Шпаргалка по "Строительству"

Автор: 87785777057 • Май 31, 2018 • Шпаргалка • 13,293 Слов (54 Страниц) • 4,730 Просмотры

Страница 1 из 54

1 БИЛЕТ

1. Өндіріс ғимараттарының құрылысында қай пландық торларды қолданады:

В. Құрылыс торларының желісі.

2.Құрылыстық торлар қай әдіспен тұрғызылуы мүмкін:

D. Өстік және редуцирлі әдіспен.

3.Жергілікті жерге жобаны шығару дегеніміз:

А. Бөлу жұмыстары.

4. Жалпы бөлу жұмыстарының құрамына кіретіндер:

А. Өстердің басты, детальді, технологиялық бөлу әдістері.

5.Бөлу жұмыстарының элементтері:

Е. Бұрыштарды, белгілерді, ылдимен берілген сызқтарды, сызық ұзындықтарын шығару.

6. Бөлу жұмыстарының әдістері:

D. Полярлы, тікбұрышты координаттар, сызықтық, бұрыштық.

2 Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру. Геодезиялық қызметтің негізгі тапсырмалары.

Геодезиялық қызыметтің негізгі тапсырмалары. Қазіргі индустральды құрылыс әдістері кезінде, құрылыс жүріп жатқан жер монтаждау алаңына айналып, ондағы істелетін геодезиялық жұмыстар технологиялық үрдістің айырылмас бір бӛлігіне айналады. Сондықтан геодезиялық жұмыстардың (ӛлшеулерге) дәлдігіне қойылатын талаптар арта түседі. Бұл талаптар жалпы құрылыстық, монтаждау және арнаулы жұмыстарға, яғни алаңда істелетін жұмыстардың барлығына бірдей келісілген графикпен атқарылады. Құрылыс алаңында үрдісті геодезиялық жұмыстар жүргізіледі, солардың ішінде геодезиялық жұмыстардың негізгі тапсырмаларын анықтайтын ең маңыздыларын келтірейік: -геодезиялық жұмыстарды жобалау, құру және құрылыс салу үшін, оның орынын қадалау (разбивка) негізін қабылдау; -құрылыс салу кезінде геодезиялық қадалау жұмыстарын атқару; -құрылыс-монтаждау жұмыстарының дұрыс атқарылуын тұрақты бақылау және оны орындау техникалық құжаттарын құру және толтырып отыру; -салынып жатқан ғимараттар мен құрылыстардың ойысуын, жылжуын бақылау. Ӛте күрделі және 14 қабаттан биік ғимараттарды салуда, арнаулы геодезиялық жоба жасалады да , ол тӛмендегі ретке бӛлінеді: Инженерлік ізденіс жұмыстарының түрлері мен атқаратын істері және бағдарламасы Инженерлік жұмыстарды жобалау және оны ары қарай салу, арнаулы инженерлік ізденіс деп аталатын үрдісті жұмыстар негізінде жүргізіледі. Инженерлік ізденістің негізгі атқаратын істері-болашақ құрылыс салынатын ауданның табиғи және экономикалық жағдайларын, құрылыс нысандарының оны қоршаған ортамен ӛзіндік байланысы, оларды қорғаудың инженерлік жолдары және құрылысты мекендеушілердің қауіпсіз ӛмір сүру жағдайларын зерттеу. Инженерлік ізденістің әр түрі жобалаудың ӛзіне тән сатысын материал- дық қамтамасыз етуі керек. Сондықтан ізденісті бірнеше түрге бӛледі: 1) алдын алалық, техника-экономикалық негізін анықтау (ТЭН) немесе техника- экономикалық есептеу (ТЭЕ); 2) жобалау кезіндегі; 3) жұмыс істеу құжаттарын дайындау кезіндегі. Ізденіс экономикалық және техникалық болып екіге бӛлінеді. Экономикалық ізденістер салынбақшы құрылысты, сол жерде құрылыс материалдарымен, заттармен, кӛлікпен, сумен, энергиямен, жұмыс күшімен т.с.с. қамтамасыз ете алама және салынып болған соң осы құрылыс экономикалық тұрғыдан тиімдіме, осы аталған шарттарды есепке ала отырып жасайды. Құрылыс салынатын алаңды бағалау үшін, келесі үрдісті ізденістер жүргізеді: негізгі- инженерлік-геодезиялық, инженерлік-геологиялық және гидрогеологиялық; гидрометеорологиялық, климатологиялық және метерологиялық, құнарлы жер қыртысын геоботаникалық тексеру және басқалар.

3. Геодезиялық биіктік тірек тораптары және құру әдістері.

Мемлекттік биіктік геодезиялық торап кластарға бөлінеді. I және II класты, нивелирлік тораптар басты биіктік негіз болып саналады. III және IV класты, нивелирлік тораптар топографиялық түсірістерді қамтамасыз ету және инженерлік есептерді шешу үшін қызмет етеді. Нивелирование I класса выполняют с наивысшей точностью. Мемлекеттік нивелирлік торап пунктерінің биіктіктері Кронштадт футштогының нөлінен есептеледі (Балтық жүйе). Биіктік жиелету тораптар IV класты нивелирлеу әдісімен немесе техникалық нивелирлеумен құрылады. Инженерлік іздеулерді және құрылысты қамтамасыз ету үшін геодезиялық тораптың тығыздығы 1 км -ге пунктердің саны 8-ге дейін болу керек. Мемлекеттік биіктік геодезиялық тораптың пунктері келесі таңбалармен бекітіледі: Арнайы таңбалар — қабырғалы реперлер және маркалар, топырақты реперлер. Қабырғалы реперлер мен маркалар ғимараттар қабырғаларына бекітіледі.

2 БИЛЕТ

1.Микронивелирлеу процесінің шешетін сұрағы:

В. Биіктік бойынша жабдықтарды орнату.

2.Бүйірлік нивелирлеу әдісінің шешетін сұрағы:

D. Вертикаль бойынша жабдықтарды орнату..

3.Құрылыс ғимаратының өстерін монтаждық горизонтқа қандай амалмен жіберуге болады:

Е. Горизонталді сәулемен еңкею жобалық әдісімен.

4. Жерасты полигонометриясында негізгі торлар қандай ұзындықта болады:

D. 50-100 .

5.Геодезиялық негізде жерасты бағдарлау әдісі:

С. Профилдер әдісімен.

6. Белгілерді жерасты өңдеуге жіберу үшін мына аспаптар қолданылады:

С. Нивелирлер, рейка, рулетка.

2.Геодезиялық жұмыстарды атқаратын ұжымдар.

Қала территориясындағы геодезиялық қызмет (жобалау-ізденіс жұмыстардың кезегінде) қаланың бас архитекторының қол астында жүргізіледі. Г еодезиялық бөлім келесі жұмыстарды атқарады: - нысандардың құрылуы мен жер асты коммуникациялардың орналасу жоспарын құрастырады; - топографиялық-геодезиялық жұмыстарға және құрылыс территориясында инженерлік-геологиялық ізденістерге рұқсат береді, сонымен бірге осы жұмыстарды жоспарлау, есептеу және қабылдауын басқарады; - топографиялық-геодезиялық және инженерлік-геологиялық материалдардың тіркелуі мен сақталуын іске асырады; - геодезиялық белгілердің сақталуын қадағалайды; - жерді аудандарға бөледі, құрылыстың қызыл сызықтарын алаңға шығарады. Құрылыс кезегінде геодезиялық жұмыстармен қызмет көрсету ірі құрылыс бірлестіктер мен бастамаларда бас геодезисттің басқаруымен геодезиялық қызметімен жүргізіледі. Бұл геодезиялық қызмет құрылыс ұжымдардың геодезиялық қызметтерінің жұмысын басқару және бақылауды жүргізеді, геодезиялық жұмыстар бойынша нормативтік құжаттарды өндіреді, геодезист кадрларының квалификацияларын көтеруді ұйымдастырады. тұрғызылып жатқан құрылымдардың, ғимараттар (имараттар) мен технологиялық құрылғыларының орналасуының дәлдігін жобаға сәйкестігін қамтамасыз ететін жұмыс кешені болып табылады. Геодезиялық қызметпен келесі жұмыстар жүзеге асырылады: - тапсырыс берушіден құрылыс алаңында бекітілген құрылыс нысандардың топографиялық-геодезиялық құжаттамаларды, тірек торларды, ғимараттардың бас осьтерін, инженерлік коммуникациялар мен құрылыстық торды қабылдау; - басжоспарды, құрылыстық басжоспарды, геометриялық өлшемдері тексерілген нысандардың жұмыстық және бөлу сызбаларын қабылдау; - жобалық ұжымдармен орындалған сызбалар бойынша объектілер үшін ОЖЖ мен ГЖӨЖ келістіру; - қажет жағдайда, тапсырыс берушімен орындалған құрылыс алаңы үшін құрылыстық торлары мен тіректі геодезиялық торларын дамыту; - құрылыс кезінде геодезиялық пункттер мен белгілердің сақталуы мен қалпына қайта келтіруді қамтамасыз ету, сонымен бірге құрылыс алаңында белгілерді жоғалтқан жағдайда оларды жаңадан жоспарлық- биіктіктің орналасуын қалпына келтіру; - геодезиялық бөлу жұмыстар өндірісі және құрылыстың барлық кезеңдерінде орындалатын геодезиялық өлшеулерді қажетті дәлдікпен есептеу; - құрылыс процесстерді құрылыс нормалары мен ережелер (ҚНжЕ) бойынша геодезиялық бақылау; - ғимараттар мен имараттардың деформацияларын (қажет болған жағдайда) тұрғызу басынан бастап геодезиялық бақылау; - құрылыс уақытындағы орындалған геодезиялық жұмыстар жайындағы «техникалық есеп» құру; - аяқталған құрылыс нысандардың немесе олардың бөліктерінің орындаушылық түсірулерді жасау, сонымен бірге жабық жұмыстарды қабылдау актілерге қатысу, жер жұмыстарының көлемін анықтау және бақылау өлшеулерді жүргізу.

3.Геодезиялық жиілету тораптары, құру әдістері.

Геодезиялық жиілету жүйелері мемлекеттік геодезиялық жүйелер негізінде дамиды, әр қалалар мен ауылдарды, ірі өндіріс объектілерінің құрылыс аландарында, тау-кен өндірісі территориясында атқарылатын ірі масштабтағы түсірулерді, сондай- ақ инженерлік және геодезиялык жұмыстарды негіздеу үшін қызмет етеді. Топографиялык түсіруді белгілі бір масштабта жасау үшін геодезиялык жүйелерді керекті тығыздыққа жиілендіру, түсіру жүйелерін немесе осылай аталатын геодезиялық түсіру негіздеулерін дамыту есебінен жасалады, негіздеу пландық және биіктік болып бөлінеді. Ал, түсіріс торлары да пландық және биіктік торлары болып бөлінеді. Триангуляция әдісі жергілікті жерде үшбұрышты жүйесін құрудан тұрады, оларда барлық бұрыштар мен кейбір базис кабырғаларының ұзындығы өлшенеді. Үшбұрыштың басқа қабырғаларының ұзындықтары тригонометрияның белгілі формулалары бойынша есептеледі. 1 класс триангуляциясының тұгас жүйесін орасан зор территорияда құру едәуір уақыт пен материалдық қаражатты жұмсауды керек етеді. Сондықтан I класты геодезиялык жүйені, мүмкіндігінше меридиан және параллель бағытында бірінен-бірі 200 км-ге дейінгі алые кашықтықтарда орналасқан үшбұрыштар катары түрінде құрады. I кластық триангуляция қатарының параметрі 800 км-ге дейінгі тұйық полигонды құрастырады. 2 класты триангуляция бірінші класты полигонның бүкіл ауданын толтыратын және 1 класты пункттерімен сенімді байланыстағы үшбұрыштардың жаппай жүйелі түрінде дамиды. 3 және 4 класты триангуляциялар мемлекеттік геодезиялык жүйелердің одан арғы жиілендіруі болып табылады. Полигонометрия әдісі.Торларды құру қиынға соққан кезде және экономикалық пайдалы емес болған жағдайда жергілікті жердің жағдайында (таулар, өзендер, т.б.) қолданылады.Бұл әдісте созылмалы сынық сызықтармен құрылған жүрістер салынады. Горизонтальды бұрыштар мен ұзындықтар өлшенеді.Жүріс сызықтарының өлшеністеріне қарай, полигонометрияда мыналар айырылады:1) траверстер – нақты полигонометриялық жүрістер, жүріс жақтары және бұрыштары жоғарғы дәлдік құралдарымен өлшеніп алынады. Траверстің 1 класындағы жақтарының ұзындықтарының салыстырмалы қателігі 1: 200 000, бұрышты өлшеудегі ОКҚ – 0.7″.2) Параллактикалық полигонометрия кіші базисті ортаны өлшеу үшін, көбінесе инварлы сым (24 м) ұзындығына және кіші паралактикалық бұрыштарына тең, осылар арқылы анықталатын сызықтың ұштарының базисі көрінеді. Ұзындық жақтарын өлшеудегі салыстырмалы қателігі 1:30 000 - 1:50 000.3) Жарықсәулелі қашықтық өлшеу полигонометриясы. Арақашықтықты анықтау мақсаты жақтық немесе радиотолқындарды бастапқы өлшеуде пайдалану болып табылады Трилатерация әдісі..Берілген әдіс геодезияның жүйелер орнында немесе үшбұрыш шынжыры түрінде құрылады, геодезиялық төртбұрыштар және орталық жүйелер немесе бірыңғай шынжыр үшбұрыштар түрінде арасындағы бұрыштар өлшенбейді, жақтары өлшенеді. Жергілікті жерде жүйелерді бағдарлау үшбұрыш жақтарынын, азимутарының көмегімен орындалады.Трилатерацияның триангуляция мен үйлесуі, сызықты- бұрышты жүйелердің түзілуі жүйе элементерінің дәлдігінің жоғарлауына алып келеді, бірақ көп еңбек шығындарын және қаражаттарды талап етеді, сондықтан тіректі пунктерді құрастырудағы біріктіру әдісі бөлек, өзгеше көлемде қолданылады, жоғарғы дәлдіктегі геодезияның дәлелденуін талап ететін.Үшбұрыштар жүйесінде барлық жақтардың ара – қашықтықтары өлшенеді. Ал, горизонтальды бұрыштар ара – қашықтықтар көмегімен есептеледі. Пункттардың координаталары дирекциондық бұрыштар арқылы есептеледі. Трилатерация жақтарының ұзындығы радио және светодальномерлермен өлшенеді. 3 класста қатысты қателік 1/ 100000, 4 класс үшін 1/ 40000

3 БИЛЕТ

1. Егер жобаға жоғары талап қолданылмаса, геодезиялық берілгендерді жергілікті жерге жобаны шығару үшін қай әдіс қолданылады:

D. Координаттарды графикалық әдіспен анықтау.

2. Бұл бөлу әдісі кең таралған және теодолиттік жүріс пен полигометрия пунктін ғимараттың негізгі өстерін шығаруда қолданылады:

D. Полярлық координаттар әдісі.

3.Бұл бөлу әдісі өндірістік құрылыстарда құрылыс торларын шығаруда қолданылады:

А. Тікбұрышты координаттар әдісі.

4. Жетіспейтін өшірілген нүктелерді бөлу үшін қолданылады ...

В. Бұрыштық қиылысу әдісі.

