Ауданды өлшеу әдістері

Тақырыбы: Ауданды өлшеу әдістері

Жоспар:

Кіріспе

Ауданды өлшеудің аналитикалық әдісі

Ауданды өлшеудің графикалық әдісі

Ауданды өлшеудің механикалық әдісі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Жерді пайдалануға, оның табиғи ресурстарын зерттеуге, жерді есепке алу мен түгендеуге байланысты әр түрлі жобаларды жасау аумақтарды анықтауды талап етеді. Бұл жұмыстарды жүргізу кезінде шағын учаскелердің немесе ірі жер массивтерінің аудандары, табиғи немесе шаруашылық сипаттамалары бірдей бірнеше іргелес емес учаскелердің аумақтарының қосындысы анықталады.

Мұндай аумақтарға әртүрлі ауылшаруашылық аймақтары (шалғындар, егістіктер, бақшалар), орман екпелері, жоспарлау және құрылыс алаңдары болуы мүмкін. Сондай-ақ дренаждық аумақтар (батпақтар), су ағындары бассейндерінің аумақтары (өзендер мен жыралар), су басу шекаралары, су кеңістігі (көлдер, тоғандар, су қоймалары), жерасты жолдар мен басқа құрылыстардың көлемін есептеу үшін жағалаулар мен қазбалар учаскелері.

Кейбір жағдайларда учаскелер мен массивтер ауданы туралы жалпы ақпаратпен шектелу жеткілікті, ал басқа жағдайларда аудандарды анықтаудың дәлірек әдістері қажет және тіпті пайыздың оннан бірнеше бөлігінің қателігі қабылданбайды. Сондықтан ауданды анықтаумен қатар оны анықтаудың дәлдігін білу өте жиі талап етіледі. Жер бетіндегі өлшеулердің нәтижелері бойынша аумақтарды анықтау кезінде дәлдік осы өлшемдердің сапасына байланысты, ал ауданды жоспар (немесе карта) бойынша өлшеген кезде ауданның дәлдігіне жердегі өлшемдердің сапасы әсер етеді.

Учаскелер мен массивтердің шаруашылық маңызына, олардың көлеміне, конфигурациясына және созылуына, жоспарлы топографиялық материалдың болуына, ауданның топографиялық жағдайына байланысты аудандарды анықтаудың келесі әдістері қолданылады:

1. Аналитикалық әдіс – жер бетіндегі сызықтарды өлшеу нәтижелері бойынша немесе олардың атқаратын қызметтері бойынша (учаскенің шыңдарының координаттары) аудан есептелгенде;

2. Графикалық әдіс – ауданды жоспардағы (картадағы) сызықтарды өлшеу нәтижелері бойынша есептегенде;

3. Механикалық әдіс – ауданды арнайы аспаптар (планиметрлер) арқылы жоспар бойынша анықтағанда қолданылады.

Кейде бұл әдістер аралас қолданылады. Мысалы, жалпы аудан аналитикалық жолмен анықталады (төбелердің координаталары бойынша), ал ішкі контурлардың аудандары графикалық немесе механикалық түрде анықталады. Әрі қарай нұсқаулықтарда аймақтарды анықтаудың жоғарыда аталған әдістерінің әрқайсысы толығырақ қарастырылады.

Ауданды өлшеудің аналитикалық әдісі

Аналитикалық әдіс аудан жер бетіндегі сызықтарды өлшеу нәтижелерінен, жердегі сызықтар мен бұрыштарды өлшеу нәтижелерінен немесе олардың функцияларынан (фигуралар төбелерінің координаталары) есептелген кезде қолданылады.

Аудандарды анықтаудың аналитикалық әдісінде геометрия, тригонометрия және аналитикалық геометрия формулалары қолданылады. Ұсақ телімдердің аумақтарын анықтау кезінде (ғимараттар, жер учаскелері, жер жырту, егіс алқаптары алып жатқан аумақтарды есепке алу үшін) учаскелер қарапайым геометриялық пішіндерге, негізінен үшбұрыштарға, төртбұрыштарға, сирек трапецияларға бөлінеді. Бұл жағдайда учаскелердің аудандары сызықтық элементтер - биіктіктер мен табандар арқылы есептелген жеке фигуралар аудандарының қосындылары ретінде анықталады.

Ауданды осылайша есептеу геометрия, тригонометрия және аналитикалық геометрия формулалары бойынша жүргізіледі.