Басқару есебі туралы негізгі түсінік

1 тапсырма. Басқару есебі туралы негізгі түсінік

Тәжірибелік сабақ сұрақтары:

1.      Басқару және қаржылық есеп жүйелерінің салыстырмалы сипаттамасы.

2.      Өндірістік есептің мәні және міндеттері.

3.      Шығындардың жиынтық есебі, өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау.

Басқару есебі – тиісті басқару шешімдерін қабылдауды қамтамасыз ету үшін олардың сапалық сипаттамаларын ескеруге арналған кәсіпкерлік қызметтің әртүрлі аспектілері туралы ақпаратты талдау түрі.

Қаржылық есеп – қаржылық қызметті тіркеу және жоспарлау мақсатында Кәсіпорын қызметінің қаржылық жағының сандық құрамына қатысты ақпараттық қамтамасыз етудің ішкі жүйесі.

Кәсіпорындағы ақпаратты алудың, бекітудің, талдаудың, өңдеудің және түсіндірудің жалпы жүйесін қолдана отырып, қаржылық және басқарушылық есеп көптеген бірлескен ерекшеліктерге ие:

• талдаудың негізгі мәні – ұйымның пайдасы мен шығындары;
• басты мақсат – ұйым қызметінің тиімділігі мен тиімділігін арттыру;
• жалпы қолданылатын ұйымдастыру принциптерін есепке алу;
• бизнес – құрылымның жалпы есеп жүйесінен деректерді пайдалану;
• есепке алу нәтижелерін кәсіпорынды басқаруды жүзеге асыру үшін тікелей қолдану;
• кәсіпорындағы қаржылық тәуекелдерді азайту;
• ішкі қаржы резервтерін анықтау;
• фирманың мүліктік құралдарының динамикасын бақылау;
• қабылданатын бизнес – шешімдердің орындылығын нақтылау;
• кәсіпкерлік қызметтің көптеген операцияларының бірдей көрінісі.

Өндірістік есеп – әр түрлі жоспардағы шығындарды есепке алумен және есептеумен байланысты басқару есебінің элементі. Қазіргі кәсіпорында заманауи бағдарламалық жасақтаманы пайдаланбай, өндірістік бухгалтерлік есепті автоматтандыру қол жетімді емес. Бұл бағдарламалық жасақтама жиынтығы, соның арқасында экономикалық объектілердің параметрлерін белгілеу жүзеге асырылады, өндірістік процестерді басқару, сонымен қатар деректерді жинау және жинақтау жүзеге асырылады.

Өндірістік есептің екі негізгі міндеті бар:

• Өндірістік қызмет факторларының жиынтығын көрсету. Әрбір осындай фактор бастапқы есепке алу құжатында тіркеледі. Бұл, біріншіден, әрбір операцияны жүзеге асыру фактісін тіркеуге мүмкіндік береді. Екіншіден, бұл құжаттар бухгалтерлік есеп пен қаржылық жағдай туралы ақпаратты қалыптастырудың негізі болып табылады. Сондай-ақ, олардың көмегімен экономикалық қызметті жоспарлау және болжау мүмкіндігі бар.
• Ұйымның мөлшері мен шаруашылық қызметті жүзеге асыру шарттары ескерілетін өндірістің бухгалтерлік есебін жүргізу.

Өндірістің барлық шығындарын даяр өнім мен аяқталмаған өндірістің арасында бөлу және өнімнің өзіндік құнын есептеу үшін цехтар мен осы шығындар бөлінетін және пайда болатын басқа жерлер бойынша калькуляциялық баптарға бөлінген өнім түрлері бойынша есептелген барлық шығындар есепті кезеңнің басы мен соңындағы аяқталмаған өндіріс қалдықтары ескеріліп қосылады және одан есептелген шығарылған түпкілікті ақаудың өзіндік құны, жетіспейтін сомалар мен басқа да есептен шығарылған сомалар шегеріледі. Шығындарды осылай талдап қорыту өндіріс шығындарының жиынтық есебі деп аталады. Бұрын атап өтілгендей, егер жеке-дара және шағын сериялы өндірістерде есеп пен калькуляция объектісіне жекелеген өнім түрлері жататын болса, жаппай және ірі сериялық өндірістерде даяр өнім ғана емес, сонымен бірге егер олар әр түрлі бұйымды жинау үшін пайдаланылса немесе ішінара бөгде тараптарға сатылса, онда жартылай фабрикаттар да калькуляциялануы мүмкін. Сондықтан жиынтық есеп жартылай фабрикаттық немесе жартылай фабрикаттық емес нұсқада жүзеге асырылуы мүмкін.