5.Бөлу негіздерінен алыс жатпайтын технологиялық өстерді бөлу үшін қолданылады ...

С. Сызықтық қиылысу әдісі.

6. Егер бөлу негізгі жоспарлы нүктеде тоқтатылса, қолданылатын әдіс қалай аталады:

А. Тұйық полигон әдісі.

2.Құрылыстағы геодезиялық жұмыстарды орындауға арналған жобалық құжаттама.

3.Геодезиялық түсірім тораптары

4 БИЛЕТ

1. Өнеркәсіп ғимаратының өстерін шығару мына әдіспен орындалады:

2.Шаршы бойынша нивелирлеуді камеральды өңдеуде жер жұмыстарының үймелерінің баланстық бірлігі:

D. 2%

3. Жерасты полигонометрияның жұмыстық желілерінің қабырғаларының ұзындығы:

В. 25- 50.

4. Жерасты геодезиялық негізгі бағдарлау әдісі:

А. Екі ашық әдісі.

5. Ғимарат деформацияларының түрлері:

В. Шөгу, горизонталь сығылу.

6. Ғимаратты қайта құру және кеңеюі үшін қай әдіс қолданылады:

С. Координаттарды аналитикалық әдіспен анықтау.

2.Инженерлік-геодезиялық жұмыстарды жүргізудегі техникалық кауіпсіздік ережелері.

Құрылыс алаңында геодезиялық жұмыс өндірісі кезінде ҚНжЕ Ш-4-80 «Құрылыстағы қауіпсіздік техникасы» мен мекемелік нұсқауларда көрсетілген нормалар мен қауіпсіздік ережелерін қадағалау қажет. Геодезиялық жұмыстарды орындауға құрылыс басқарманың бұйрығымен бекітілген нұсқаулардан өткен қызметкерлер ғана жіберіледі. Жарақаттану немесе кем болып қалу қауіптілігі геодезиялық жұмысты орындаушының істеген жұмыс орнының жағдайына байланысты. Көліктік қозғалысы жоғары жолдың бөлігінде жұмыс істегенде және жұмыстық механизмдер саны көп болғанда құрылыс алаңында қадағалаушы- жұмысіпыны тағайындайды. Жер жұмыстарында терең қазаншұңқырды қазғанда құламалардың еңістігін және дұрыс бекітілуін қадағалап, жер асты қазбалардан әрі жұмыс істеу қажет. Аспапты орнатып геодезиялық жұмыстарды келесі жағдайларда атқаруға болмайды: экскаватор жұмыс істеп тұрған кезінде оның жанында немесе кран астында; тік құламалары қазаншұңқыр шетінде; топырақ опырылуын алдын алу үшін экскаватормен жұмыс істеген жерлерінде; ілініп тұрған топырақтың астында немесе оның үстінде жұмыс істеуге рұқсат берілмейді. Салынып жатқан нысандарында құрылғыларды жылжыту үшін тек қана бекітілген және баспалдақтары дұрыс сатыларды қолданғаны жөн. Баспалдақтары балшықтан, қар мен мұздан тазартылмаған сатылармен жүрмеген дұрыс. Көпқабатты ғимарат ішінде монтаждау жұмыстардың геодезиялық бақылануы төсеме үстінде немесе сақ жерлерде өткізілу керек. Г еодезисттерді биікке көтеру үшін шахталық көтермелерді, лифттерді, ал олар жоқ жерлерде ілінбелі, ілмелі және жылжымалы, алаңы мен қоршауы бар сатыларды қолдану керек. Аспаптарды көтеріп бір ұстыннан екіншісіне өту, бір арқалықтан екіншісіне өту тек қана ыңғайлы көпірлермен немесе жылжымалы көпірлермен өтуге рұқсат. Қауіпті жерлерде жұмыс істегенде атқарушы жұмыскер өзін мықты бекітілген құрылымдарға сақтандыру белдікпен байлау керек. Биіктікте жұмыс істеген кезде аспаптарды панельге немесе арқалықтарға орнатқанда жұмыскерге арнаулы алаң немесе люлька қарастырылу керек. Пісіру жұмыстары кезінде металл арқалықтар мен ригельдерде өлшеулерді жүргізуге рұқсат етілмейді. Монтаждық көкжиектерде жұмыс істегенде барлық ойықтар мен тесіктер жабық болу керек. Жоспарлық негіздің нүктелерін тігінен жобалау әдісімен келесі қабаттарға көшіргенде жабындардағы тесіктер бекітілумен қамтамасыздандыру керек. Қаңқаны тексеру кезінде аспаптың орналасуы орнатылатын құрылымның 1,5 биіктігінен ара қашықтықта болу керек. Ғимараттың бірінші қабаттарында қабырғаға жақын жұмыс істеген жағдайларда жұмыскерлерді жоғарыдан құлайтын заттар мен материалдардан сақтайтын қорғаушы құрылғылар ұйымдастырылуы қажет.

3.Түсірімдер туралы мәлімет. Тахеометриялық түсіріс

Геодезиялық түсірім тораптары.Пландық және биіктік түсірім тораптары деп толықтыру түсірістерін жүргізуге және әр түрлі тау-кен техникалық есептерді шешуде қолданылатын пункттер мен нүктелер жүиесін атайды. Олар геодезиялық тірек пункттері негізінде құрылады.Кейбір ерекше жағдайларда, мәселен 1:5000 және 1:2000 дық масштабтарда аудандары 20км2 аспайтын учаскелерді түсірімдеуде, түсіріс тораптарын қолдануға тура келеді.Пландық түсірім негіздемелері пункттерінің орындары теодолиттік, тахеометриялық және де аналитикалық жүрістер негізінде анықталады. Түсіру негіздемесі пункттерінің саны түсірімнің масштабына сәйкес анықталады, мәселен, 1:5000 масштаб үшін төрт пункт, 1:2000 масштаб үшін -10, ал 1:1000 – 16 пункт болуы қажет.Түсірім тораптары негізі пункттерден және оларды толықтыратын қосымша түсіру жүйелерінің пункттерінен тұрады. Түсіру жүйелерінің негізгі пункттері үзақ мерзімді, оларды сақтау мүмкіндігі болған жағдайда түрақты центрлермен бекітіледі. Ал көп уакыт сақталмайтын, қосымша пункттер уақытша центрлермеі бекітіледі.Биіктік түсірім негіздемелер геометриялық техникалық және тригонометриялық нивелирлеу әдістерімен құрылады. Жер бедерінің қимасы 1 м –ге дейінгі жағдайда геометриялық, ал бедер қимасы 1м жоғары болғанда тригонометриялық нивелирлеу қолданылады. Пункттердің биіктігін аныктаудың қателігі барлық жағдайда 0,2 мм-ден аспауы қажет.Тахеометриялық түсірім - қазіргі кезде әлі де маңыздылығын жоймаған маркшейдерлік-геодезиялық түсірімдердің бірі. Бұл түсірім түзде атқаруға жеңіл, жылдам, және ауа райының қолайсыздығана қарамастан жүргізіле береді. Тахеомеіриялық түсірім топографиялық контурлық-биікгік түсірістерге жатады, оның нәтижесінде ситуация мен бедерді бейнелеп жер бетінің топографиялық планын алады.

5 БИЛЕТ

1.Инженерлік-геодезиялық практикада сызықтық – бұрыштық торлар болып:

В. Барлық бұрышы және екі қабырғасы өлшенетін диагональсіз төртбұрыштар торы.

2.Құрылыс торларының қабырғалары тең

D. 100-400 м.

3.Завод цехтарында құрылыс торларын бөледі:

А. 10-20 м.

4.Өлшеміне, дәлдігіне және орналасуына байланысты құрылыстық тор неше сатыдан тұрады:

E. 2-3 сатыдан.

5.Құрылыс торында сызықтық бұрыштық өлшеулер мына әдіспен орындалады:

В. Полигонометриялық жүрістер және диоганальсіз төртбұрыш.

6.Құрылыс торында тік бұрыш мөлшері мына мәннен аспауы керек:

С. 20´´.

2.Автомобиль жолдары туралы жалпы мәліметтер және олардың классификациясы.

Қазіргі уақытта Қазақстанда жалпы пайдаланудағы автожолдардың ұзындығы 88 мың км құрайды, оларды 65 мың км немесе 74% жергілікті маңызы бар жолдар болып табылады.Бүкіл автокөлік жолдары ортақ жүйелі, қалалык, ауылшаруашылық және өндірістік кәсіпорындар жолдарына бөлінеді. Әкімшілік-саяси, экономикалық және мәдени маңызына байланысты ортақ жүйелі жолдары келесі топтарға бөлінеді: жалпы мемлекеттік, Республикалық, облыстық және жергілікті белгілеу.Жалпы мемлекеттік жолдар мемлекет астаналарын, ірі өндірістік және мәдени орталықтарды, маңызы бар курортарды және көрші мемлекеттерді магистралды жолдармен байланыстырадыОблыстық мағынасы бар жолдар, автономдық мемлекеттік негізгі әкімшілік, мәдени, экономикалык және саяси орталықтарды, облыстарды өзара және аудан орталықтарымен байланыстырады.Аудандык жолдар облыстық орталыктарымен, маңызды теміржол станцияларымен және өзара аудандарды байланыстырадыЖергілікті белгілеу жолдары - аудан орталықтарын және ауылды елді мекендерді, теміржол, кемежай станцияларымен байланыстырады.Қозғалыс қарқындылығы деп бір берілген уақытта (тәулік, сағат) жолдың кескіні арқылы өтетін автокөлік санын айтады. Қозғалыс қарқындылығы жолдың барлық ұзындығында бір қалыпты болмайды.Жалпы желідегі автокөлік жолдарынын маңызы мен козғалыстың орташа тәулігінің перспективалық қарқындылығы бойынша бес техникалық санатқа бөлінеді.1 және 2 санатқа козғалыстын орташа тәулік есебін перспективалық қарқындылығы бойынша жалпы мемлекеттік маңызы бар жолдарды ірі қалалардан әуежайларға, өзен мен теңіз порттарына кіре берістерді жатқызады: 1 санаттағы жолдарды 7000-дай автокөліктер; 2 санаттығы жолдарда 3000-7000; 3 санаттағы жолдарды экономикалық және әкімшілік аудандарды, өндірістік және мәдени орталықтарды, көлік тораптарын, ірі өндірістерді байланыстыратын, қозғалыс қарқындылығы 1000-нан - 3000-ға дейінгі автокөліктер; 4 және 5 санаттар, бұлар көп жағдайда жергілікті шаруашылық және әкімшілік жолдарының қозғалыс қарқындылығы 4 санаттағы жолда: 200-ден 1000-ға дейін, 5 санаттағы жолдарда; 200-ге дейін автокөліктер.

3.Түсірімдер туралы мәлімет. Аэрофототопографиялық түсіріс.

6 БИЛЕТ

1. Құрылыс торының координаттар жүйесі ретінде қолданылады:

А. Жергілікті тік бұрышты координаттар жүйесі.

2.Құрылыс торларында координаттар жүйесінің басы ретінде не қолданады:

А. Шаршының төменгі сол жақ нүктесін.

3.Құрылыс торында пункттерді ықшамдау қай құралмен орындалады:

В. Лентамен, теодолитпен.

4.Қызыл сызық бұл:

D. Квартал және бару аралық жол шекарасы.

5.Жоғары дәлдікпен жобалық бұрыштардың жергілікті жерде құру:

D. Бекітілген нүктеге қарама қарсы лентамен сызықтық түзету еңгізеді.

6. Жобалық сызықты шығару кай құралмен орындайды:

D. Лентамен, тахеометрмен.

2.Жобаны жер бетіне түсірудегі геодезиялық дайындау. Жобаны көшіру тәртібі, кезегі және дәлдігі.

3.Түсірімдер туралы мәлімет. Жерсеріктік түсіріс.

Геодезиялық түсірім тораптары.Пландық және биіктік түсірім тораптары деп толықтыру түсірістерін жүргізуге және әр түрлі тау-кен техникалық есептерді шешуде қолданылатын пункттер мен нүктелер жүиесін атайды. Олар геодезиялық тірек пункттері негізінде құрылады. Кейбір ерекше жағдайларда, мәселен 1:5000 және 1:2000 дық масштабтарда аудандары 20км2 аспайтын учаскелерді түсірімдеуде, түсіріс тораптарын қолдануға тура келеді.Пландық түсірім негіздемелері пункттерінің орындары теодолиттік, тахеометриялық және де аналитикалық жүрістер негізінде анықталады. Түсіру негіздемесі пункттерінің саны түсірімнің масштабына сәйкес анықталады, мәселен, 1:5000 масштаб үшін төрт пункт, 1:2000 масштаб үшін -10, ал 1:1000 – 16 пункт болуы қажет.Түсірім тораптары негізі пункттерден және оларды толықтыратын қосымша түсіру жүйелерінің пункттерінен тұрады. Түсіру жүйелерінің негізгі пункттері үзақ мерзімді, оларды сақтау мүмкіндігі болған жағдайда түрақты центрлермен бекітіледі. Ал көп уакыт сақталмайтын, қосымша пункттер уақытша центрлермеі бекітіледі. Жерсеріктік түсірім -жерсеріктік навигациялық жүйеге «GPS» (Global Positioning System) негізделген топографикалық түсірімдер ішіндегі ең алдыңғы қатарлысы. Ғылым мен техниканың соңғы он жыл ішінде қарқындап дамуы геодезияға координаттар мен координата өсімшелерін анықтаудың жерсеріктік атты жаңа әдісін дүниеге әкелді. Бұл әдісте геодезистер әдеттегідей геодезиялық тораптардың жылжымайтын пункттерін пайдаланбай, оның орнына жылжымалы жер серіктерінің координаталарын қолданады.Оның негізгі құндылығы мен ерекшеліктері мыналар:пункттер арасында тура көрінушілікті қажет етпейді;өлшеулердің автоматтандырылғандығынан бақылаушының қателіктері жоққа тең;Жер шарының кез келген нүктелерінің координаталары тәулік бойы анықталады;GPS анықтамаларының дәлдігіне қар, жауын, жоғары немесе төменгі температуралар және де ылғалдылық әсер етпейді;өлшеу жұмыстарын жүргізудің мерзімі GPS технологиясын пайдаланғанда, бұрынғы дәстүрлі әдістермен салыстырғанда, әжептеуір қысқарады.

7 БИЛЕТ

1.Жобалық ара қашықтықты алып қойғанда түзетуді қайда еңгізеді:

E. Компарирлеу, температурадан кейін, ылди бұрышы үшін.

2.Жобалық белгіні шығару үшін қай құралды қолданады:

С. Нивелир және рейкалар.

3.Сызық ылдиын қай өлшеммен өлшейді:

А. Метрмен өлшейді.

4.Жергілікті жерге берілген ылдиды шығару үшін қандай құралдарды қолданады:

С. Теодолит, нивелир, рейки, лента.

5.Полярлы координаттар әдістерінде бөлу элементтері болып:

А. β и S.

6.Ұзындық керткен таңбаның әдісінде бөлу элементтері болып:

А. S1 және S2.

2.Геодезиялық қадалау жұмыстарының әдістері. Полярлық координаталар әдісі.

