Баскетбол ойынының даму тарихы

                   Баскетбол ойынының даму тарихы 

Баскетбол тарихы – аң алғашқы баскетбол сайысы өткен күн деп 1891 
жылдың 21 желтоқсанын атайды. Спринг-Филд колледжінің (Масачусетс штаты, АҚШ) дене тəрбиесі пəнінің жас оқытушысы Джеймс Несмит ежелгі замандары Американың түрлі аудандарында танымал болған доппен айналысатын қарапайым ойындар туралы тарихи деректерді белгілі бір дəрежеде қолдануы мүмкін. Мехикодағы археологиялық музейде баскетболға көп ұқсайтынтлачли ойнап жатқан ацтектер бейнелегене картина сақтаулы. Ойын арнайы жабдықталған сатадион – тлахостарда өткізілген. Олардың қалдықтар біздің заманымызға дейін жеткен. Ойын жан-жақты мінбелер орналастырыған биік қабырғалар мен (3-4 м) қоршалған. Ойнаушы екі команданың міндеті қысқа алаңқайдың ортасында тігінен бекітілген қарсыластың шеңберіне каучуктен жасалған допты түсіру болып есептеледі. Осыдан екі жарым мың жыл бұрын үнділердің инк жəне майя тайпалары «поп-то-пок» ойынын ойнаған, ойын мақсаты қабырғаға тігінен бекітілген тастан жасалған шеңберге допты лақтыру Ал біраз уақыттан кейін қазіргі баскетбол еске түсіретін ойындар пайда болды, мысалы Спартта – «епискирус». Ежелгі Римде – «харапастум», 
Италияда – «калчио». Нейсмит «ойлап тапқан» ең алғаш рет класында өткізіді. Он фут биіктікке орналасқан балкон ернеуіне, яғни 3 метр биіктікке ол өзі шабдалы салынған карзиналарды бір-біріне қарама қарсы орналастырды. Бұл 
карзиналарға доп лақтыру қажет болды.Сөйтіп баскетбол ағылшын тіліндегі 
«basket» - карзина, «ball» - доп деген екі сөзден құралған. Ойын үшін футбол добы қолданылды жəне оған əр командағы ойыншыдан бөлінген 18 адам қатысады. Кейін бұл сан жетіге, ал 1897 жылдан бастап 5-ке дейін қысқарды, себебі қатысушылардың көп болуы алаңда кедергі-кесір ғана əкелді. Алғашқы ойындар өткізу барысына қарай ереже үнемі жетілдіріліп отырды: 1893 жылы темір тoрдан жасалған шеңбер айда болды, 1894 жылы доп көлемі 30-32 дюмге дейін артты (76,2-81,3 см). 1895 жылы карзиналар бекітілген қалқандар 15 фут қашықтықтан орындалатын айып дабын лақтырулары еңгізілді. 
Допты əртүрлі варианттар арқылы алып отыру 1896 жылы 
заңдастырылды. Ойын АҚШ-та тез тарала бастады, баскетболды спорттық ойындар деп есептей бастады. Біртіндеп ойын тактикасы мен тəсілі қалыптасты. Басында допты беру мен лақтыруды барлық түрлері қозғалмай тұрып, екі қолмен тұрып орындалды. Баскетболшылардың ойындағы қызметі анықталды – шабуылшылар мен қорғаушыларға бөлінді. 
Осыдан кейінгі жылдары баскетбол АҚШ-тан Европа мен Оңтүстік 
америка елдеріне, одан əрі Чехословакияға, Литваға, Италияға, Францияға 
жəне басқа да бірқатар елдерге тарала бастады. 1932 жылы 18 маусымда баскетболдан Халықаралық федерациясы құрылды – ФИБА, құрамында 8 ел болды. 1936 жылы баскетбол ең алғаш рет XI Олимпиада ойындарының 
бағдарламасына енді. Олимпиадаға 21 елдің командалары қатысты. ФИБА конгресі де осында өтті жəне осында ойынның бір ізге салынған ережесі қабылданды. Осыдан бастап халықаралық кездесулер өте бастады. 
Баскетбол Халықаралық федерация қатарына 180 ел кіретін 
халықаралық спорттық бірлестік ішінде алдыңғы орынның – бірі алады.