің аяқталуы және алпауыт державалардың бірінің жойылуы Америка Құрама Штаттары ұсынатын бір алпауыт держава басқаратын бірполярлы әлемнің келуін білдірмейді» деп есептейді. Біз шын мәнінде әлемдік экономикалық және геосаяси алаңнан алпауыт держава феноменінің жойылуымен айналысып жатырмыз».

Жұмыстың мақсаты -  АҚШ-тың геосаяси қатынастар жүйесіндегі орнын анықтау

Жұмыстың міндеттері:

АҚШ геосаясатының дамуын қарастыру;

қазіргі заманғы америкалық геосаясатты және оның структурасын талдау;

қазіргі заманғы Құрама Штаттардың сыртқы сасясаытының басымды қызығушылықтарын анықтау.

1 АҚШ СЫРТҚЫ САЯСИ ГЕОСТРАТЕГИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ

1. АҚШ-тың әлемдік держава ретінде орнау кезеңдері

АҚШ-тың әлемдік геосаяси держава ретінде қалыптасу тарихы бірқатар кезеңдерден тұрады. 20-шы ғасырдың аяғында жеткен биліктің шыңына апаратын жол әрқашан түзу және асыл болған емес. Сірә, бұл мемлекеттік жыртқыш үнемі күш-қуат, салмақ қосып, экономикалық, әскери, қаржылық бұлшықеттерді айдап келе жатқан жол болса керек. Ескі дүниенің отаршылары көршілерімен қарым-қатынасын Американың жергілікті тұрғындары – үндістерде сынады. Оларды резервацияға айдап салып, олар көршілерін біртіндеп итермелей бастады. Колонистердің негізгі бөлігі өздерінің моральдық құндылықтарын Жаңа әлемге әкелген протестанттар.Олардың ішінде прагматизм мен ақша табу мүмкіндігі шешуші болды. Әлсіз, нашар қаруланған, өзімшіл мақсаттарды көздемейтіндердің барлығы ақша жеткізуге мәжбүр болды. Малдан шошқа майын алу сияқты, адамдардан ақшаны сығу керек - бұл Жаңа әлемде уәде етілген жер құруды армандаған протестант отаршылдарының көпшілігінің сенімі.