Басты планды жобалаумен бір уақытта геодезиялық жұмыстар өндіріс жобасы (ГЖӨЖ) өңделеді. Жобада құрылыс алаңындағы геодезиялық жұмыстарды ұйымдастырудың жалпы принциптері қарастырылады: технологиялық схема, жұмыстардың күнделікті жоспары, аспатар мен жабдықтарды қолдану графиктері, есеп сметалары мен техникалы- экономикалық негіздер. Жобаға негізгі геодезиялық жұмыстарды орындау туралы мәліметтер кіреді: ғимаратты бөлу бөлу үшін тірек пландық және биіктік тораптарды құру, пунктерді бекіту, өлшемдердің керекті дәлдігі, өлшеу әдістерін таңдау, өолшемдер нәтижелерін теңестіру. Мазмұны және әдістері бойынша бөлу жұмыстары түсіру жұмыстарға қарама-қарсы болып келеді. Түсірістер кезінде ара қашықтықтар мен бұрыштар өлшенеді, ал бөлу жұмыстары кезінде оларды жергілікті жерде құрады, содықтан бөлу жұмыстары күрделі. Бөлу кезінде екі кезең болады: а) жергілікті жерде ғимараттың жалпы орналысуын анықтау үшін оның басты остерін болмысқа шығару; б) ғимаратты құру үшін деталды бөлу. Деталды бөлу жоғары дәлдікпен орындалу керек. Геодезиялық дайындық ғимараттың барлық бөлшектерін қатал байланыстыруды қамтамасыз ету керек. Сондықтан деталды бөлудің дәлдігін есептеу ең маңызды мақсат болып саналады. Басты және негізгі остер бөлу жұмыстарынын геодезиялық негізі болып саналады. Басты остерді ғимарат пішіні күрделі немесе ғимараттар технологиялық барыстармен байланысты болған жағдайларда бөледі. Қарапайым пішінді ғимараттарды шығару үшін негізгі остерді бөледі. Басты және негізгі остер жергілікті жерде пландық бөлу тораптарынан бөлінеді. Остерді бөлуді соңғы екі нүктелерден бастайды. Жобалы нүктелерді болмысқа шығару әртүрлі тәсілдермен орындалады: тікбұрышты координаталар, тура бұрыштық керітпе, сызықтық керітпе, жармалар керітпесі. Жергілікті жерге жобалы белгіні шығару жиі орындалады. Белгіні фундаменті салу кезінде котлаван түбіне шығарады, ғимараттардың үстінгі бөліктеріне, траншея түбіне Алаңнын вертикаль тегістемесін лазерлі геодезиялық аспатардың көмегімен орындауға болады.

3.Трассаның негізгі элементтері және нүктелері.

Трасса дегеніміз- жобалайтын сызықтық құрылыстың осі, ол картаға, планға, фотопланға координаталарымен түсірледі және жердің бетінде бекітіледі. Трасса күрделі кеңсітік сызығы болып табылады, планда түзулер әртүрлі қисықтармен жанасады. Трасса жазықтық, алқаптық, суайырықтық, беткейлік, және көлденең-суайрықтық болып бөлінеді.Трассаның жағдайын анықтау сызықтық құрылыстың өндірістік мүмкіншілігін және қауіпсіз пайдалануын қамтамасыз ететін техникалық талапты қанағаттандыру арқылы болады.Трассаны жерге бекіткеннен кейін құрылыс мекемесіне акт бойынша тапсырады. Сөйтіп, ізденістің барлық кезеңдерінде негізгі инженерлік-геодезиялық жұмыстың кешені трассалау болып табылады. Трассалаудың екі түрі бар: камеральдық және далалық трассалу. Камеральдық трассалу топографиялық карталарда орындалады, олардың масштабы жобалау сатысына байланысты.Трассаны жерде бекіткеннен кейін, оны пикеттерге бөледі. Пикет (ПК) деп горизонталь ұзындығы 100м жер бетіндегі қашықтықты айтады. Әр пикеттің басы мен соңын тегістелініп кесілген ағаш қазықшаларымен жердің бетімен бірдейлетіп бекітеді. Қазықшалардан 20-25 см алшақ, алыстан көрінетін ұзын қарауыл тақтайшалар орнатылады, бұл тақтайшаларға пикеттің реттік нөмерлері жазылады. Мысалы, ПК42 (немесе ПК4/2)деген пикеттің нөмірі 42, трассаның басынан 4200м жүргізілген. Сонымен қатар, әр пикеттің ішінде қазықшамен бекітіп, қарауыл тақтайшамен белгіленген плюстік нүктелер орнатылады. Қарауыл тақтайшаларда артқы пикеттің нөмірі және нүктеге дейінгі қашықтық жазылады. Жолдың ыңғайлы трассасы –тура сызық болып табылады. Бірақта жердің әртүрлі жағдайына байланысты, аралық пункттермен өту кезінде және шеткі пункттердің аралығы тым қашық болғанда, екі тура бағыттағы трасса сызықтары сүйір бұрышпен қосылады. Осы екі түзудің қосылысқан жерінде, жол қозғалысы бірқалыпты және қауіпсіз болуы үшін тура сызықтар қисықпен жанастырылады. Жол практикасында қисықтың екі түрі қолданылады: Шеңберлі және өткінші қисықтар. Соның ішінде жиі қолданылатын және қарапайым түріне жататын шеңберлі қисықтар. Жолда шеңберлі қисықты салу үшін, оның элементтерін және басты нүктелерін білу қажет. Қисықтарды пикетке бөлу үшін, алдымен басты нүктелерінің пикеттік орнын анықтау керек. Басты нүктелерінің пикеттік орнын бұрылыс бұрыш төбелерінен (ББТ) қисықтың элементтерін пайдаланып табады.

Қисықтың негізгі нүктелерінде ағаштан жасалған бағандармен бекітеді, ал бағандарға бөлшек түрінде- алымына нүктенің атын, ал бөліміне пикеттік орнын жазады. Егер ББТ болса, онда қосымша бұрылыс бұрышының мәні жазылады. Түзу және қисықтар ведомосі арнаулы таблицамен безендіріледі. Онда трассаны жерге салғандағы жасалатын өлшеу нәтижелері кіргізіледі

8 БИЛЕТ

1. Орташа квадраттық қателіктер, бөлу жұмыстарының дәлдігіне әсер ететін қосынды әсерінен туындайтын:

В. Өзіндік бөлудің қателігі, бекіту орталықтаулары, шыққан мәліметтер.

2. Осы құрылыс ғимаратына келесі талаптар қойылады: ғимарат өстерінің паралелдігі, горизонтальдігі, түзу сызықтылығы:

В. Айналдыра бекіту.

3.Бұл бағдарлау әдісі жерасты геодезиялық негізге физикалық принциптерде негізделген:

D. Гироскопиялық бағдарлау әдісі.

4.Ғимарат құрылысындағы нөлдік белгісі.

А. Бірінші этаждың "таза еден" белгісі.

5.Котлаван қазғаннан кейін және түбін тазалағанда жобалық белгіге дейін нені орындайды:

С. Котлаван түбіне дейін өсті жіберу.

6.Монолитті фундаменттерді құру барысында геодезиялық жұмыстардың құрамына.

Е. Жоспарды құру, биіктікте және тік профильді құруды, биікпен және шегендеп бекіту.

2.Автомобиль жолдарының құрылысы кезінде орындалатын геодезиялық жұмыстар.

Бөлуді жергілікті жердегі трассаны жөндеуден бастайды. Абристерді қолданып пикетаж төбелерін жаңартады. Бұрылу бұрыштарын өлшейді және әрбір 10-20м сайын қисықтарды деталды бөледі. Трассанын технткалық нивелирлеуін орындайды. Бұрыштарды бір тәсілмен өлшейді, жартылай тәсілдердегі айырмашылықтар 2/ апаулары керек. Ара қашықтықтарды болатөлшеуіш ленталар немесе қашықтық өлшеуіштермен өлшейді. Трасса пикеттер мен плюстік нүіктелерде қазықтармен бекітіледі. Теодолит немесе эккердің көмегімен әрбір жүп пикеті трасса осіне перпендикуляр шығарылады. Пикеттерді әрбір 1000м сайын столбалармен бекітеді. Қазу мен үймені бөлу. Бойлық профильдің ылдилықтарын бөлу. Егер бойлық профильдің көршілес бөліктерінде i1 және i2 ылдилықтар 2% көп шамаға ажратылса, ол бөліктер вертикаль қисықпен түйіседі. Науа ауыстыруды бөлу. Науа ауыстырулар қарапайым, әртүрлі симметриялық, әртүрлі симметриялық емес болып бөлінеді. Енкішті бөлу. Енкіш деп екі теміржол жолдарының қосындысын атайды. Жолдардың арасында үлкен ара ашықтықтар болған жағдайларда қысқа енкіштерді қолданады. Науа көшесін бөлу. Науа көшесі деп науа ауыстырулардың қатары орналасқан жолды атайды. Бөлуді басты жолда орналасқан науа ауыстырудан бастайды. Остерді дұрыс бөлуді парк жолдар арасындағы ара қашықтықтарды өлшеу арқылы тексереді. Инженерлік геодезия жұмыстарын және басқа инжененрлік зерттеу жұмыстарын топорграфиялық планмен қамтамасыз ету мақсатымен. Құрылыс аумағына геодезиялық қазықтар бекітіледі. Бұл қазықтар торабы аумақтың топоргафиялық планың сызуға керек. Қазықтардың координаттары биіктік мәндері есептеледі. Бұл қазықтарды құрылыстың геодезиялық сапасын қамтамасыз ету үшін, жобалық сызықтарды жер бетіне сызу үшін, орындалған құрылыс жұмыстарының планын сызу үшін, құрылыстардың тұрақтылығын бақылау үшін қолданады. Көптеген жұмыстарды орындауға арналғандықтан қазықтар торабын құрудың да әдістері мен амалдары мол.

3. Ғимарат деформациясының түрлері.

Ғимараттар мен үйлер фундаменттерінің деформациялары арқылы конструкцияларда крен мен жарықшақтар пайда болады. Ғимараттар мен үйлердің деформацияларын анықтау фотограмметриялық әдіспен орындалуы мүмкін, фототеодолит пен стереофотограмметриялық аспаптар қолданылады. Фотограмметриялық әдістің мәні жергілікті жерде бекітілген нүктелерден фототеодолитпен объекті фотосуретке түсіруден тұрады. Фотосуреттеу анықталған уақыт аралықтар бойынша жүргізіледі. Фотграмметриялық әдіспен деформацияларды анықтау дәлдігі фотосуреттеу базисінен түсіру объектісіне дейінгі ара қашықтыққа байланысты. Ғимараттар мен үйлердің шөгулеріне бақылау жасаудың ең жиі қолданылатын әдісі болып геометриялық нивелирлеу әдісі саналады. Бүл әдісті қолдану кезінде анықталған уақыт кезеңдері бойынша бастапқы, тереіндік немесе топырақты реперлерге қатысты шөгу маркаларына нивелирлеу жүргізіледі. Шөгу маркаларынын биіктік бойынша өзгеру шамасы мен жылдамдығы ғимарат шөгуін сипаттамасын көрсетеді. Бақылау кезеңдер арасындағы интервалдар ғимарат түріне, топырақ сипаттамасына байланысты таңдалады. Шөгулерді III класты нивелирлеу, Н-3 нивелирмен анықтау кезінде нивелирлеуді аспаптың екі деңгейі бойынша бір бағытта жүргізеді. Ғимараттар мен үйлердің шөгулерін гидростатикалық және тригонометриялық нивелирлеу әдістерімен орындауға болады. Горизонталь сырғулар ғимарат әсерінің сыртты аймағында орналаскан тірек пунктерінен анықталады. Ғимарат және үйлер шөгулеріне бақылау арнайы тұрақты нивелирлік таңбаларға қатысты жүргізіледі. Ғимарат шөгулеріне бақылау жүргізу аймағында үш терендік реперлерді орнатады, олардың биіктік бойынша орындары өзгеріссіз болу керек. Терендік фундаментті реперлер өте жауапты ғимараттарға бақылау жасалғанжағдайларда және шөгулерді І класты нивелирлеумен өлшегенде бекітіледі. Шөгулерді ІІ және ІІІ класты нивелирлеумен өлшегенде топырақты реперлерді қолдануға болады. Шөгулерді анықтау үшін ғимаратқа өзімен бірге сырғытын бақылау маркаларды орнатады. Оларға бақылау жүргізу бойынша ғимарат және оның жеке бөлшектерінің шөгу шамалары анықтайды. Шөгу маркалары әртүрлі болады. Топырақ ғимараттарына штанга түрлі маркаларды бекітеді. Маркаларды әртүрлі терендікке орнатады және оларға нивелирлеу жүргізу бойынша топырақ ғимаратынын деформацияларын анықтайды.

№ 8

1. Орташа квадраттық қателіктер, бөлу жұмыстарының дәлдігіне әсер ететін қосынды әсерінен туындайтын:Өзіндік бөлудің қателігі, бекіту орталықтаулары, шыққан мәліметтер.

2. Осы құрылыс ғимаратына келесі талаптар қойылады: ғимарат өстерінің паралелдігі, горизонтальдігі, түзу сызықтылығы:Айналдыра бекіту.

3.Бұл бағдарлау әдісі жерасты геодезиялық негізге физикалық принциптерде негізделген:Гироскопиялық бағдарлау әдісі.

4.Ғимарат құрылысындағы нөлдік белгісі: Бірінші этаждың "таза еден" белгісі.

5.Котлаван қазғаннан кейін және түбін тазалағанда жобалық белгіге дейін нені орындайды:Котлаван түбіне дейін өсті жіберу.

6.Монолитті фундаменттерді құру барысында геодезиялық жұмыстардың құрамына:Жоспарды құру, биіктікте және тік профильді құруды, биікпен және шегендеп бекіту.

2. Автомобиль жолдарының құрылысы кезінде орындалатын геодезиялық жұмыстар.

Бөлуді жергілікті жердегі трассаны жөндеуден бастайды. Абристерді қолданып

пикетаж төбелерін жаңартады. Бұрылу бұрыштарын өлшейді және әрбір 10-20м сайын

қисықтарды деталды бөледі. Трассанын технткалық нивелирлеуін орындайды.Ара қашықтықтарды болатөлшеуіш ленталар немесе қашықтықөлшеуіштермен өлшейді. Трасса

пикеттер мен плюстік нүіктелерде қазықтармен бекітіледі. Теодолит немесе эккердің

көмегімен әрбір жүп пикеті трасса осіне перпендикуляр шығарылады. Пикеттерді әрбір

1000м сайын столбалармен бекітеді. Құрылыс аумағына геодезиялық қазықтар бекітіледі. Бұл қазықтар торабы аумақтың топоргафиялық планың сызуға керек. Қазықтардың координаттары биіктік мәндері есептеледі. Бұл қазықтарды құрылыстың геодезиялық сапасын қамтамасыз ету үшін, жобалық сызықтарды жер бетіне сызу үшін, орындалған құрылыс жұмыстарының планын сызу үшін, құрылыстардың тұрақтылығын бақылау үшін қолданады. Көптеген жұмыстарды орындауға арналғандықтан қазықтар торабын құрудың да әдістері мен амалдары мол.

Орындалатын жұмыстың геодезиялық сапасын арттыру мақсатымен, аумақта геодезиялық қазықтар бар болса да, геодезиялық қазықтар торабының жобасын жасайды. . Геодезиялық қазықтардың атқаратын міндеттері де өзгеше болғандықтан торабты құру әдістері,амалдары өзгеше. Мұндай ерекшеліктер гидротехникалық құрылыстарға

арналған, өте дәл құрылыстарды салуға арналған геодезиялық қазықтар торабына тән.Мысалы өте биік платинаны салуға арналған геодезиялық қазықтарторабы бірнеше

биіктіктерге бекітіледі.

