Жасуша мембраналарының құрылымы мен қызметі

                            ҚАРАҒАНДЫ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ                      

                 ЭССЕ                                                            

 Тақырыбы 1.Жасуша мембраналарының құрылымы мен қызметі.

 2.Жалпы мақсаттағы органоидтар,олардың функциялары.

 3.Арнайы мақсаттағы органоидтар,олардың функциялары.

Орындаған Яқия Баян 1 002 стом

1.Жасуша мембраналарының құрылымы мен қызметі.

Жасуша мембраналары-бұл әр жасушаны қоршап тұрған, сонымен қатар жасуша органеллаларының түзілуіне және жұмысына қатысатын супрамолекулалық құрылымдар. Мембраналардың негізгі функцияларына мыналар жатады:

жасушаны қоршаған ортадан ажырату және жасушаішілік бөлімдердің қалыптасуы (тосқауыл және форма түзуші);

мембрана арқылы қоректік заттардың тасымалдануын бақылау және реттеу (тасымалдау, матрица-мембраналардың белгілі бір өзара орналасуы мен бағытын қамтамасыз ету

жасушааралық өзара әрекеттесуді қамтамасыз ету, жасуша ішіне сигналдарды беру(механикалық, рецепторлық, биопотенциалдарды жүргізу);

тағамдық Органикалық заттардың энергиясын АТФ (энергетикалық) молекулаларының химиялық байланыстарының энергиясына айналдыру.

Жасуша мембраналарына плазмолемма (цитоплазмалық мембрана),кариолемма (ядролық мембрана) митохондриялық мембраналар, эндоплазмалық тор, Гольджи аппараты, лизосомалар, пероксисомалар, вакуольдер (тонопласт), пластидтер жатады. Барлық жасуша мембраналары ковалентті емес өзара әрекеттесу арқылы ұсталатын липидтер мен белоктардың молекулаларынан жасалған және қалыңдығы 10 нм-ден аспайтын үздіксіз қос қабатты құрайды.

Жалпы алғанда, барлық биомембраналар жақын құрылымға ие, бірақ сонымен бірге липидтердің қос қабатты химиялық құрамы мен кіріктірілген ақуыздардың түрі бойынша ерекшеленеді. Әр түрлі мембраналардағы ақуыздар мен липидтердің арақатынасы әр түрлі болғанымен, көбінесе плазмалық мембраналарда 40% липидтер, 50% ақуыздар және 5-10% көмірсулар болады. Бұл жағдайда ішкі мембранасында белоктар көп болатын биомембраналар бар, мысалы, митохондриялардың ішкі мембранасы 80% белоктардан тұрады. Керісінше, нервтердің миелин қабығында липидтер басым-80% дейін.

Липидті қос қабат-полярлы липидтермен (фосфолипидтер), стеролдармен және гликолипидтермен ұсынылған мембрана құрылымын құрайтын негізгі компонент

Мембраналық фосфолипидтер амфифильді және құрамында мембраналардың ішіне бағытталған гидрофобты бөліктер (май қышқылдарының алифатты радикалдары) және мембрана бетінде орналасқан гидрофильді (полярлы "бастар") бар.Полярлы липидтердің ұқсас бифильділігінің арқасында олар гидрофобты "құйрықтар" (май қышқылының қалдықтары) арасындағы гидрофобты өзара әрекеттесу және гидрофильді "бастар"арасындағы электростатикалық өзара әрекеттесу арқылы өздігінен тұрақты моно және қос қабатты құрайды. Липидті Қос қабаттар жабылып, жабық қабаттар түзеді,нәтижесінде гидрофобты "құйрықтар" сумен жанасуы мүмкін бос жиектер жойылады. Осылайша, липидті Қос қабаттардан салынған бөлімдер жыртылған жерлердің шеттерін жабу арқылы өз зақымдануын "емдеуге" тырысады. Полярлық липидтердің өздігінен жиналу қабілеті тек жасушада ғана емес, сонымен қатар жасушадан тыс жерде де жүзеге асырылады.

Сұйық-мозаикалық құрылым теориясы және жасуша мембраналарының қасиеттері.

Өтімділік. Барлық жасуша мембраналары қозғалмалы сұйық құрылымдар болып табылады.

Оларды құрайтын липидтер мен белоктар молекулаларының көпшілігі мембрана жазықтығында жеткілікті жылдам қозғала алады. Жеке липидті молекулалар липидті Қос қабатта еркін тарала алады. Липидті қабаттың сұйықтығы мембраналық ақуыздардың бір-бірімен жылдам қозғалуына және өзара әрекеттесуіне мүмкіндік береді, бұл заттардың мембранаға ену орнынан жасушаның басқа бөліктеріне мембраналық тасымалдануын қамтамасыз етеді. Өтімділік мембраналардың өткізгіштігін реттеу қабілетін жоғалтпай, бір-бірімен қосылуына мүмкіндік береді.