Жумыстын теориясы

27.1 Жумыстын теориясы

Жердін магнит орісін біртекті магниттелген шар деп карастыруга болады.

Магнит полюстерінін координаттары: солтустік / онтустік географиялык полюске жакын / 78° онтустік ендікте жэне 111°шытыс бойлыкта, ал онтустік / солтустік географиялык полюске жакын / 78° солтустік ендікте жэне 69° батыс бойлыкта жатады. Магнит осі географиялык оське 11° бурыш жасай отырып,

Тынык мухитына карай 1140 км ытыскан. Магнит полюстері жэне осі уакыт бойынша кеністікте орындарын езгертів отырады. Магнит орісінін куш сызыктары шамамен Жердін центрінен онтустік полюстен шытып солтустікке кіріп жатады. Жердін магнит орісінін кураушылары онын бетінде мына аралыктарда озгереді, ягни магнит индукциясынын толык векторы (ендікке байланысты) + 62 ден - 73 мкТл дейін, горизонтал кураушысы В, - 0 ден 41 мкТл-та дейін. Жердін магнит орісі гасырлык езгерістерге (казіргі заманда эр

10 жылда 1% -га) кеміп отырады. Шындыгына келсек, біртекті магниттелген шармен салыстырганда жердін орісінін конфигурациясы курделірек болады, ойткені магниттік аномалиялар орісі, жерден тыс денелер орісі косылады.

Жердін магнит орісінін бас кезі онын суйык ядросындаты куйынды токтар

деген болжам жасалып отыр.

97

Карастырып отыран дісте жердін магнит орісінін горизонталь кураушысы тангенс-гальванометр деп аталаты аспаппен олшенеді. Аспап вертикаль орналаскан бірнеше денгелек орамдардан турады, ал онын ортасында магнит тілшесі бекітіледі.

Жер тарапынан тілшенін полюстарына эсер ететін оріс денгелек токтын центріндегі магнит индукциясынын орісіне тен деп алуга болатындай тілше кыска болуга тис магнит тілшесі вертикаль осьті айнала козгалгандыктан, жер тарапынан Во индукциясыны горизонталь кураушысы В эсер етеді.

Катушкада ток болмаган кезде тілше В. багытымен багыттас, ягни меридиан (жер бетінін берілген нуктесі мен жердін магниттік полюстері аркылы отетін

жазыктыктарда ) жазыктыгында орналасады.

Егер орамдар аркылы ток жіберетін болсак, орамдар цетрінде Во-га

пер-пендикуляр Ві магнит индукциясы пайда болады (27.1 сурет ).

Тілше екі оріс эсерінен а бурышка бурылыш, корыткы В орісінін

багытымен орналасады.

Суреттен В1 = В, tg(a) екенін кореміз. Био-Савара-Лаплас заны бойынша

орамдар центріндегі магнит орісінін индукциясы:

I N

B, = н.

2R

мунда N- орам саны,

R - орам радиусы

*Берілген осциллограммадан тербеліс периодын аныктаута болады. Бул ушін осциллограммадан толык тербелістін So узындытын олшеу жеткілікті.

Сонымен катар, т = 0,02с

уакыт (реленін 1-2-1

уакыты)

конденсатордын зарядталатыны жэне барлык тербелістер осы уакыт аралыгында байкалатынын ескеруіміз кажет. Олай болса, т уакыт аралыты

осциллограммадагы S узындыгымен аныкталады. Пропорция кура отырып,

периодты есептейтін формуланы табамыз:

T = 1% = 0,02 %

(2.7)

Ошудін логарифмдік декрементін аныктау ушін фаза кисыгынын

aMMacbH

колданамыз.

Ол

генератор жаймалауын

/разверткасын/ косып, R

активті кедергісінен горизонтальды

ауытку

пластинасына Ur кедергісін береміз. Бул жадайда жиліктері бірдей, ал фазалар айырымы п/2 болатын, перпендикуляр болып келетін U. жэне UR кернеулердін косылу нэтижесін аламыз (2.3 сурет). Егер тербеліс ошпейтін болса, онда фаза кисыгы элипис болады, ешетін болса, фаза кисыгы курделі