3. Ғимарат деформациясының түрлер

Табиғат жағдайларынын және басқа себебтер әсерлері арқылы ғимараттар мен үйлер

пайдалану барысында өздерінің орындарын горизонталь және вертикаль жазықтықтар бойынша өзгерту мүмкін. Егер ол құбылыстар дер кезінде табылып және оларды жөю үшін

керекті әрекеттер қабылдан баса, онда ғимарат немесе үй бұзылуы мүмкін. Сондықтан

ғимарат мен үйлерге пайдалану барысында қажетті бақылауларды жүргізу керек.

Ғимараттар мен үйлер фундаменттерінің деформациялары арқылы конструкцияларда

крен мен жарықшақтар пайда болады. Ғимараттар мен үйлердің деформацияларын анықтау

фотограмметриялық әдіспен орындалуы мүмкін, фототеодолит пен стереофотограмметриялық аспаптар қолданылады. Фотограмметриялық әдістің мәні жергілікті жерде бекітілген нүктелерден фототеодолитпен объекті фотосуретке түсіруден тұрады. Фотосуреттеу анықталған уақыт аралықтар бойынша жүргізіледі. Фотограмметриялық әдіспен деформацияларды анықтау дәлдігі фотосуреттеу базисінен түсіру объектісіне дейінгі ара қашықтыққа байланысты.

№9

1.Ствол, рудниттік жол, штольня, портал - бұл қай құрылыс ғимараттардың элементтері:Тоннель.

2. 25м. - 50м. жақпен тізбек түріндегі үшбұрыштар тоннелде дамитын жобалық тор қалай атайды:Жұмыстық полигонометрия.

3.Жобалық нивелирлеуде қай құралдарды қолданады:Теодолит, маркалар, рейкалар.

4. Биіктігі бойынша рельефті жергілікті жерді табиғи өлшеу бұл:Вертикалді жобалау.

5.Траншей түбін тазалауда визирлеу әдісін қай кезде қолданады:Қысымды құбырларда.

6. Жерасты құрылыс түсірісін қай құралды қолдану арқылы қолданады:Трассоискатель.

2. Геодезиялық қадалау жұмыстарының әдістері. Тік бұрыштық қиылыстыру әдісі.

Басты планды жобалаумен бір уақытта геодезиялық жұмыстар өндіріс жобасы (ГЖӨЖ)

өңделеді.

Ғимараттар жобаларын болмысқа шығару үшін мәліметтерді дайындаудың үш әдісі бар: графикалық, аналитикалық және құранды.

Графический әдіс - барлық қажет мәліметтер: ара қашықтықтар, дирекциондық

бұрыштар және координаталар басты планнан сызба құралдың көмегімен тікелей

анықталады, сызғыш, транспортир, көлденең масштаб, үшбүрыш және циркульдің

көмегімен. Аналитикалық әдістің дәлдігі есептеулердің дәлдігіне байланысты, сондықтан есептеулерді кез келген дәлдікпен жүргізуге болады. Құранды әдістің мәні келесіден тұрады: жобаланатын ғимараттың кейбір нүктелер, сызықтар мен дирекциондық бұрыштар графикалық тәсімен анықталады, ал басқалар - аналитикалық тәсілмен.

Тік бұрыштық қиылыстыру әдісі. Басты және негізгі остер бөлу жұмыстарынын геодезиялық негізі болып саналады. Қарапайым пішінді ғимараттарды шығару үшін

негізгі остерді бөледіОстерді бөлуді соңғы екі нүктелерден бастайды. Жобалы нүктелерді болмысқа шығару әртүрлі тәсілдермен орындалады: тікбұрышты координаталар, тура бұрыштық керітпе, сызықтық керітпе, жармалар керітпесі.

3. Ғимараттар мен үймереттердің деформацияларын бақылау тәсілдері.

Табиғат жағдайларынын және басқа себебтер әсерлері арқылы ғимараттар мен үйлер

керекті әрекеттер қабылдан баса, онда ғимарат немесе үй бұзылуы мүмкін. Сондықтан

ғимарат мен үйлерге пайдалану барысында қажетті бақылауларды жүргізу керек.

Ғимараттар мен үйлер фундаменттерінің деформациялары арқылы конструкцияларда

крен мен жарықшақтар пайда болады. Ғимараттар мен үйлердің деформацияларын анықтау

№ 10

1.Үйінді және қисаю келесі құрылыс ғимаратарының деформациясының құрамына кіретін:Крен.

2. Құрылыс ғимараттарының қарама қарсы нүктелердің жауын-шашынның біркелкіліксіз деформацияның мынадай түрі:Отыру.

3.Бекітілген нүктедегі радиусының бұрыштық орналасуының өлшемі салу түрінің өзгертуі үшін мінездемелі:Бұрау.

4.Ғимарат құрылысының деформациясының бұл түрі координаттардың өзгеруімен мінезделеді :Горизонталь қосылу.

5. Өстік, кеңістіктік, жобалық, биіктік әдістер қай деформация түрін анықтауға мүмкіндік береді: Опырылу.

6. Геодезиялық өлшеулерді деформациялық маркалар және грунтты реперлер үшін анықтайды:Отыру.

2. Геодезиялық қадалау жұмыстарының әдістері. Сызықтық қиылыстыру әдісі.

Басты планды жобалаумен бір уақытта геодезиялық жұмыстар өндіріс жобасы (ГЖӨЖ)

өңделеді. Ғимараттар жобаларын болмысқа шығару үшін мәліметтерді дайындаудың үш әдісі бар: графикалық, аналитикалық және құранды.

Графический әдіс - барлық қажет мәліметтер: ара қашықтықтар, дирекциондық

бұрыштар және координаталар басты планнан сызба құралдың көмегімен тікелей

анықталады, сызғыш, транспортир, көлденең масштаб, үшбүрыш және циркульдің

Сызықтық қиылыстыру әдісі. Ғимараттар мен үйлердің басты остері деп екі өзара перпендикуляр сызықтарын (I — I және II — II) атайды, оларға қатысты болмысқа шығару үтттін керекті бөлшектерді белгілейді. Негізгі остер деп ғимарат немесе үйдің сыртқы сүлбелерін планда анықтайтын сызықтарды атайды.

3. Ғимараттар мен имараттар жобаларын алаңға көшіру. Жер бетіне жазық бұрыштарды салу.

Үймереттер мен ғимараттар жобасын жергілікті жерге ауыстыру үшін жобалау

кезінде бөлу сызбалары құрастырылады, оларда жобаны сыртқа шығару үшін қажетті

деректер жазылады. Жобалық көлденең бұрышты сыртқа ауыстыру немесе бөлу жергілікті жерде алғашқы бағытпен жобалық бағытқа тең бұрышты құрайтын бағытты іздестіру мен бекітуден тұрады. Жобалық сызықты таспалар мен рулеткалардың көмегімен жергілікті жерге ауыстыру үшін алғашқы нүктеден берілген бағытта көлбеу ара қашықтық қалдырады, оның көлденең салынуы жобалық мәнге тең. Геодезиялық дайындық деректері бойынша жоба жергіліктік жерге ауыстырылады, яғни үймереттер мен ғимараттардың басты және негізгі осьтерін бөлу жүргізіледі. Алаңды тігінен жоспарлау жер қазатын машиналардың жұмысын бақылауды жүзеге асыратын, лазерлік геодезиялық аспаптардың көмегімен орындалуы мүмкін. Берілген еңістердің сызықтары мен жазықтықтарын жергілікті жерге ауыстыру міндеті сызықтық ғимараттарды (жолдар, құбырлар және т.б.), сондай-ақ аэродромдарды, қала алаңдарын және т.б. салған кезде пайда болады.

№ 11

1. Тест сұрақтары

1.Бөлшекті геодезиялық торларды дамытуда, топографиялық түсірілімдер жүргізуде, инженерлік-геодезиялық жұмыстарды жасауда нені негізге алады: Мемлекеттік геодезиялық тор.

2.Жобалық тор қандай әдіспен салынады:Триангуляция, полигонометрия, трилатерация және олардың біріккен әдістері.

3.Биіктіктік тор қандай әдіспен салынады:Геометриялық нивелирлеу әдісімен.

4.Аралық пунктердің көрінуі үшін қандай сыртқы геодезиялық белгілер орнатылады:Сигналдар и пирамидалар.

5.Барлық кластардың мемлекеттік нивелирлік торлары жергілікті жерге қандай белгілермен орнатылады:Репер және маркамен.

6.Реперді топыраққа көмгеннен кейін оны қалай атайды: Грунтты.

2. Ғимараттар мен имараттар жобаларын алаңға көшіру. Жобалық ұзындықты жер бетіне көшіру.

Ғимараттарды бөлу немесе жобаны сыртқа ауыстыру үймереттер мен ғимараттардың

жоспарлық және биіктіктік орнын анықтайтын нүктелер менн желілерді табудан және

жергілікті жерде бекітуден тұрады. Бөлу жұмыстарына берілген бұрыштарды, берілген

ұзындық сызықтарын, белгілі таңбалы нүктелерді, берілген еңістердің сызықтары мен

жазықтықтарын ауыстыру кіреді. Үймереттер мен ғимараттар жобасын жергілікті жерге ауыстыру үшін жобалау кезінде бөлу сызбалары құрастырылады, оларда жобаны сыртқа шығару үшін қажетті деректер жазылады. Жобалық көлденең бұрышты сыртқа ауыстыру немесе бөлу жергілікті жерде алғашқы бағытпен жобалық бағытқа тең бұрышты құрайтын бағытты іздестіру мен бекітуден тұрады. Жобалық сызықты таспалар мен рулеткалардың көмегімен жергілікті жерге ауыстыру үшін алғашқы нүктеден берілген бағытта көлбеу ара қашықтық қалдырады, оның көлденең салынуы жобалық мәнге тең.

Жобалық нүктелерден сыртқа ауыстыру әр түрлі: тік бұрышты координата-лар,

полярлық координаталар, тура бұрыштық қиылыстыру, сызықтық қиылыстыру, тұстама

қиылыстыру тәсілдерімен жүргізіледі. Жобалық белгіні жергілікті жерге ауыстыруды өте жиіжасауға тура келеді. Белгіні іргетасты салған кезде терең қазаншұңқырдың түбіне,ғимараттың жоғарғы бөліктеріне, жерасты коммуникацияларын төсеу кезінде траншеяныңтүбіне және т.б. шығарады. Алаңды тігінен жоспарлау жер қазатын машиналардың жұмысын бақылауды жүзеге асыратын, лазерлік геодезиялық аспаптардың көмегімен орындалуы мүмкін. Берілген еңістердің сызықтары мен жазықтықтарын жергілікті жерге ауыстыру міндеті сызықтық ғимараттарды (жолдар, құбырлар және т.б.), сондай-ақ аэродромдарды, қала алаңдарын және т.б. салған кезде пайда болады.

3. Құрылыс алаңындағы жер бетін нивелирлеу.

Құрылыс аумағының астында сол құрылыстарға арналған жер асты құрылыстары

салынады. Жұмыс жобалық план және пішіннің негізінде орындалады. Жобалық план жергілікті қазықтар тізбегімен сәйкестендіріледі. Керек нүктелердің координаттары есептелетін жерге сызуға қажет бұрыштар мен ұзындықтар есептеледі. Арықтың өсін, бұрылыс нүктелерінің құдықтарды және т.б. жобада көрсетілген нәрселерді жер бетіне сызады. Жобалық сызықтарды жер бетіне геодолиттің, рейканың, рулеткалардың көмегімен сызады. Арықты қазу үшін арықтың осін жер бетіне 5 - 20 м сайын қағылған ағаш қазықтарымен белгілейді, арықтың ені де белгіленеді.Жер асты құбырларының бағыттары еңістіктері құдықтарт қазып анықталады немесе арнаулы іздеуіштердің көмегімен анықталады.Сырықты арықтын өсімен тартылған жіптің бойымен жылжытып арықтың түбінің биіктік мәнін жобалық мәнімен теңестіреді. Жер асты коммуникацияларының құрылыс ішіне кіретін жері құрылыстың өсімен байланыстырылады. Кіретін жерді құрылыстың сыртына белгілейді, ең жақын құдықтан арық қазады. Жер асты коммуникацияларының жағдайын толық анықталғанан соң, коммуникациялардың планың сызуға кіріседі. Жұмысқа енгізілген жер асты торабтарының планын сызу үшін торабтың бойымен құдықтар қазады. Жер асты коммуникацияларының биіктік мәндерітехникалық нивелирлеу, жұмыстарымен анықталады. Құдықтардың қақпақтарының лас суағарлардың, сусүзгіштердің полының, телефон, электр кабельдерінің төбесінің биіктік мәндері бұрылу бұрыштарының биіктік

мәндері анықталады. Орындалған жұмыстардың нәтижелерін есептей, шыққан нәтижелерді пайдаланып жер асты коммуникацияларының планын сызады.

№ 12

1.Реперді қабырғаға бекіткеннен кейін оны қалай атайды:Қабырғалық.

2.Геодезиялық торлардағы сызықты өлшемдерді жүргізуге арналған барлық аспаптар мынадай болып бөлінеді:Геодезиялық, топографиялық, техникалық.

3.Биіктіктік жобалау кезінде жасалатын графикалық құжат: Жерлік жұмыстардың картограммасы.

4.Тік жобалауда қолданылатын топографиялық планның масштабын көрсетіңіз: 1:5000-1:500.

5.Құрылыс жұмысын жер бетіне шығарудың геодезиялық жұмысын қалай атайды:Құрылысты бөлу.

6.Қандай дайындықта жұмысқа қажетті бұрыштардың, арақашықтықтың, координаттар мен белгілер сызба аспаптары көмегімен пландар мен сызбалардан табылады:Графикалық.

2. Деформация түрлері, пайда болу себептері.

Табиғат жағдайларынын және басқа себебтер әсерлері арқылы ғимараттар мен үйлер пайдалану барысында өздерінің орындарын горизонталь және вертикаль жазықтықтар бойынша өзгерту мүмкін. Егер ол құбылыстар дер кезінде табылып және оларды жөю үшін керекті әрекеттер қабылдан баса, онда ғимарат немесе үй бұзылуы мүмкін. Сондықтан ғимарат мен үйлерге пайдалану барысында қажетті бақылауларды жүргізу керек. Жармаларды құру мүмкіндігі болмаған жағдайларда, мысалы таулы жерде горизонталь

жылжуларды анықтау үшін триангуляция әдісі қолданылады. Әдістің мәні триангуляциялық

торапқа жататын бақылау таңбалар координаталарын кезеңді анықтаудан тұрады.Көршілес

кезеңдер координаталар айырмашылықтары бойынша ғимараттың горизонталь жылжуы

анықталады. Ғимараттар мен үйлер фундаменттерінің деформациялары арқылы конструкцияларда крен мен жарықшақтар пайда болады. Ғимараттар мен үйлердің деформацияларын анықтау фотограмметриялық әдіспен орындалуы мүмкін, фототеодолит пен стереофотограмметриялық аспаптар қолданылады. Фотограмметриялық әдістің мәні жергілікті жерде бекітілген нүктелерден фототеодолитпен объекті фотосуретке түсіруден тұрады. Фотосуреттеу анықталған уақыт аралықтар бойынша жүргізіледі. Фотграмметриялық әдіспен деформацияларды анықтау дәлдігі фотосуреттеу базисінен түсіру объектісіне дейінгі ара қашықтыққа байланысты.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Ғимараттар мен имараттар жобаларын алаңға көшіру. Жобалық биіктікті жер бетіне көшіру.

