Беларусь паміж Захадам і Усходам

Беларусь паміж Захадам і Усходам

І па гэты дзень для беларускай нацыянальнай свядомасці думка аб глыбокіх, часта непераадольных адрозненнях паміж культурамі, паміж Захадам і Усходам – адна з ключавых, асноватворных, па-за якой усе метадалагічныя і канкрэтна-гістарычныя, філасофскія канструкцыі руйнуюцца. Аднак пастаянная апеляцыя да гэтай ідэі «надакучыў нявызначанасцю» адводзіць нас ад сутнасці пытання, перашкаджае ўсведамлення сябе самадастатковай нацыяй, у якой свой уласны шлях развіцця. Наш час - гэта час ўсеагульнага смуты, час ўздыму ідэалаў і іх знікнення праз кароткі час. Ісчезают светлыя ідэалы, пакідаючы безнадзейнасць і адчай. У такія часы чалавечая душа шукае, пераасэнсоўваючы ўсе, што здавалася каштоўным, сьвятым і жаданым.

Гістарычны вопыт паказвае, што дзяржавы, якія дасягалі высокіх вяршыняў эканамічнага, палітычнага і культурнага развіцця на пэўных гістарычных этапах, заўсёды звярталіся да аб'яднаўчым светапоглядных ідэй, выяўляецца ў канцэнтраваным выглядзе мэты, да якіх імкнецца грамадства. Такога роду ідэі ўбіраюць ў сябе духоўныя каштоўнасці, значныя і зразумелыя кожнаму чалавеку, з прычыны чаго яны здольныя выступіць у якасці светапогляднага мобилизующего пачатку.

Ва ўмовах пошуку механізмаў захавання культурна-цывілізацыйнай ідэнтычнасці ў глабалізуецца свеце, гістарычнага самавызначэння і выбару шляхоў далейшага развіцця несумненна абвастраецца гістарычная памяць людзей, актуалізуецца праблема абгрунтавання абноўленай сістэмы каштоўнасцяў, адбываецца «переоткрытие часу», узнікае асаблівы цікавасць да духоўным традыцыям мінулага, да глыбінных вытокаў сваёй уласнай гісторыі.

Пачынаючы з кароткага эсэ беларускага філосафа і публіцыста Ігната Абдзіраловіча «Адвечным шляхам» і заканчваючы выданнем Інстытута філасофіі Нацыянальнай академіі навук, сцвярджаецца думка: мы, беларусы, знаходзімся паміж Усходам і Захадам, у гэтым заключаецца не проста нейкая геаграфічная, прасторавая дадзенасць, але і метафізічная сутнасць. Гэта тое, што народ атрымлівае па-за залежнасці ад уласнага жадання, гэта тая аб'ектыўная рэальнасць, па-за якой зразумець , як мінулае, так і сучаснасць, будучыня проста немагчыма.

Твор Ігната Абдзіраловіча «Адвечным шляхам» было напісана ў 20-х гадах мінулага стагоддзя. У гэтым эсэ аўтар апісаў лёс беларускага народа ў розныя перыяды часу, яго імкненне да незалежнасці, і вечную барацьбу паміж Захадам і Усходам, якая ўсё яшчэ актуальная і ў нашы дні. «Адвечным шляхам» - вяршыня літаратурна-фiласофскай думкі нашаніўства і той беларускай культуры, якая ніколі не была савецкай, якая не адчула на сабе разбуральнага ўзьдзеяньня таталітарнае ідэалегіі. І яшчэ - гэта твор віленскай беларускай культурнай традыцыі, напісаны віленчуком.

Беларусь, знаходзячыся на мяжы паміж Захадам і Усходам, заўсёды супрацьстаяла ўплыву гэтых двух культур на нашу. Але ў Х стагоддзі Беларусь станавіцца фактычна полем для спаборніцтвы двух напрамкаў культуры «эўрапэйскай, пеўна арыйскай, культуры – заходняга і ўсходняга». Граніца абодвух уплываў, якія падзяляюць славянство на дзве дзяржавы, праходзіць праз Беларусь, Украіну і хаваецца на Балканах. За ўсе гэтыя стагоддзі Беларусь не змагла выбраць, да якога боку лепш за ўсё далучыцца. У выніку мы не сталі краінай як Заходняга напрамкі, так і Ўсходняга, а засталіся, свайго роду, мяжой паміж імі. Гэта кажа аб тым, што ў нашай культуры прысутнічаюць элементы абодвух народаў, як краін Усходу, так і краін Захаду. З гэтага моманту Беларусь і нашы суседзі, у прыватнасці Украіна і некаторыя балтыйскія краіны, якія падзяліліся на два лагеры. Такое