ДНК деген не? Нуклеазалар, ДНҚ репликациясы

ДНК деген не? ДНК сөзінің расшифровкасы Дезоксирибонуклеин қышқылы болады, нуклеин қышқылының екі түрінің бірі. Химия жағынаң ол екі спиральдеп айтылады, бырақ ДНҚ құрылымы болжамды, бірақ қате "қос спираль" атауын алды, іс жүзінде ол "қос бұранда", "двойной винт" атаған дұрыс. Спиральдiң диаметрi 2 нм болады.

ДНК кұрылысы қайталанып отыратын нуклеотид блоктарынаң тұрады, сол нуклеотидтерде бүкіл тірі ағзаларға дамуға қажет генетикалық инструкция сақталған. Ол әр клеткаға қандай белоктар және қандай мөлшерде қажет екенің ақпарат береді. Ақпарат жиынтығы ата-анасынан балаға өтеді. Жер шаындағы барлық адамдарда ДНК 99,9% бірдей, қалған процентке ғана айырмашылық бар. Осы мысалмен ойланып ДНК-ның аз бөлігінде қанша көп информация бар екендігің елестетуге болады. Қанша ДНК бырдей болмасада генетикалық дәл бірдей адам таба алмаймыз (клоннан баска). Тіпті егіздер бірдей, идиентикалық емес. Адамның ДНҚ-сының 8 пайызы адамдар ауырған ежелгі вирустардан құралады, адамның ДНҚ-сы 50 пайыз бананның РНҚ-сына ұқсайды, 8 пайызы адамдар ауырған ежелгі вирустардан құралады, осындай мысалдар мол.

Нуклеотид деген не? Нуклеотидтер-нуклеин қышқылдарының мономерлері.

ДНК-дағы Нуклеотидтер 4 турлы; комплементарлы тізбегі:

Аденин А Г-Ц

Тимин Т (тек ДНК-да кездеседі) Т-А

Гуанин Г Т-А

Цитозин Ц Ц-Г

ДНҚ-ның негізгі құрылымдық бірлігі – үш бөліктен құралған нуклеотид. Бірінші бөлігі дезоксирибоза (бескөміртекті қант), екіншісі пуриндік негіздер яғни аденин (А), гуанин (Г), ал пиримидиндік негіздер: тимин (Т) мен цитозин (Ц); үшіншісі фосфор қышқылының қалдығы.

ДНҚ ашылу тарихы?

ДНҚ құрылымының анықталуы ХХ ғасырдағы биологияның ең маңызды жаңалығы деп саналады. Эрвин Чаргаффтың ережесіне және ДНҚ кристаллдарының рентген құрылымдық талдамасына сүйенып, ДНҚ молекуласының екiншi реттiк құрылымын 1953 жылы Уотсон мен Крик анықтады. Осы жаңалықтары үшін Уотсонға, Крикке және Уилкинске Нобель сыйлығы берілді

Чаргаф ережесі: азот негіздері сутекті байланыс пайда болады, сол кезде аденин тек тиминмен, гуанин тек цитазинмен байланысады. Бұл комплементарлық деп аталады. Яғни А-Т мен Г-Ц ғана қосылса оларың саны бірдей. Пуриндік негіздер (А), (Г), ал пиримидиндік негіздер: (Т), (Ц) болгандықтан пурин мен пиримидин саны бірдей.

А+Г ═ Т+Ц

А+Ц ═ Т+Г

Сутектік байланыс: ДНҚ-ғы екі полинуклеотидті тізбектер ковалентті емес, азотты негіздердің арасында туындайтын сутекті байланыстар арқылы байланысады.

Фосфодиэфирлі байланыс: ДНК-да осы байланысы дезоксирибозаның үшінші және бесінші көміртектері арасында пайда болады, сол себепті ол 3`-5` байланысы аталады. Нуклеин қышқылдарында мономерлік қалдықтар (нуклеотидтер) өзара фосфодиэфирлік байланыспен байланысқан. ДНҚ барлық тірі организмдердің болашақ ұрпағының құрылысы, дамуы және жеке белгілері туралы биологиялық мәліметті сақтап, оларды жаңадан пайда болатын клеткаларға бұлжытпай «жазу» жүйесінің негізі. Ал қате кетсе, генетикалық сбой болып ауру пайда болады.

Генетикалық инженерия ферменттері-бұл ДНҚ молекулаларымен әртүрлі манипуляциялар жасауға мүмкіндік беретін ферменттер: белгілі