Ғимараттарды бөлу немесе жобаны сыртқа ауыстыру үймереттер мен ғимараттардың

жоспарлық және биіктіктік орнын анықтайтын нүктелер менн желілерді табудан және

жергілікті жерде бекітуден тұрады. Бөлу жұмыстарына берілген бұрыштарды, берілген

ұзындық сызықтарын, белгілі таңбалы нүктелерді, берілген еңістердің сызықтары мен

Жобалық нүктелерден сыртқа ауыстыру әр түрлі: тік бұрышты координата-лар,

полярлық координаталар, тура бұрыштық қиылыстыру, сызықтық қиылыстыру, тұстама

№ 13

1. Тест сұрақтары

1.Қандай дайындықта жұмысқа қажетті бұрыштардың, арақашықтықтың, координаттар мен белгілер аналитикалық есептеулер нәтижесінде табылады:Аналитикалық.

2.Жергілікті жердегі бөлу жұмыстарының бірінші кезеңі:Құрылыстың негізгі өстерін жер бетіне шығару.

3.Жергілікті жердегі бөлу жұмыстарының екінші кезеңі:Бөлшекті бөлу.

4.Жобалық белгіні жер бетіне шығаруда қолданылатын аспап:Нивелир.

5.Жобалық бұрышты жер бетіне шығаруда қолданылатын аспап:Теодолит.

6.Жобалық иілуді жер бетіне шығаруда қолданылатын аспап:Теодолит.

2. Көпір өткелдерінің құрылысы барысында орындалатын геодезиялық жұмыстар құрамы.

Бөлу торабы іздеулер кезеңінде құрылады. Ұзындықтары 100м астам болғанда

жиек бойынша негізгі оске параллель қосымша ось жүргізіледі. Абцисс осін ауысу осі

бойынша бағыттайды, ал ординат осін оған перпендикуляр орналыстырады. Қалған

пунктер координаталарын триангуляция әдістері, полигонометрия және трилатерация

көмегімен анықтайды. Инженерлік геодезия жұмысының ішіндегі жобалық сызықтарды жер бетіне сызу жұмысы негізігі жұмыстардың біреуі болып саналады. Бұл жұмыс құрылысты жобада көрсетілген жерге, жобада көрсетілген биіктікте орналастыру мақсатымен орындалады.Құрылыс жобасы ірі масштабты топорграфиялық планға сызылады. Топографиялық план белгілі немесе берілген координаттар жүйесінде сызылады, жер бетінде нақты орны бар, бағытталған. Топорграфиялық план сызу үшін жер бетін өлшейді, қазықтардың координаттарын есептейді. Жобаны жер бетіне сызу үшін бұрыштар ұзындықтар жер бетіне салынады. Топографиялық планды сызу мен жобаны жер бетіне салудың айырмашылығ осында. Құрылыстардың өстері жобада көрсетіледі, бөлшектері өстің аййналасында орналасады. Жобада жер бетіне сызылатын негізгі өсь деген түсінік бар. Құрылыстың бөлшектерін жер бетіне осы негізгі өсті пайдаланып сызады негізгі көмекші өстер, аралық өстер, бөлшектің өстері тарайды. Жобаларды жер бетіне сызу үшін тік бұрышты координаттар әдісін, ұзындықты бұрышты өлшеу әдісін, бұрыштар өлшеу әдісін, бір бағыт әдісін және т.б. әдістерді

қолдануға болады.

3. Геодезиялық құрылыс торы.

Құрылыс сеткаларының атқаратын міндетіне, құрылыстың түріне сәйкес сетканың

қабырғаларының ұзындығы 100-ден 400 метрге дейні болуы мүмкін. Өмірде ең көп

қолданатын сетка қабырғалары 200 метрлік сеткалар. Құрылыс үйлерінің ішінде,

технологиялық машиналарды орнатуға арналған сеткалардың қабырғасы 10 метрден 200

метрге дейін қысқартылады.

Сеткалар жеке, координаттар жүйесімен құрылады. Жүйенің басын, сетканың

төбелерінің барлығының сандық мәндері оң сан болатын мәннен бастайды. Координаттар

өсін А және В әріптерімен белгілейді. Қазықтардың координаттары әріптің қасына жазылған

сандармен көрсетіледі. А3; В5 деген жазу сетканың төбесінің координаты Х=300 м; У=500

мдеген мағына береді. Тордың ортасындағы нүктелердің кординаттары мынандай түрде

жазылады А14+25,65; В8+30,5 м бұл жазу Х=1425,65м У=830,5 м деген мағына.

Құрылыс сеткаларын құрудың дәлдігі, сетканың атқаратын міндетіне сәйкес болады.

Сеткалар масштабы 1:500 жердің топорграфиялық планын сызуға қолданылатын

болғандықтан, сеткалардың төбелерінің координаттары дәл анықтаулары керек.

Қабырғаларының ұзындықтары 200 метрден ұзын болмауы керек. Ұзындықтар 1:10000

қатынасы қатемен өлшенуі керек. Бұрыштарды 10 ортақ квадратты қатемен өлшеуге

болады.

№ 14

1.Жобалық арақашықтықты жер бетіне шығаруда қолданылатын аспап:Лента.

2.Котлованның түбіне және этаждарына жобалық белгілерді кіргізуде қандай аспап қолданылады:Нивелир мен лента.
3.Бөлу жұмыстарының элементтері:Жобалық белгілерді шығару.

4.Полярлық координат әдісімен қандай бөлу жұмыстарының элементтері шығарылады:Жобалық бұрыш пен жобалық қашықтық.

5. Бұрыштық қиылыстыру әдісі арқылы бөлу жұмыстарының қандай элементтері салынады:Жобалық бұрыш.

6.Полярлық координат әдісінде қандай аспап қолданылады:Теодолит пен лента.2. Орындаушылық түсірулердің мақсаты мен құрамы және түрлері.

Ғимараттар мен имараттардың орындаушылық түсірулері құрылыстық-монтаждау

және геодезиялық жұмыстардың әр кезегін аяқтайды. Орындаушылық түсірулер барысында

ғимараттың орнатылған бөліктері мен қүрылымдардың, бөлу осьтердің нақты жоспарлық-биіктік жағдайын анықтайды. Сондықтан орындаушылық түсірулер келесі негізгі тапсырыстарды шешуге арналған;

- орындалған қүрылыстық-монтаждық жүмыстарды мезгілімен бақылау және есептеу;

- жобадан ауытқуларды алдын-ала түзету үшін жасалған жүмыстың жобалық

шамаларға сәйкестігін тексеру;

- жобадан барлық ауытқуларды анықтау үшін жергілікті алаңға көшірген дәлдік

шамасын анықтау;

- ғимараттар мен имараттардың, инженерлік коммуникациялардың қүрылысын

аяқтағаннан кейін нысанның нақты орналасу жағдайын анықтау.

Орындаушылық түсірулердің қүрамына келесі жүмыстар кіреді:

- түсіру негізін жасау;

- контурлық түсіру;

- ғимарат элементтерінің, олардың тораптарының және бөлек қүрылымдардың

бөлшектенген жоспарлық-биіктік түсірулері;

- жерасты және жерүсті коммуникациялардың, өтпелердің, алаңдардың жоспарлық-биіктік түсірулері;

- жоспарларды, профильдерді және қималарды жасау.

3. Өндірістік алаңдарда геодезиялық тор пунктерін салудың орны мен сұлбасы.

Ғимараттар мен имараттардың жерүсті бөліктеріне орындаушылық түсіру

сұлбалар, қүрамына: үстындардың, үстындар бастарының, үстындар консольдерінің, кран

асты арқалықтар мен жолдардың, жоспарлық-биіктік түсірулері, арқалықтар мен

фермалардың, кірпіш, монолит, және ірі-панельді ғимараттардың, еденнің биіктік түсірулері,

өндірістік ғимараттардың жабын тақталардың, лифтік шахталардың, кіру жолдардың және жерді көгалдандырудың түсірулері жатады. Ғимараттар мен имараттардың орындаушылық түсірулері қүрылыстық-монтаждау және геодезиялық жүмыстардың әр кезегін аяқтайды. Орындаушылық түсірулер барысында ғимараттың орнатылған бөліктері мен қүрылымдардың, бөлу осьтердің нақты жоспарлық-биіктік жағдайын анықтайды.

№ 15

1. Үлкен көпірлерлердің, гидроқұбырлардың және туннелдердің құрылысын бөлу жұмыстарында жақтары 0,5-2,5 км болатын геодезиялық бөлу торы қалай аталады:Тиангуляциялық.

2.Үлкен көпірлерлердің, гидроқұбырлардың және туннелдердің құрылысын бөлу жұмыстарында жақтары 20-50 км болатын геодезиялық бөлу торы қалай аталады:Микротриангуляциялық.

3.Трасса өсінің орналасуы техникалық тұрғыдан және экономикалық жағынан тиімді анықталатын инженерлік-геодезиялық ізденістің түрі қалай аталады:Трассалау.

4.Шектелген құрылымдық сызықта, яғни қызыл сызықта орналасқан координата нүктелерін анықтайтын процесс:Қызыл сызықтардың есептеулері.

5.Қисықта орналасқан аралық (қосымша) нүктелердің жергілікті жердегі орнын анықтау үшін тұрғызылатын геодезиялық құрылымның түрі қалай аталады: Шеңберлі қисықтарды бөлшектеп бөлу.

6.Құрылыстың жекелеген элементтерін жер бетіне шығаруға арналған барлық мәліметтерді қамтыған сызба қалай аталады: Бөлу сызбасы.

2. Гидротехникалық үймереттер және оларды тұрғызудағы геодезиялық жұмыстар құрамы.

Іздеулер кезінде бірінші кезекте өзең бойлық профилін құруын орындайды.

Сукөлігімен байланысты есептерді шешу кезінде су деңгейіне нивелирлеу жасайды. Су

бетінің сипаттамалы нүктелер биіктіктерін анықтайды. Су деңгейін нивелирлеу үшін өзең жиегі бойынша әрбір 1,5-3км сайын тұрақты реперлермен бекітілген нивелирлік жүрісті салады. Өзең терендіктерін өлшеу биіктік түсірістердің бір түрі болып саналады. Өлшеу жұмыстары үшін жиектер бойынша салынған және ірі масштабты топографиялық түсірістер үшін қызмет ететін геодезиялық тораптар пландық негіздеу болып саналады. Геологиялық іздеулерді геодезиялық қамтамасыздау территориялардың топографиялық түсірістерін жасаудан тұрады; жергілікті жерге жобаланған төтелдерді, шурфтерді, шақталарды шығару; нақты тау-кен- бұрғылау қазбалардың биіктік және пландық координаталарын анықтау. ГЭС құрылыстары кезінде котлавандарды құрғату қажеттілігі геодезиялық тораптарды үшін ең күрделі болады. Құрылысты оперативты қызметтеу үшін геоедезиялық тораптар пунктерін ғимарат остеріне жақын орналастырған өте ыңғайлы – полигонометриялық әдіс. Гидротехникалық ғимараттар остерін болмысқа шығару дәлдігі жобалы көлемдерді анықтау тәсідеріне байланысты. Гидротехникалық агрегаттарды монтаждау кезіндегі геодезиялық жұмыстар құрамына кіреді: болмысқа ғимарат остерін шығару, агрегаттарды монтаждау үшін тіректерді бөлу, тіректерде монтажды нүктелерді белгілеу және агрегатты жобалы жағдайға орнатыдың бақылауы.

3. Инженерлік үймереттерді жобалау кезеңдері.

Инженерлік жұмыстарды жобалау және оны ары қарай салу, арнаулы инженерлік

ізденіс деп аталатын үрдісті жұмыстар негізінде жүргізіледі. Инженерлік ізденістің негізгі атқаратын істері-болашақ құрылыс салынатын ауданның табиғи және экономикалық жағдайларын, құрылыс нысандарының оны қоршаған ортамен ӛзіндік байланысы, оларды қорғаудың инженерлік жолдары және құрылысты мекендеушілердің қауіпсіз өмір сүру жағдайларын зерттеу.

Инженерлік ізденістің әр түрі жобалаудың өзіне тән сатысын материал- дық

қамтамасыз етуі керек. Сондықтан ізденісті бірнеше түрге бөледі:

1) алдын алалық, техника-экономикалық негізін анықтау (ТЭН) немесе техника-экономикалық есептеу (ТЭЕ);

2) жобалау кезіндегі;

3) жұмыс істеу құжаттарын дайындау кезіндегі.

Ізденіс экономикалық және техникалық болып екіге бөлінеді.

Экономикалық ізденістер салынбақшы құрылысты, сол жерде құрылыс

материалдарымен, заттармен, көлікпен, сумен, энергиямен, жұмыс күшімен т.с.с. қамтамасыз

ете алама және салынып болған соң осы құрылыс экономикалық тұрғыдан тиімдіме, осы аталған шарттарды есепке ала отырып жасайды. Техникалық ізденіс құрылыс салынатын жер аумағының табиғи жағдайын егжей-тегжейлі зерттеу және жобалау, құрылыс салу кездерінде сол жердің табиғи байлықтарын мүмкіндігінше толық пайдалану және есепке алу үшін жүргізіледі.

№ 16

1.Құрылыстық алаңда орналасқан және белгілі биіктігі бар нүктені бекітуші геодезиялық белгі қалай аталады:Құрылыстық репер.

2.Таза жердің бірінші этажынан алынатын жобалық мән қалай аталады:Құрылыстық нөл.

3.Қиын әрі күрделі аудандардан өтетін трассаның орны: Қадағалау нүктесі.

4. Оның жеке бөліктерінде немесе ғимаратты жер бетіне шығаруда бөлу сызбасында жүргізілетін ғимараттың өсі: Бөлу өсі.

5.Берілген интервалдағы бекітілген трассаның нүктесі қалай аталады:Пикет.

6. Зерттеу, оқу немесе сынау мақсатында жүргізілетін арнайы геодезиялық жұмыстарға арналған жергілікті жердің участогі: Геодезиялық полигон.

2. Көліктік тоннель құрылысында орындалатын геодезиялық жұмыстар.

Төннелдер жауапты инженерлік ғимараттар болып саналады, олар жол және су

араласу бағыттарында гидротехникалық ғимараттар мен өндірістік жиынтықтарды құру

кезінде құрастырылады. Құрылыс жобасы. Құрылыс жұмыстары жобамен сызылған жұмыс сызбаларымен орындалады. Құрылыс жобасы алдын-ала орындалға, инженерлік зерттеу жұмыстарына негізделеді. Қала аумағында жобалық сызықтар қызыл сызықтардың өстеріне байланыстырылады. Қызыл сызықтардың жобалары құрылыс жобаларымен бірге орындалады бұрылыс төбелерінің, қыйсықтардың элементтерінің координаттары есептеледі. Координаттарды тексеру мақсатымен қызыл сызықтардың нүктелері қалалық полигонометрия қазықтарының торабына қосылады. Координаттары сәйкес келмеген нүктелер қайтадан координаттары сәйкестендіріліп бекітіледі. Жалпыға бірдей жобалар, бұрынғы салынған үйлердің өстеріне де байланыстырылады. Жобалық сызықтар мұндай жағдай да, жер бетіне геодезиялық қазықтарды пайдаланып сызылады, дайындау жұмыстарын қазықтардың координаттарын пайдаланып орындайды. Жобаларды жербетіне сызу үшін алдын-ала сызбаларды журналдарды дайындайды. Керекті мәндерді есептейді. Мұндай мәндер құрылыстың 1:2000-1:5000 масштабта сызылған бас жоспарын қолданып есептеледі. Құрылыстың негізгі қсі жер бетіне сызылады. Бас жоспарда өстердің координаттары, геодезиялық қазықтар, бұрылу бұрыштары, ұзындықтар көрсетіледі.

