Көптiлдiлiк меселесiн химияны окыту аркылы шешу

КӨПТІЛДІЛІК МӘСЕЛЕСІН ХИМИЯНЫ ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ ШЕШУ

            Байділлаева А.Н., PhD доктор Касенова Н.Б.                            Көкшетау қ., Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті a_nurzhanovna@list.ru 

Қазақстан қоғамында болып жатқан экономикалық және әлеуметтік жаңғыртудың маңызды аспектілерінің бірі тіл саласындағы саясат болып табылады.Оқытушылар мен студенттердің біздің мемлекетіміздің осы мемлекеттік саясатының құрамдас бөлігіне назар аударуы ең мұқият зерттеу мен талдауға лайық, өйткені дәл біздің республикамызда Мемлекет басшысы бастамашылық еткен бірегей жоба — Тілдердің үштұғырлығы іске асырылуда.Қазіргі әлемде көптілді және мультимәдениетті тілдердің ұштасушылық мәселесі әрқашан өзекті болып табылады, қоғамдарды шоғырландыру бойынша Тілдер саласында тиімді және маңызыд бағдарламаларды іздеу. Осыған байланысты Президенттің Тілдердің үштұғырлығы туралы идеясын енгізудің нәтижесі болып табылатын көптілді білім берудің маңыздылығы мен өзектілігі күмән тудырмайды.Ел Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың сөйлеген сөздерінде көп ұлтты Қазақстан қоғамы үшін көптілділікті дамытудың маңыздылығы туралы бірнеше рет айтылды.Мемлекет басшысы кем дегенде үш тілді білу Қазақстанның болашағы мен жаңа көпмәдениетті тұлғаның қалыптасуы үшін өте маңызды екенін атап өтті."Қазақстан бүкіл әлемде жоғары білімді ел ретінде танылуы тиіс, — деп атап өтті, Президент-халқы үш тілді пайдаланатын халық.Бұл: қазақ тілі — мемлекеттік тіл, Орыс тілі-ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі-жаһандық экономикаға табысты кірігу тілі». Бұл зерттеудің өзектілігі саясат, мәдениет, білім беру, жаратылыстану, әдебиет және біздің өміріміздің басқа да салаларындағы жаһандық өзгерістер кезеңінде көптілділік мәселесі қазақстандық көпмәдениетті қоғамның одан әрі даму перспективасына шынайы мүмкіндік пен сенім береді[1].

Менің  назарымдыхимияны оқыту арқылы көптілділік мәселесі қызықтырды, өйткені бұл мәселе нашар зерттелген және тек химия оқытушылары үшін ғана емес, сонымен қатар осы және басқа да жаратылыстану ғылымдарын зерттейтін студенттер үшін де қызығушылық танытады.Бұл химия бойынша жекелеген бөлімдер мен тақырыптарды зерттеуге, қосымша білім беру көздерін: арнайы химиялық әдебиеттерді, БАҚ және т. б. зерттеуге бағытталды[2].

Зерттеудің бірінші кезеңінде мен бұл мәселе әдебиетте нашар жарияланғанын және әзірге кең зерттелмегенін анықтадым, бірақ бұл мәселені зерттеу үшін қызығушылық химия ғылымының көптеген бөлімдерін құрайды.Көптілділік ұлы Абай, Байрон және Пушкин айтқан тілдердегі химиялық және қосымша арнайы әдебиеттерді түпнұсқада оқуға ғана емес, сонымен қатар нақты тілдің білімін жетілдіруге, кеңейтуге мүмкіндік береді[3].Мен осы мәселені зерттеуге арналған арнайы жұмыстар негізінен педагогтардың мақалаларымен таныстым.

А. О. Батырбекова, Ж. Х. Шағырова, Л. В. Юсуфова, Г. А. Геллер, М. И. Ситникова және т. б.

Зерттеудің мақсаты-химия және қазақ, орыс және ағылшын тілдерінің табиғи пәнін интеграциялауда көптілділікті қолдану ерекшеліктерін анықтау.Химия көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру ісіне өз үлесін қосады, химияны оқытуда көптілділікті пайдалана отырып, ең алдымен жеке тақырыптар мен бөлімдерді оқу кезінде нәтижеге жету жағдайына сүйену қажет[4].

Мысалы, "Д. И. Менделеевтің Периодттық заңы мен кестесі" тақырыбын оқу кезінде "атомдар құрылысы" бөлімінде ағылшын тілінде шығармашылық тапсырмалар ұсынуға болады, өйткені атомның құрылысы Резерфордпен, қазақ тілінде зерттелген, себебі атомдардың Семей полигонынан зардап шеккен адамдардың организмдеріне әсері мәселесін біздің отандасымыз – К. Нұрахметов, Д. Набиев зерттеген[5].