3. Қала және елді мекен құрылыстарын жоспарын жобалау.

Ғимараттар мен имараттар құрылысы жоба бойынша жүзеге асырылады. Болашақ

құрылыс ұжымдарының ұстанымдарын көрсететін негізгі жобалық құжаты жергілікті

құрылыс ауданның басжоспары болып табылады. Онда ғимараттар, имараттар мен

инженерлік торлар, нысандарды жағдайластыру мен көгалдандырудың орналастыру тәртібі

көрсетілу керек. Ғимарат пен имараттардың орналасу тәртібін белгілейтін, сонымен бірге құрылыс аяқталғаннан кейін жергілікті жер бедерін сипаттайтын ауданның топографиялық жоспары - атқарушы басжоспардеп аталады.

Ғимараттар немесе имараттардың бас немесе негізгі осьтерінің бөлу жоспарында

салынып жатқан нысандардың габариттерін сипаттайтын бас осьтер, ұзына бойлық және

көлденең негізгі осьтері көрсетіледі, осьтердің қиылысу координаттары, сонымен бірге

жолдың бұрылу бұрыштары, электроберіліс желінің тіреулері, жерасты инженерлік желілер

құдықтарының координаттары беріледі.

Ғимараттар, имараттардың іргетастар жоспарында барлық бөлу осьтері, онымен

байланысқан іргетастің бөліктері, габариттері мен жоғарғы бетінің белгілері, топыраққа салу

тереңдігі, осьтер ара қашықтығы берілген.

Іргетастардың жоспарында құрылғыларды көрсету үшін: құрылғылар астындағы

іргетастар осьтерінің орналасуын, салу тереңдігі мен өлшемдерін

ғимараттың негізгі осьтеріне байланысы, салынатын детальдар мен анкерлік болттардың

бөлу шамалары көрсетіледі.

№ 17 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

1. Тест сұрақтары

1.Нивелир аспабының көмегімен орындалатын жұмыс түрі:

D. Нивелирлеу.

2.Геометриялық, тригонометриялық, барометрлік, гидростатикалық:

A. Нивелирлеу түрлері.

3. Нүктелердің биіктігін анықтау, сызықты құрылыстарды трассалау, жер бетін нивелирлеу қандай жұмыстарда жүргізіледі:

D. Нивелирлеу жұмыстарының түрлері.

4.Бұл қай нивелирлеудің түрі не жатады, егер тік орналасқан рейкадағы нүктеден, бір нүктенің басқадан асып кетуін, жазық сәулемен визирлеу арқылы есеп алу:

A. Геометрлік.

5. Топографиялық түсірілімдердің биіктік негізін қандай нивелирлік тор құрайды:

B. I, II, III, IV кластар.

6. Геометриялық нивелирлеу былайша жіктеледі:

C. I, II, III, IV кластар мен техникалық.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Геодезиялық пландық тірек тораптары және құру әдістері.

Пайдалы кен орындарын геологиялық барлаудағы топографиялық және геодезиялық жұмыстар күні бұрын бекітілген жобаға сәйкес жүргізілуі, сонымен қатар геодезиялық жұмыстарды жүргізу мен геологиялық барлау жұмыстарын топографиялық-геодезиялық қамтамасыздандыру инструк- цияларын міндетті түрде орындалуы қажет. Бұл жұмыстарға мыналар енгізңледі: 1) геодезиялық тіре және түсіріс тораптарын құру; 2) топографиялық түсірістер мен геологиялық есептік карталардың топографиялық негіздемесін жасау; 3) геологиялық барлау қазбаларының геометриялық элементтерін жобадан жергілікті жерге көшіру және оларды тірек пункттеріне байланыстыру. Барланатын кен орны территориядағы және тау-кен кәсіпорнына экономикалық қажетті, геодезиялық 1ірек тораптары мемлекеттік геодезиялық тораптары мен жиілету тораптарынан тұрады. Мемлекеттік геодезиялық торап 1,2,3,4-кластық триангуляциялық, трилатерациялық, полигонометриялық тораптардан және ІДІДП, ІУ-кластық тораптардан тұрады. Триангуляция (трилатерация) және полигонометрия әдістері пландық негіз құрады, яғни олар арқылы әрбір тірек пункттерінің Х,У координаталарын алады. Ал, нивелирлеу арқылы пункттің үіпінпіі координатасы - 2, яғни теңіз деңгейінен есептелетін биіктік белгісін алықталады. Мемлекеттік пландық тірек тораптарын құрған кезде негізгі әдіс, жер бетінде үшбұрыштарды құрудан тұратын триангуляция әдісі болып есептелді. Ол үшбұрыштардың барлық бұрыштарын өлшеу арқылы далалық бұрыштық өлшеулердің сенімді тексерісі қамтамасыз етіледі. Үшбұрыштар қабырғаларының үзындықтарын анықтау үшін үшбұрыш торабының бір қабырғасын өлшесе жеткілікті. Қалған қабырғалардың үзындықтары есептелініп анықталады. Үшбүрыштар белгілі бір тәртіппен, яғни теңқабырғалыға жақын орналасады (2.1-сурет). Триангуляцияның трилатерациядан айырмашылығы үшбүрыштардың жақтарының үзындығын анықтау әдісінде. Триангуляцияда базистер үзындығы мен үшбүрыштардың өлшенген горизонталь бүрыштары арқылы үзындықтар есептелсе,, трилатерацияда радио және лазерлік қашықтық өлшеуіштерді қолданылады. Жер бетінде үшбұрыштардың төбелері топрақ қабатына салынған арнайы центрлермен бекітіледі. Центрлердің үстіне басқа пункттерден көрініп тұруы үшін металдан немесе ағаштан жасалған үш қырлы пирамидалар орнатылады. Триангуляция қатарлары орташа ұзындықтары 20- 25 км үшбұрыштардан тұрады, олар өз кезегінде ұзындығы 200 км кластық звеноларды құрайды. Звенолар меридиандар мен ендіктер бағыттарына сәйкес жүргізіледі. Үшбұрыштағы ав қабырғасы бастапқы қабырға болып есептеледі және де ол өте жоғары дәлдікпен өлшенеді. Жер бетіндегі 20-25 км ұзындықтарды іс жүзінде өлшеу қиынға соғады, сондықтан бастапқы ав қабырғасын емес, оған көлденең жатқан, ұзындығы 6 км жақын Ы қабырғасы өлшенед

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Қызыл сызықтар жобасын құрастыру және есептері.

[pic 1]

№ 18 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

1. Тест сұрақтары

1.Геометрлік нивелирлеуге арналған геодезиялық аспап:

D. Нивелир.

2. Визирлік горизонталь сәуле арқылы өлшейтін геодезиялық аспап:

E. Нивелир.

3.Х=[(а1+а2)-(i1+i2)]/2 –формуласымен қандай өлшем анықталады:

D. Цилиндрлік деңгейдің өстерінің және нивелирдің визирлік өсі парраллель еместігі.

4.Техникалық нивелирлеу кезінде екі жақты рейканың қызыл және қара жақтарынан алынған өсімшелер, қандай мәннен аспауы керек:

A. 5мм.

5.Нивелир жүрісінің биіктік қатесі келесі формуламен есептеледі:

D. fh=∑hпр-∑hтеор.

6.Нивелирлік рейканың астыңғы бөлігі қалай аталады:

C. Өкшесі.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Автокөлік жолдарындағы ізденіс жұмыстары, трассалау.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

GPS- технологияларды ірі масштабты түсірістерді орындау кезінде қолдану.

Геодезиялық негіздемеде ірі масштабты түсірістерді жүргізуді қажет етеді. Мемлекеттік геодезиялық тірек торлары құру және оларды жұмыстық түсіру негіздемесіне дейін һ дамыту геодезияның осы күнгі жетістіктерін, яғни GPS технологиясын қолдану арқылы жүргізіледі.Глобальды позициялау жүйесі (GPS) ол арнайы навигациялық немесе геодезиялық қабылдағыштарды пайдалану арқылы жер бетінің кез келген нүктесінің орнын анықтаудың жер серіктік жүйесі. Сӛйтіп, геодезиялық негіздеме ірі масштабты түсірістерді жүргізуді қажет етеді. Мемлекеттік геодезиялық тірек торларын құру және оларды жұмыстық түсірімдік негіздемесіне дейін дамыту геодезияның осы күнгі жетістіктерін, яғни GPS технологиясын қолдану арқылы жүргізіледі. Қазіргі кезде жерсеріктік жүйенің екі түрлі қолданылады: ГЛОНАСС атты ресейлік және америкалық NAVSTAR жүйелері. Бұл ғаламдық навигациялық жерсеріктік жүйесі деген ұзақ атының қысқартылған түрі. Ғаламдық позициялау жүйесі (GPS) ол арнайы навигациялық немесе геодезиялық қабылдағыштарды пайдалану арқылы жер бетінің кез келген нүктесінің орнын анықтаудың жер серіктік жүйесі. Оның негізгі құндылығы мен ерекшеліктері мыналар: - пункттер арасында тура кӛрінушілікті қажет етпейді; - ӛлшеулердің автоматтандырылғандығынан бақылаушының қателіктері жоққа тең; - Жер шарының кез келген нүктелерінің координаталары тәулік бойы анықталады; - GPS анықтамаларының дәлдігіне қар, жауын, жоғары немесе тӛменгі температуралар және де ылғалдылық әсер етпейді; - ӛлшеу жұмыстарын жүргізудің мерзімі GPS технологиясын пайдаланғанда, бұрынғы дәстүрлі әдістермен салыстырғанда, әжептеуір қысқарады; - GPS нәтижелері цифр түрінде беріледі және де олар картографиялық немесе географиялық ақпараттық жүйеге (ГАЖ) жеңіл аударылады.

№ 19 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

1.Жергілікті жерде нивелирлік жүрістер немен бекітіледі:

C. Реперлер мен маркалар.

2.Тригонометрлік нивелирлеуді жүргізгенде аспаптың биіктігін тікелей рулеткамен өлшеп, мына мәнге жуықтап жазады: .

D. 0,01м.

3.Мемлекеттік нивелирлік тордың құрамына не кіреді:

А. 4 клас (1,2,3,4) және мемлекеттік тор.

4.Геодезиялық торларды түсіруде нүктелердің биіктігін немен анықтайды:

В. Геометриялық және тригонометриялық нивелирлеумен.

5.Барлық класты мемлекеттік геодезиялық торлардың пунктерін жергілікті жерде немен бекітеді:

С. Арнайы центрлер мен күрделі сигналдар.

6.Қазақстан аумағында орналасқан биіктіктері белгілі пункттердің жиынтығы:

A. Мемлекеттік геодезиялық биіктік торлары.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Жер асты коммуникацияларынық құрылысы және эксплуатациясы кезіндегі геодезиялық жұмыстар.

Жер асты коммуникацияларының құрылыс ішіне кіретін жері құрылыстың өсімен байланыстырылады. Кіретін жерді құрылыстың сыртына белгілейді, ең жақын құдықтан арық қазады. Суы өзі ағатын құбырлардың құрылысқа кіретін жерінің түбінің биіктік мәнін, құдықтын су ағарының биіктік мәнімен байланыстырады, яғни су өзі ағатын, биіктік мәніне орналастырады, жобалық еңістік сақталуы міндетті.Өндіріс аумақтарында, бөлімшелер арасындағы жер асты коммуникациялары, құрылыс негіздері салынып біткеннен кейін салынады. Жұмысты мұндай ретпен істеу, жер асты коммуникацияларының арықтарын құрылыстың өсімен қатар құрылыстың табандарының (негіздерінің) жиектерімен, табандарға бекітілген “бекітуші бөлшектермен” байланыстырып қазуға мүмкіндік береді, жұмысты орындау жеңіл болады. Жер асты коммуникацияларының жағдайын толық анықталғанан соң, коммуникациялардың планың сызуға кіріседі. Планда жұмыс біткенен кейін арықтар көмілмегі тұрғанда сызған жақсы және сапаны болады. Жұмысқа енгізілген жер асты торабтарының планын сызу үшін торабтың бойымен құдықтар қазады. Құдықтардың ара қашықтықтары, тораб жайында барлық мәліметтерді жыйнауға мүмкіндік беруі керек. Соңғы уақытта құбырлардың орнын арнаулы индуктивті аспап-құбыркабель іздеуіштің көмегімен анықтайтын болды. Құрылыстар салынып біткен аумақтарда жер асты коммуникацияларының планың геодезиялық қазықтардың көмегімен, тұрақты үйлердің бұрыштарын пайдаланып сызуға ал құрылыстар аз аумақтарда геодезиялық қазықтардың көмегімен сызуға, болады. План сызу үшін геодезиялық қазық пайдаланылса планға түсірудің барлық, әдісін қолдануға, ал план сызу үшін үйлердің бұрыштары пайдаланылса планға түсірудің ұзындықты өлшеуқармақ әдісі, перпендикулярлар әдісі, қатарлар әдісін қолдануға болады.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Полигонометриядағы бұрыштық және сызықтық өлшеулер.

Полигонометриядағы бұрыштық өлшеулер. Мемлекеттік геодезиялық жүйелерге полигонометрия жүрістерін байланыстыру тәсілдері. Тура және кері бірнеше рет қиылысу.

Инженерлік-геодезиялық тор пунктері қалалар, өндірістік, энергетикалық, құрылыстық нысандар шекарасында геодезиялық белгілермен бекітіледі, олар конструкциясында, орналасу орнында және оларды қолдану әдісінде бірқатар ерекшеліктерге ие.

Полигонометрия центрлерін ғимарат қабырғасында бекіту үшін белгінің 2 типі қабылданған. 1-ші тип қабырғалық чугунды репер түрінде болады. Белгінің үстіңгі бөлігі сфералы және онда диаметрі 2 мм тесік бар. Бұл тесік полигонометрия пунктінің центрі ретінде қолданылады, сонымен қатар ол визирлік құрылғыны орнату үшін арналған. Центрдің 2-ші типі металл стаканнан тұрады, ол аз оттегілі шойыннан дайындалады. Стакан қабырғаға дюбель – шегемен жер бетінен биіктігі 0,3-1,2 м болатын құрылыстық – монтаждық тапаншаның атылу көмегімен бекітіледі. Пункт центрі ретінде диаметрі 2 мм болатын стакандағы тесік алынады. Бұл центрлер 3-ші және 4-ші классты нивелирлеудің сызықтарын бекіту үшін және де ғимараттар төбесінен жер бетіне түсірілген триангуляция және трилатерация пункттерінің центрін бекіту үшін қолданылады.

Полигонометриялық пункттерді қабырғалық маркалармен немесе реперлермен бекіткен кезде полигонометриялық жүрістерді қабырғалық белгілерге байланыстыру есебін шешу қаже

№ 20 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

1. Тест сұрақтары

1. Балтық теңізінен қандай тірек торы есептеледі:

A. Нивелирлік тор.

2. Тәжірибелі және теориялық өлшемдердің мәндерінің айырмасы қалай аталады:

C. Қате.

3. Координаттық торларды салғанда олардың квадраттарының қабырғаларының ұзындығы нешеге тең болады:

E. 10 и 8 см.

4. Түсірілімді жүргзбес бұрын жергілікті жермен танысуды қалай атайды:

C. Рекогносцировка.

5. Шаманың өлшеу нәтижесінің оның дәл мәнінен ауытқуы:

A. Өлшеу қатесі.

6. Координаталардың белгілі (Х,У) пункттерінің жиынтығының біздің территорияда алмасуын қалай деп атайды?

A. Мемлекеттік геодезиялық торлар.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Туннельдерді жобалау мен салудың әдістері. Туннельдердің схемалары, дәлдік талаптары.

Туннельдер жауапты инженерлік ғимараттар болып табылады және гидротехникалық ғимараттар мен өнеркәсіптік кешендерді тұрғызған кезде жол және су қатынасы жолдарында салынады. Туннельдің жобаланған трассасын және барлық құрылыстарды сыртқа ауыстыру үшін негізгі жоспарлық геодезиялық негіздеменің қызметін туннельдік триангуляция, трилатерация немесе сызықты-бұрыштық торап атқарады. Осы әдістермен алынған, жоспарлық негіздеме нүктелерін жиілету үшін, негізгі полигонометриялық торапты салады немесе полигонометриялық жолды төсейді. Келтіретін полигонометрия нүктелерінен координаталарды жерасты қазбаларына береді. Ұзын туннельдер мен оқпандар арасында үлкен ара қашықтықтар салу кезінде оқпан жанындағы сызықтан забойға дейін дирекциялық бұрышты беру дәлдігін жоғарылату үшін жерасты полигономет-риясының басты жолдарын төсейді. Трасса кескінінің жобасын шығару үшін нивелирлік тораптар түрінде биіктіктік геодезиялық негіздеме құрылады, олардың класын туннельдің ұзындығына және жобамен көзделген қарсы жерасты қазбаларының ұзындық-тарына байланысты таңдайды. Қалалар территорияларында метрополитендер туннельдерін тұрғызу үшін салынған нивелирлік тораптар ІІ класты нивелир-леу маркаларына тіреледі. Туннель жобасының аналитикалық есебіне трассаның негізгі элементтерін жоспарда және кескінінде есептеу; трасса пикеттерінің координаталарын есептеу кіреді. Қисықтарды сыртқа шығару үшін деректерді есептеу әр түрлі әдістермен жүргізіледі: хордалар бойынша шығару, дөңгелек қисықтарды сыртқа қиюшы-лары бойынша шығару, ауыспалы қисықтарды шығару, тік қисықтарды шығару.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Геометриялық нивелирлеу. III және IV класты нивелирлеу.[pic 2]

[pic 3]

№ 21 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

1. Тест сұрақтары

1.Үшбұрыштардың ішкі бұрыштарын өлшеу арқылы геодезиялық тірек торларын құру тәсілі:

A. Триангуляция.

2.Үшбұрыш қабырғаларының ұзындықтарын өлшеу арқылы геодезиялық тірек торларын құру тәсілі:

A. Трилатерация.

3. Горизонталь бұрыштар және ұзындықтарды өлшеу арқылы геодезиялық тірек торларын құру тәсілі:

A. Полигонометрия.

4. Жергілікті жерде белгіленген және планға (картаға) еңгізілген сызықты ғимараттың жобалық өсі:

A. Трасса.

5. Трасса бойында «тура орналастыру» кезінде трассаның қай участогіне бұрыш жатады:

B. Түзу участок.

6. Трассаның элементтері:

A. План және профиль.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Құрылыс алаңында белгілер мен салынған реперлердің беріктілігі мен дәлдігін анықтау.

1-типті қосымша құрылыстар ғимарат төбесінен жоғары капиталды қабырғада орнатылады, және құралды орнату және болттардың көмегімен металлды нысаналық цилиндрді бекіту үшін қолданылатын кірпіш немесе бетонды бағана немесе металлды формалар түрінде болады. Бақылау кезінде

нысаналық цилиндр алынады. Қосымша құрылыстың биіктігі төбеден 2 м аспауы тиіс. Белгінің центрі маркалар болып табылады, оның біреуі бағананың төменгі негізінің астынан, ал екіншісі бақылаушы үшін үстелшенің жоғарғы алаңына қойылады.2-типті қосымша құрылыстар шатырға шығатын немесе төбеден жоғары күрделі қабырғаларға бекітілген металлды сигнал түрінде болады. Құрал үшін үстелше ретінде металл пирамида, кірпіш немесе бетонды бағана қызмет етеді. Центрлері 1-типті қосымша құрылыстар сияқты бекітіледі.

Геодезиялық белгілерді салу орны қаланың бас архиторымен келісілуі тиіс. Ғимараттардағы қосымша құрылыстар архитектуралық рәсімделген және түсі ғимараттың түсімен келісетіндей болуы тиіс. Пландық геодезиялық торлар пункттері жердегі пункттердің ұзақ мерзімге сақталуын қамтамасыз ететін белгілермен және нүктелердің түсіріс жұмыстары аяқталғанға дейін сақталуын қамтамасыз ететін уақытша белгілермен бекітіледі. Ұзақ мерзімді типті белгілер ретінде мыналар қолданылады: көлемі 12х12х90 см болатын бетонды пилон, оның жоғарғы шетіне шеге салынады, ал төменгісіне топырақпен жақсы беку үшін екі металлды сүңгі цементке салынады; бетонды монолит, қиылған төрт жақты пирамида ретінде төменгі негізі 1х15 см, үстіңгісі 10х10 см биіктігі 90 см, оған шеге салынады. Трубаның үстіңгі бөлігіне (рельс, бұрыш) жазу үшін металл пластина, төменде металл стерженьдер жапсырылады.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Бөлу жұмыстарының принциптері мен дәлдік нормалары.

Мазмұны және әдістері бойынша бөлу жұмыстары түсіру жұмыстарға қарама-қарсы болып келеді. Түсірістер кезінде ара қашықтықтар мен бұрыштар өлшенеді, ал бөлу жұмыстары кезінде оларды жергілікті жерде құрады, содықтан бөлу жұмыстары күрделі. Бөлу кезінде екі кезең болады: а) жергілікті жерде ғимараттың жалпы орналысуын анықтау үшін оның басты остерін болмысқа шығару; б) ғимаратты құру үшін деталды бөлу. Деталды бөлу жоғары дәлдікпен орындалу керек. Геодезиялық дайындық ғимараттың барлық бөлшектерін қатал байланыстыруды қамтамасыз ету керек. Сондықтан деталды бөлудің дәлдігін есептеу ең маңызды мақсат болып саналады. Жергілікте жерге ғимараттар жобасын болмысқа шығару деп геодезиялық жұмыстардың жиынтығын түсінеді: геодезиялық аспатардың көмегімен бұрыштық, ұзындық және басқа геметриялық шамаларды өлшеу, сипаттамалы нүктелерді арнайы белгілермен жергілікті жерде бекіту Басты және негізгі остер бөлу жұмыстарынын геодезиялық негізі болып саналады. Басты остерді ғимарат пішіні күрделі немесе ғимараттар технологиялық барыстармен байланысты болған жағдайларда бөледі. Қарапайым пішінді ғимараттарды шығару үшін негізгі остерді бөледі. Басты және негізгі остер жергілікті жерде пландық бөлу тораптарынан бөлінеді. Остерді бөлуді соңғы екі нүктелерден бастайды. Бөлу жұмыстарына берілген бұрыштарды, берілген ұзындық сызықтарын, белгілі таңбалы нүкте-лерді, берілген еңістердің сызықтары мен жазықтықтарын ауыстыру кіреді. Үймереттер мен ғимараттар жобасын жергілікті жерге ауыстыру үшін жобалау кезінде бөлу сызбалары құрастырылады, оларда жобаны сыртқа шығару үшін қажетті деректер жазылады. Басты және негізгі осьтер бөлу жұмыстарының геодезиялық негізі болып табылады. Басты осьтер үймереттердің немесе ғимараттардың күрделі пішін үйлесімі болған немесе үймереттер технологиялық процестермен байланысты болған жағдайларда бөлінеді. Басты және негізгі осьтер жергілікті жерде жоспарлық бөлу торабының пункттарынан бөлінеді. Тірек пункттардан сыртқа тек бір ғана ось бөлінеді, одан кейіннен әрі қарай бөлу жүргізіледі. Осьтерді бөлуді аса ұзын бойлық осьтің орнын анықтайтын, екі шеткі нүктені шығарудан бастайды.

№ 22 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

1.Трассаның басты нүктелері:

B. Трассаның басы, соңы және бұрылыс төбелері .

2. Шеңбер қисығындағы басты нүктелер:

D. Қисықтың басы, ортасы және соңы.

3. Пикеттердің арасындағы қашықтық:

D. 100м.

4. Жазық жерде трассалау қай әдіспен жүргізіледі?

B. Әрекеттік әдіс.

5. Таулы жерде трассалау қай әдіспен жүргізіледі?

C. Басшы еңістікпен.

6. Трассаны жобалауға дейінгі геодезиялық ізденіс карталарының масштабтары:

C. 1:50000-1:500000.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Құрылысты жобалаудың әр кезеніңдегі инженерлік ізденістердің құрамы.

Құрылыс жобасы. Құрылыс жұмыстары жобамен сызылған жұмыс сызбаларымен орындалады. Құрылыс жобасы алдын-ала орындалға, инженерлік зерттеу жұмыстарына негізделеді. Жобалық сызықтарды жер бетіне сызу үшін жобаның мынандай құжаттарын қолданады: а) Құрылыстың бас жоспарын. Құрылыстың бас жоспры 1:500-1:2000 масштабта сызылады. Бұл жоспар топографиялық планға сызылады. Жоспрада негізгі нүктелердің координаталары, биіктік мәндері көрсетіледі. Күрделі құрылыстардың бас жоспарларына қосымша құрылыс өстерінің, қызыл сызықтардың, геодезиялық торабтың қазықтарының сызбаларын жасайды (сызады). б) Құрылыстың жұмыс сызбаларын. Жұмыс сызбаларын ірі масштабта сызады, көлдененң және ұзнабойлық пішіндер сызылады, биіктік мәндері көрсетіліді. в) Жер тегістеу жобасын. Жер тегістеу жобасы 1:1000-1:2000 масштабта сызылады. Жер тегістеу жобасы ауа-райы сулармен бір жүйемен ағызу мақсатымен, қаланы гұүлдендіру мақсатымен жасалады. Жобада жер тегістеудің картограммасы қазу, көму жұмыстарының көлемі есептеледі. г) Жолдардың планымен пішіндерін, жерасты құрылыстарының, электр торабының пландарын 1:2000-1:5000; 1:200-1:500 масштабта сызады. д) Аумақтың геодезиялық қазықтарының пландарын. Қазықтардың оординаттарының тізбегін пайдаланады. е) Жобаның түсіндірмесін, оырндалған есептеу, санау жұмыстарын қолданады. Осы көрсетілген құжаттармен қатар құрылысты орындау жоспарымен танысады. Құрылыс салу сатылары, геодезиялық жұмыстарды орындау реті және т.б. нәрселер көрсетіледі. Жобалық сызықтарды жер бетіне сызу үшін орындалатын геодезиялық жұмыстарды мынандай кезекпен дайындайды. 1. Аналитикалық әдіспен; 2. Геодезиялық қазықтарды пайдалану әдісі; 3. Геодезиялық жұмыстарды орындау жобасымен (ҒЖОЖ). Жобаның геодезиялық жұмыстарын дайындау әдісі жобаның орындалған әдісіне сәйкес болады. Яғни аналитикалық, графоаналитикалық және графикалық әдіске. Аналитикалық әдіспен орындалса керекті мәліметтермен мәндер математикалық есептеулер арқылы анықталады. Аумақта бар құрылыстардың координаттарын аумаққа барып геодезиялық қазықтардың көмегімен есептейді. Бұл әдісті өндіріс орындарын үлкейту керек жағдайда қолданылады. Өмірде жиі қолданатын әдіс графоаналитикалық - сызба аналитикалық әдіс. Бұл әдісте орындалатын жұмыстың бірәзі топографиялықпланнан алынады. Кейбір үйлердің бұрыштарының координаттарын есептеп табады. Егер салынатын құрылыс аумақта тұрған құрылыстардан жеке салынатын болса дайындаудың сызбалық әдісін қолданады. Топографиялық планға құрылыстың пландағы пішінің сызып бұрыштарының координаттарын планнанмасштабпен есептейді.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Геодезиялық белгілердің жіктелуі және оларға қойылатын талаптар.

Геодезиялық Белгі — геодезиялық пункт центрінің үстіне орналасқан, ағаштан немесе металдан жасалған құрылғы. Геодезиялық Белгі пунктті көздейтін объект ретінде және сол пунктте бұрыштық және сызықтық өлшеулер жасау үшін қолданылады. Аспапты жер үстінде орналастырған жағдайда Геодезиялық Белгі пирамида түрінде, ал таулы жерлерде тастан қалаған тур түрінде жасалынып, көздеу нысанасы ретінде пайдаланылады. Аспап орналастырылатын алаңшамен жабдықталуына байланысты Геодезиялық Белгі қарапайым және күрделі болып бөлінеді. Өңдеуге арналған материал төменгі көміртекті болат болып табылады, бұл өз кезегінде дәнекерлеу процесіне ықпал етеді және коррозияның әсерін азайтады.Маркалардың келесі түрлерін шығарады:Құбырға дәнекерленген маркалар.Бетонға салынған маркалар.Қабырға белгілері (143 түрі).Осы брендтерді қолдану, дайындық жұмыстарына үнемдеуге көмектеседі, суретшілерді нүкте орталықтарына бекіту мүмкіндігін іздеуден құтқарады. Сізге брендті тек қана элементтің негізінде түзетіп, оны дұрыс жерде орналастыру қажет. Сондай-ақ, сыртқы факторлардың әсері туралы ұмытпаңыздар, ипотекалық металл белгісі белгілі бір тәртіпте ағаш штаммына қарағанда ұзағырақ болады. Осылайша, осы брендтердің геодезиядағы артықшылықтары анық. Біздің тәжірибелі мамандарыңыз әрқашан сіздің тапсырмаңызды қанағаттандыратын таңдау жасауға көмектеседі және техникалық қолдау қызметі осы және кез келген инженерлік және геодезиялық зерттеулерде пайда болған мәселелерді түсіндіреді.

№ 23 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

2. Жазық жерлерді нивелирлегенде қолданылатын аспап:

C.Нивелир.

3. Трассаны, жазық жерлерді нивелирлегенде қолданылатын аспап:

A.Нивелир.

4. Жерді тегістеуде жасалатын нивелирлік өлшеулер қалай аталады:

D.Квадратты нивелирлеу.

5. Тірек пунктері мен магистральдарда трассаның бірігетін орнын қалай атайды:

B.Белгілеу нүктесі.

6. Бастапқы пунктерден алшақ орналасқан, көрінбейтін нүктелерді бөлуде қандай тәсіл қолданылады:

C.Бұрыштық қиылысу тәсілі.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Құрылыс алаңында геодезиялық жұмыстарды ұйымдастыру: геодезиялық белгілер мен центрлерді орнату.

Құрылыс алаңында жүргізілетін геодезиялық жұмыстар төмендегідей кезеңдерден тұрады:

1) жобалауға дейінгі геодезиялық іздеу жұмыстары: болашақ құрылыс алаңында геодезиялық тірек торларын, ірі масштабта түсірістер жүргізуден және құрлыстың бас планын жасау үшін жердің топографиялық планын сызу;

2) жобалау кезеңіндегі геодезиялық жұмыстар: құрылыс паспортының геодезиялық құрамын жасау, бөлу чертеждарын сызу, вертикаль жоспарлаудың жобасын жасау, жобадан натураға көшірудің негізгі деректерін дайындау және т.б. жатады;

3) жобадан нақтылы жерге көшіруді геодезиялық жұмыстарға берілген аймағының шекарасын, құрлыстың негізгі осьтерін және т.б. жер бетінде белгілеу;

4).құрылыстағы күнделікті геодезиялық жұмыстар: құрылыс констукциясын, жабдықтардың жобаға сәйкес орналастыру, олардың биіктігін және тіктігін тексеру, күнделікті түсірулерді жүргізіп құрылыстың әр кезеңінің жүйе чертеждарын дер кезінде дайындап отыру.

Жоғарыда айтылған жұмыстың түрлері геодезиялық өлшеулердің әр түрлі дәлдікпен, арнайы тәсілдерден және оларға сәйкес аспаптармен жүргізілуін талап етеді. Жердің топографиялық картасы мен планын жасау үшін жүргізлетін жұмыстардың пландық негізі болып триангуляция, полигонометрия және трилатерациясы, ал биіктік негізі болып нивелирлік жүйенің маркалары мен реперлері есептеледі. Салынып жатқан құрылыстың ерекше жүктерінің координаталарын Х,У,Н жобаға сәйкес анықтап белгілеуді құрылысты бөлу немесе жобадан натураға көшіру деп аталынады.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Инженерлік-геодезиялық ізденіс, құрамы, орындалатын жұмыстар.

Жауабы 24 билетте

24 ЕМТИХАН БИЛЕТІ / ЭКЗАМЕНАЦИОННЫЙ БИЛЕТ

1. Тест сұрақтары

1. Жобада жер бетіне С нүктесімен шығару үшін, створ бойынша жобадағы А қашықтығын салуда қандай тәсіл қолданамыз:

B.Створлы-сызықтық тәсіл.

2. Басты және негізгі өстерді жер бетіне шығару үшін жүргізілетін бөлу жұмыстары қалай аталады:

A.Негізгі.

3. Жер бетіне шығару пунктерінен геодезиялық негізге бөлу немесе капиталды тірек құрылымдарына бекітетін геодезиялық мәліметтер (бөлу сызбасы) қалай аталады:

E.Жобаны бекіту.

4. Жерден бетінен есептегенде 40-60 см биіктікте бағандарға бекітілген тақтаны қалай атайды:

C.Айналдыра бекіту

5. Өндірістік өнеркәсіптер мен олармен байланысты объектілер орналасқан қалалық зона қалай аталады:

B.Өндірістік зона.

6. Тұрғын үйлер, көпшілік орталықтары, жасыл желектер орналасқан қалалық зона қалай аталады:

A.Селитебті зона.

2. Тақырып бойынша сұрақ.

Құрылыста ғимарат салудағы заманауи технологиялар.

Ғимарат жобалаудағы заманауи технологиялар дербес компьютердегі арнайыландырылған бағдарламалардан тұрады, олар біріккен координата жүйесінде түрғын үй кешенін салудағы дәл есептеуге және барлық элементтерді көрсетуге мүмкіндік береді. Ғимарат салудағы элементтердің координаттарын білу бөлу бүрыштарын қажетті дәлдікпен және элементтерді жобада көрсетілген орындарына орналастыру арақашықтықтарын есептеуге мүмкіндік жасайды. Ғимарат кешенін салудағы геодезиялық жүмыстардың жақсы орындаулы тек заманауи электронды өлшеу қүрал-жабдықтарын, GPS бақылау, заманауи лазерлі аспаптар, сонымен қатар 9.1-суретте көрсетілген роботталған тахеометрлерді қолданғанда мүмкін. Бірақ сонымен қатар геодезиялық жұмыстарды орындаудың әдістемесі де өзгерді. Дәстүрлі өлшеу әдістері негізінен контурлық өшеу әдістеріне негізделген, ал заманауилар - координаталарда. Контурлық өлшеу әдістері қарапайым, бірақ координаталыққа қарағанда қиынырақ, дегенмен тек берілген (қарапайым) обьект геометриясын өзгертуге және бақылауға мүмкіндік береді. Координаталық өлшеу әдістері әмбебап болып табылады, себебі ғимарат салу сияқты жұмыстарда өте қажетті кез-келген (қиын) обьект геометриясын өзгертуге және бақылауға мүмкіндік береді.

Электронды Электронды тахеометр ғимарат салуды қосқанда кең геодезиялық есептерде дайын шешім болып табылады. Ол арақашықтықты анықтау, базалық сызыққа қатысты есептеулер, жоба болмысына салу жоспарын шығару, қол жетпейтін обьектінің координатасын және биіктігін анықтау. Сонымен қатар аспап кері геодезиялық есепті орындайды (бір нүктеде тұрып анықталған координаталары бар берілген үш бағыт арасындағы бұрышты өлшеп, сол нүктенің координатасын анықтау). Заманауи электронды тахеометрдің алынған деректерді нық сақтауға арналған үлкен жады бар, ал интерфейс компьютермен байланыс үшін ол ДКден координаталарды келесі берілгендерді болмысына жіберу үшін сонымен қатар ДК-ге алдағы жұмыстар үшін стационарлы компьютерде немесе ноутбукта алып өтуге болады.

3. Тақырып бойынша сұрақ.

Инженерлік-геологиялық ізденіс, құрамы, орындалатын жұмыстар.

Инженерлік ізденіс жұмыстарының түрлері мен атқаратын істері және бағдарламасы Инженерлік жұмыстарды жобалау және оны ары қарай салу, арнаулы инженерлік ізденіс деп аталатын үрдісті жұмыстар негізінде жүргізіледі. Инженерлік ізденістің негізгі атқаратын істері-болашақ құрылыс салынатын ауданның табиғи және экономикалық жағдайларын, құрылыс нысандарының оны қоршаған ортамен ӛзіндік байланысы, оларды қорғаудың инженерлік жолдары және құрылысты мекендеушілердің қауіпсіз ӛмір сүру жағдайларын зерттеу. Инженерлік ізденістің әр түрі жобалаудың ӛзіне тән сатысын материал- дық қамтамасыз етуі керек. Сондықтан ізденісті бірнеше түрге бӛледі: 1) алдын алалық, техника-экономикалық негізін анықтау (ТЭН) немесе техникаэкономикалық есептеу (ТЭЕ); 2) жобалау кезіндегі; 3) жұмыс істеу құжаттарын дайындау кезіндегі. Ізденіс экономикалық және техникалық болып екіге бӛлінеді. Экономикалық ізденістер салынбақшы құрылысты, сол жерде құрылыс материалдарымен, заттармен, кӛлікпен, сумен, энергиямен, жұмыс күшімен т.с.с. қамтамасыз ете алама және салынып болған соң осы құрылыс экономикалық тұрғыдан тиімдіме, осы аталған шарттарды есепке ала отырып жасайды. Экономикалық ізденіс техникалық ізденістің алдын алып отырады. Техникалық ізденіс құрылыс салынатын жер аумағының табиғи жағдайын егжей-тегжейлі зерттеу және жобалау, құрылыс салу кездерінде сол жердің табиғи байлықтарын мүмкіндігінше толық пайдалану және есепке алу үшін жүргізіледі. Инженерлік-геологиялық және гидрогеологиялық ізденіс жұмыстары жер қыртысының геологиялық құрылысы, физико-геологиялық, топырақ беріктігі, құрамы және жер асты сулары т.б. құрылымдар туралы мәлімет береді. Бұл мәліметтер құрылыс салу шартарын дұрыс бағалауға мүмкіндік туғызады. Гидрометеорологиялық ізденістер ӛзендер мен су қоймаларындағы су жиналу мұмкіндіктері, сол районның климаттық сипаттамалары туралы мәлімет береді. Сонымен бірге гидрометеорологиялық ізденіс кездерінде су деңгейінің ӛзгеруі, кӛлбеулігі, бағыты және ағу жылдамдығы, ақпа су кӛлемі, тереңдігі және су қабаттарының қалыңдығы туралы мәліметтер жинайды. Құрылыс салу үшін атқарылатын инженерлік ізденіске геотехнологиялық тексеру, табиғи және техногендік қауіптілікті бағалау; территорияны инженерлік қорғаудағы шараларды негіздеу; қоршаған ортаға әсер етуші жергілікті күштерге мониторинг жүргізу, инженерлік ізденісті ғылыми тұрғыдан қарау, ізденіс жұмыстарын атқарушының авторлық құқын қорғау; кадастрлық және де басқа осыған жататын істер және құрылыс салу кезіндегі ғылыми ізденіс, нысандарды пайдалану және оларды істен тыс қалдыру (жабу) жатады.

25 БИЛЕТ

1. Траллейбус және автобус парктері, трамвай депосы, гараждар, базалар мен қоймалар орналасқан қалалық зона қалай аталады:

C.Коммуналдық-қойма зонасы.

2. Қалалық негізгі элементтер мен барлық көшелерден өтетін шекараны қалай атайды:

A.Қызыл сызықтар.

3. 500 мың адам тұратын қаланың бас планы топографиялық планда қандай масштабпен

E.1:10000.

4. Қызыл сызықтардың жобасы мен құрылыстың эскизі қандай масштабта топографиялық планда салынады:

C.1:1000000.

6. Платиналар мен көпірлерді бөлу үшін қандай тәсіл қолданылады:

B. Бұрыштық қиылысу тәсілі.

2. Геодезиялық жұмыстарды лицензиялау. Инженерлік-геодезиялық жұмыстардағы стандартизациясы.

Құрылыс салуға арналған жобалар алдын-ала құрылыс салынатын аумақта орындалған инженерлік зерттеу жұмыстарына негізделеді. Инженерлік зерттеу жұмыстарының мақсаты - құрылыс салынатын аумақтың табиғаттық және экономикалық жағдайын барлау, құрылыстың табиғатқа әсерін анықтау, тұрғындардың және табиғаттың қауіпсіздігін қамтамасыз теу. Зерттеу жұмыстары жобалау жұмыстарының сатысын керекті мәліметтермен қамтамасыз ету керек. Сондықтан зерттеу жұмыстарын мынандай үш сатыға бөлінеді. 1. Құрылыстың техника-экономикалық негізі немесе техника-экономикалық есебін жасауға арналған; инженерлк зерттеу жұмыстары. 2. Құрылыстың жобасын жасауға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары; 3. Құрылыстың жұмыс сызбаларын жасауға арналған инженерлік зерттеу жұмыстары. Зерттеу жұмыстары экономикалық және техникалық тарауларға бөлінеді. Экономикалық зерттеулер техникалық зерттеулерден бұрын орындалады құрылысты салудың экономикалық керектілігін анықтайды, құрылысты керекті заттармен, жұмысшы күшімен, жарықпен, көлікпен және т.б. құрылысұа керекті нәрселермен қамтамасыз ету мүмкіндігін есептейді. Техникалық зерттеулер табиғаттың құрылысқа әсерін, құрылыстың табиғатқа әсерін жан-жақты толық барлап, құрылыс жобасына керекті мәліметтер жыйнайды. Құрылыс салынатын аумақты толық зерттеу мақсатымен мынандай негізгі инженерлік зерттеу жұмыстары орындалады: инженерлік геодезия жұмыстары, инженерлік геология, гидрогеология жұмыстары, гидрометрология, климатология, метеорология, үтопырақ- геоботаникасы және т.б. Инженерлік геодезия жұмыстарының нәтижесінде аумақтың топорграфиялық планы сызылады. Топорграфиялық планды инженерлік зерттеу жұмыстарының басқа түрлерін орындауға пайдаланады. Құрылыс салынатын аумақта геодезиялық белгілер (қазықтар) бекітіледі, бұл қазықтарды сызықты ғиматарттарды жер бетіне сызуға, геологиялық ұңғымаларды планға сызуға, геофизикалық сызықтарды паланға түсіруге және т.б. Көптеген жұмыстарды планға түсіруге қолданады. Жобалық сызықтарды жер бетіне сызу инжеренлік геодезия жұмыстарының бір тарауына жатады. Мұндай жұмыстың нәтижесінде құрылыс бөлшектері жобада көрсетілген биіктікте, жобада көрсетілген жерге орналастырылады. Құрылыстардың көлемдерінің мәндері де жобалық мәнмен бірдей болады. Жобалық сызықтар жер бетіне жобалық жұмыс сызбаларында көрсетілген мәндерге сәйкес сызылады. Құрылыс жобасын ірі масштабты топорграфиялық планға сызады. Топорграфиялық план қабылданған немесе шартты координаттар жүйесінде сызылады.

3. Инженерлік-экономикалық ізденіс, құрамы, орындалатын жұмыстар.

Инженерлік жұмыстарды жобалау және оны ары қарай салу, арнаулы инженерлік ізденіс деп аталатын үрдісті жұмыстар негізінде жүргізіледі. Инженерлік ізденістің негізгі атқаратын істері-болашақ құрылыс салынатын ауданның табиғи және экономикалық жағдайларын, құрылыс нысандарының оны қоршаған ортамен ӛзіндік байланысы, оларды қорғаудың инженерлік жолдары және құрылысты мекендеушілердің қауіпсіз ӛмір сүру жағдайларын зерттеу. Инженерлік ізденістің әр түрі жобалаудың ӛзіне тән сатысын материал- дық қамтамасыз етуі керек. Сондықтан ізденісті бірнеше түрге бӛледі: 1) алдын алалық, техника-экономикалық негізін анықтау (ТЭН) немесе техника- экономикалық есептеу (ТЭЕ); 2) жобалау кезіндегі; 3) жұмыс істеу құжаттарын дайындау кезіндегі. Экономикалық ізденістер салынбақшы құрылысты, сол жерде құрылыс материалдарымен, заттармен, кӛлікпен, сумен, энергиямен, жұмыс күшімен т.с.с. қамтамасыз ете алама және салынып болған соң осы құрылыс экономикалық тұрғыдан тиімдіме, осы аталған шарттарды есепке ала отырып жасайды. Экономикалық ізденіс техникалық ізденістің алдын алып отырады. Техникалық ізденіс құрылыс салынатын жер аумағының табиғи жағдайын егжей-тегжейлі зерттеу және жобалау, құрылыс салу кездерінде сол жердің табиғи байлықтарын мүмкіндігінше толық пайдалану және есепке алу үшін жүргізіледі. Құрылыс салынатын алаңды бағалау үшін, келесі үрдісті ізденістер жүргізеді: негізгі- инженерлік-геодезиялық, инженерлік-геологиялық және гидрогеологиялық; гидрометеорологиялық, климатологиялық және метерологиялық, құнарлы жер қыртысын геоботаникалық тексеру және басқалар. Қандайда құрылыс салынсада негізгі ізденістерді бірінші кезекте жүргізеді.

...

Скачать: txt (191.8 Kb) pdf (661.6 Kb) docx (153.5 Kb)

Продолжить читать еще 53 страниц(ы) »

Читать полный текст Сохранить

Доступно только на Essays.club